BOLĘDY CIEMNE, CIECHANOWIEC, CIEMNOSZYJE, CISZEWO.
Bolędy Ciemne gm. Andrzejewo
11 września 1943 roku
Z nieznanych przyczyn hitlerowcy zamordowali 20 Polaków i 2 Rosjan.
Zginęli:
1. Rafalak Jan, lat 50 – młynarz. Nie posiadał gospodarstwa rolnego, nie był rodowitym mieszkańcem Bolęd.
2. Rafalak Eugenia, lat 48 – żona Jana. Pomagała mężowi w młynie.
3. Rafalak Czesław, lat 10 – syn Jana i Eugenii
4. Rafalak Jan, lat 14 – syn j.w.
5. Rafalak Janina, lat 8 – córka j. w.
6. Remiszewski Władysław, lat 52 (brak ksiąg USC) – rolnik, posiadał gospodarstwo o pow. 5 ha.
7. Remiszewska Bronisława z d. Zaręba, lat 52 (brak ksiąg USC), żona Władysława – rolniczka
8. Remiszewska Michalina, lat 13 – brak wpisu w księdze USC
9. Remiszewski Bolesław-Paweł ur. 10.X. 1924 r. w Zarębach Ciemnych, syn Władysława i Bronisławy z d. Zaręba
10. Remiszewski Franciszek ur. 11.II. 1927 w Zarębach Ciemnych – syn j.w.
11. Remiszewski Jan, lat 24 – brak wpisu w księdze USC
12. Remiszewski Ryszard, lat 9 – brak wpisu w księdze USC
13. Zaręba Władysław, lat 65 (brak ksiąg USC) – rolnik posiadał gospodarstwo o pow. 12 ha, na którym pracował z żoną i dziećmi.
14. Zaręba Antonina, lat 65 (brak ksiąg USC), żona Władysława-rolniczka
15. Zaręba Jan, lat 18 – brak wpisu w księgach USC
16. Zaręba Sabina, lat 19 – brak wpisu w księgach USC
17. Zaręba Tadeusz, lat 19 – brak wpisu w księgach USC
18. Zaręba Edward ur. 13.X. 1909 r. w Zarębach Ciemnych, syn Władysława i Antoniny – dróżnik
19. Zaręba Jadwiga z d. Dąbkowska ur. 18.IX.1914 r w m. Przeździecko-Dworaki, córka Mariana i Antoniny, zajmowała się pracami domowymi.
Ciała zakopano na miejscu egzekucji. 15.X. 1944 roku przeprowadzono ekshumację i zwłoki pochowano na cmentarzu w Rosochatem.
źródła:
1. Rejestr str. 20 podaje datę egzekucji, listę ofiar i informacje ogólne podane wyżej.
2. Ankieta własna – DW-38 – zweryfikowana przez Urząd Gminy w Andrzejewie, oprócz danych podanych wyżej wyjaśnia, że: O rodzinie Rafalaków i Remiszewskich informacji udzielił sołtys wsi Zaręby Bolędy, informacji o rodzinie Zarębów udzieliła synowa –Władysława. Rafalakowie przybyli do Bolęd obejmując młyn, a ponieważ zginęła cała rodzina, nie ma obecnie nikogo, kto mógłby udzielić bliższych informacji.
Ankietę, z upoważnienia Wójta, podpisała Pani Danuta Kalinowska – Sekretarz Gminy.
Ciechanowiec (miasto)
listopad 1941 i styczeń 1942 roku
Przy ulicach Łomżyńskiej i Kuczyńskiej rozstrzelano łącznie 23 osoby (według ankiety Sądu Grodzkiego) lub 28 (według Rejestru). Według ankiety, na której opieram tę relację, ofiary przewieziono z aresztu w Ciechanowcu. Zbrodni dokonali: Burmistrz Ciechanowca Hubert Romanus, naczelnik poczty Nateuf, volksdeutsch Władysław Dawidczuk i Schutzpolizei.
Zginęli:2
1. Deoniziak Michał, lat 63 – robotnik z Ciechanowca.
2. Deoniziak Apolonia, lat 58 – robotnica z Ciechanowca.
3. Goworek Józef, lat 30 – rolnik z Ciechanowca.
4. Jeger (brak imienia) – szewc z Ciechanowca.
5. Koszewski Franciszek, lat 35 – rolnik z Ciechanowca.
6. Krzemień (brak imienia) – fryzjer z Ciechanowca.
7. Sobolewski (brak imienia) – urzędnik z Mazowiecka
Według ankiety pozostałe ofiary są nieznane z nazwiska.
Rejestr podaje natomiast jeszcze:
8. Deoniziak Helena, lat 20
9. Grodzieński Abram, lat 45 – szewc
10. Grodzieński Ajzyk, lat 35 – fryzjer
11. Kleiman (brak imienia)
12. Marciniak Antoni, lat 34
13. Marciniak Wacław, lat 40
14. Rogowy Mulka
15. Topczyłka Teodor
16. Trebliński Stefan
oraz 6 Żydów o nie ustalonych nazwiskach.
Ofiary zostały pochowane w dwóch wspólnych grobach pod wsią Kozarze, a po wkroczeniu wojsk sowieckich, po częściowej ekshumacji, 12 osób pochowano na cmentarzu żydowskim.
1942 – 1944
Na placu przy cerkwi w Ciechanowcu żandarmi i Gestapo, wśród których był też szef miejscowego posterunku – Jóźwiak, rozstrzelali łącznie 50 osób. Ankieta Sądu Grodzkiego podaje: 3
1. Moczulska Wiktoria, lat 50 – matka
2. Moczulska Rozalia, lat 18 – córka
3. Nowak, lat 50 – rolnik z Perlejewa, wraz z całą rodziną.
Inni nieznani.
Rejestr podaje listę rodziny Nowaków, nie podając natomiast Moczulskich, które podaje jako ofiary egzekucji w Ciarkach Pałatkach (por. Aneks – Ciarki Pałatki). Według Rejestru zginęli:
1. Nowak Jan – ojciec
2. Nowak (brak imienia) – żona Jana
3. Nowak Elżbieta, lat 50
4. Nowak Stanisława
5. Nowak Kazimierz, lat 14
6. Nowak Edward, lat 9
7. Stefania (nieznanego nazwiska) – żona grabarza.
Według obu źródeł ofiary były chowane na całym placu przed cerkwią przy ul. Mickiewicza, a po wyzwoleniu przeniesione zostały na cmentarz parafialny.
W sprawie egzekucji w Ciechanowcu i okolicznych miejscowościach na terenie tej gminy, zwracałem się latem 1994 roku o pomoc do Urzędu Miasta i Gminy w Ciechanowcu. Urząd przekazał moją prośbę do Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu. Z tej instytucji otrzymałem w dniu 5 lipca 1995 roku pismo Nr 400/95.4 W tej sytuacji i wobec braku odpowiedzi ze strony władz kościelnych, wszystkie podane informacje nie są zweryfikowane, a oparte jedynie na wymienionych wyżej dokumentach.
źródła:
1. Rejestr str. 27 i 30
2. Ankieta Sądu Grodzkiego – AGKBZpNP sygn. ASG 1.1 str. 122-122v:
- Data i miejsce egzekucji – listopad 1941 i styczeń 1942 przy ul. Łomżyńskiej i Kuczyńskiej w Ciechanowcu.
- Rodzaj egzekucji – rozstrzelanie.
- Dane dotyczące zamordowanych – Polacy i Żydzi obywatele Państwa Polskiego – 23 osoby, przewiezione z aresztu w Ciechanowcu, strzelano na miejscu chowania (lista podana wyżej – przyp. JS).
- Przyczyna egzekucji i wykonawcy – za sabotaż, działalność komunistyczną, szpiegostwo i stawianie polskiego oporu – Żandarmi, Gestapo, SS, policja, burmistrz Ciechanowca Romanus Hubert, naczelnik poczty Nateuf i Władysław Dawidczuk – szpicel niemiecki, Volksdeutsch.
- Gdzie pochowano zwłoki – w poprzednio wykopanych przez Żydów dołach pod wsią Kozarze w 2-ch grobach. 12 osób 3 na 2 metry i 11 osób 3 na 2 metry, zrównano z ziemią. Częściowo przeprowadzono ekshumację przez wojskowe władze sowieckie i zwłoki 12 osób pochowano na cmentarzu żydowskim
Podpisał 29.IX. 1945 r. burmistrz Ciechanowca – Wojciech Woźniacki
3. Ankieta Sądu Grodzkiego – AGKBZpNP sygn. ASG 1.1 str. 126-126v:
- Data i miejsce egzekucji – 1942-1944 plac przy cerkwi w Ciechanowcu
- Rodzaj egzekucji – rozstrzelanie.
- Dane dotyczące zamordowanych – Polacy, 50 osób, rozstrzeliwano na miejscu chowania, przywiezione z okolic Ciechanowca z różnych osiedli: Moczulska Wiktoria l. 50 z córką Rozalią l. 18, rolnicy z Ciechanowca, Nowak z rodziną l. 50 rolnik z Perlejewa i inne osoby nieznane.
- Przyczyna egzekucji i wykonawcy – stawianie polskiego oporu, odwet z zemsty – Żandarmi i Gestapo, szef żandarmerii Jóźwiak.
- Gdzie pochowano zwłoki – plac cerkiewny w m. Ciechanowcu przy ul. Mickiewicza. Groby pojedyncze są rozrzucone na placu cerkiewnym o wymiarach 60 na 50 metrów. Częściowo zwłoki wydobyto i pochowano na cmentarzu parafialnym
Podpisał 29.IX. 1945 r. burmistrz Ciechanowca – Wojciech Woźniacki.
4. Pismo Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu Nr 400/95 z dnia 5 lipca 1995 roku – DW-74: „W odpowiedzi na pismo Szanownego Pana skierowane przed rokiem do urzędu Miasta i Gminy w Ciechanowcu, i dalej przekazane do Muzeum Rolnictwa im. ks. K. Kluka w Ciechanowcu, uprzejmie odpowiadamy, że nie posiadamy żadnych interesujących Pana materiałów. Próby przeprowadzenia relacji na temat zbrodni hitlerowskich na terenie Miasta i Gminy też nie przyniosły żadnych rezultatów. Konieczne są naszym zdaniem kompleksowe badania tego problemu, połączone z inwentaryzacją cmentarzy oraz kwerendą archiwalną, a na to nasza placówka nie może sobie pozwolić z powodu braku sił i środków (tematyka wojenna leży na marginesie naszych zainteresowań merytorycznych)”.
Ciemnoszyje gm. Grajewo
19 sierpnia i 8 września 1944 roku
Żołnierze Wehrmachtu przeprowadzili pacyfikację wsi, a na ludność przebywającą na łąkach kapickich przeprowadzono obławy, w trakcie których zamordowano wielu mieszkańców.
Zginęli:
1. Grygo Stanisław
2. Komarowski Antoni, lat 24
3. Komarowski Henryk
4. Kozikowski Marian
5. Łojewska Jadwiga
6. Łojewska Marianna
7. Łojewski Antoni, lat 50
8. Łojewski Antoni, lat 8
9. Łojewski Czesław, lat 10
10. Łojewski Jan, lat 2
11. Łojewski Stanisław, lat 6
12. Maciorowski Adam, lat 42
13. Maciorowski Antoni, lat 55
14. Maciorowska Justyna, lat 40
15. Maciorowski Telesfor, lat 18
16. Maciorowski Mieczysław, lat 12
17. Maciorowski Antoni, lat 10
18. Maciorowska Rozalia, lat 55
19. Maciorowski Franciszek, lat 30
20. Maciorowska Czesława, lat 30
21. Maciorowska Barbara, lat 4
22. Maciorowski Jan, lat 1
23. Maciorowski Władysław, lat 18
24. Maciorowski Władysław, lat 22
25. Maciorowski Bolesław, lat 2
26. Maciorowska Marianna, lat 28
27. Pachucki Antoni, lat 34
28. Pachucka Marianna, lat 29
29. Pachucki Jerzy, lat 10
30. Pachucki Przemysław, lat 6
31. Pachucka Helena, lat 3
32. Pachucki Antoni, lat 1
33. Pachucka Bronisława, lat 44
34. Pachucka Danuta, lat 5
35. Pachucki Teodor
36. Zajkowski Leon Zdzisław, lat 2
37. Zajkowska Marianna, lat 7
Zwłoki pochowano na miejscu zbrodni, później przeniesiono na cmentarz w Białaszewie. W Ciemnoszyjach nie ma obecnie żadnego śladu egzekucji.3 Podana wyżej relacja i lista ofiar zostały przepisane z Rejestru. Nie zostały zweryfikowane ponieważ: – na skierowaną do Urzędu Gminy w Białaszewie prośbę o po moc otrzymałem z Urzędu Gminy Grajewo odpowiedź odmowną,2 – dwukrotne zwracanie się do władz parafialnych pozostało bez odpowiedzi.
źródła:
1.Rejestr str. 31
2. Pismo Urzędu Gminy Grajewo – DW-40 – zob. przyp. 5 do poz. „Grajewo”.
3. Pismo Urzędu Gminy Grajewo Nr R.Rg-7061-1/95 z dnia 31.07.1995 r. skierowane do Wydziału Kultury UW w Łomży – DW-77 – podaje: „Nawiązując do Waszego pisma z dnia17.07.1995 r. w sprawie masowych zbrodni popełnionych w okresie VIII lub IX 1944 r. na mieszkańcach wsi Ciemnoszyje informujemy, że nie istnieje żadna mogiła zbiorowa ani płyta pamiątkowa upamiętniająca te wydarzenie. Świadkiem tego zdarzenia jest P. Maciorowski Aleksander zam. Ciemnoszyje, któremu hitlerowcy wymordowali całą rodzinę.” Z up. Wójta podpisała P. Halina Gosiewska – Inspektor Referatu Rolnego.
C i s z e w o gm. Rajgród10 września 1944 roku
Żołnierze Wehrmachtu i funkcjonariusze żandarmerii, z niewiadomych powodów, rozstrzelali 20 osób – Polaków. Ofiary przywieziono z okolic wsi Ruda.
Zginęli:
1 .Sokołowscy – rodzina 3-osobowa
2. N.N. – 17 osób
Zabitych pochowano we wspólnym grobie we wsi Ciszewo. Po wyzwoleniu ofiary zostały zabrane przez rodziny i pochowane na cmentarzu katolickim w Grajewie.2 Wobec odmowy udzielenia informacji przez Urząd Miasta w Rajgrodzie – dane nie zweryfikowane.3
źródła:
l.Rejestr str. 32
2.Ankieta Sądu Grodzkiego – AGKBZpNP sygn. ASG t.2 str. 230-230v:
- Data i miejsce egzekucji – 10.IX. 1944 r. wieś Ciszewo.
- Rodzaj egzekucji – rozstrzelanie.
- Dane dotyczące zamordowanych – Polacy, z okolic gm. Ruda, Sokołowscy ze wsi Kapice 3 osoby, inne ofiary w liczbie 17 osób – nazwiska i wiek nie wiadomo.
- Przyczyna egzekucji i wykonawcy – nie wiadomo – Wehrmacht i polowa żandarmeria 5.Gdzie pochowano zwłoki – Pochowano we wspólnym grobie o pow. 10 m.kw. Ofiary wykopane – zabrane przez rodziny i pochowane w Grajewie na cmentarzu katolickim Podpisał 3.X. 1945 r. wójt gminy Bełda – Klemens Lenkowski 3.Pismo Urzędu Miasta w Rajgrodzie Nr 7060-3/94 z dnia 9.IX. 1994 r. -DW-13 – odmowa informacji z uwagi na brak danych.
Jerzy Smurzyński
3 comments
Jeżeli ktoś interesuje się okolicą Ciechanowca (ściślej – parafia Winna), to w Ciechanowieckim Roczniku Muzealnym z 2010r., tom VI opublikowałem artykuł na ten temat.
Panie Januszu. Mam dla Pana propozycję by Pan założył temat o Ciechanowcu na naszym Serwisie i by przybliżył nam Pan to miasto, jego historię i czasy współczesne.