Dokumentacja zbrodni III Rzeszy w łomżyńskim – cz.III (Pniewo i okolice)

Od redakcji:
Publikujemy następne prawomocne postanowienie prokuratora IPN z Białegostoku, dotyczące umorzenia postępowania w sprawie ścigania zbrodni hitlerowskich popełnionych w miejscowościach: Puchały i Pniewy na ludności cywilnej w latach 1941-1944. Dziękujemy też kolejnemu „świadkowi historii” za udostępnienie treści poniżej opublikowanego postanowienia.
Z uwagi na znaczną liczbę niewyjaśnionych w trakcie postępowań prokuratorów z IPN w Białymstoku zbrodni niemieckich, redakcja serwisu historycznego historialomzy.pl wyraża nadzieję na zgłaszanie się świadków historii, którzy mogą odnieść się do treści poniższego dokumentu swoimi wspomnieniami, bądź wiedzą pozyskaną z innych źródeł.

Instytut Pamięci Narodowej
Oddziałowa Komisja Ścigania
Zbrodni przeciwko Narodowi
Polskiemu w Białymstoku
15-037 Białystok ul. Warsztatowa 1A

Sygn. akt S 24/1 O/Zn

Dnia 13 marca 2012 roku

POSTANOWIENIE o umorzeniu śledztwa

Wojciech Kapliński prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Białymstoku w sprawie nazistowskich zbrodni wojennych polegających na dokonaniu szeregu zabójstw osób z ludności cywilnej w okolicach miejscowości Pniewo, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej -Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, na podst. art. 322 § 1 kpk

postanowił

umorzyć postępowanie w sprawie

1. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa w dniu 1 września 1943 roku w lesie pniewskim Stefana Dąbkowskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

2. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa we wrześniu 1943 roku w lesie pniewskim Bronisława Modzelewskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

3. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa w dniu 18 września 1943 roku w lesie pniewskim Stanisławy Nowakowskiej, Heleny Nowakowskiej, Stanisława Popiela, Marii Popiel, Jadwigi Lichtańskiej, Eulalii Lichtańskiej, Witolda Giejsztowta, Stanisława Gorzocha, Tadeusza Jensz, Zofii Jensz, Janiny Jensz, Alfredy Sosnowskiej przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa w październiku 1943 roku we wsi Budy Pniewskie Czesława Rzodkiewicza i Tadeusza Wiśniewskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

4. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa jesienią 1943 roku w lesie Wyrzykowskim Jana Olszewskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

5. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa w dniu 17 lub 18 grudnia 1943 roku w lesie pniewskim Julianny Zwierzyńskiej oraz Anny Tutas i jej dzieci, w tym Władysława, Eugeniusza Celiny i Genowefy przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

6. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa w grudniu 1943 roku w lesie pniewskim Stanisława Duszyńskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 17 § 1 pkt 7 kpk.

7. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa wiosną 1944 roku w Pniewie Wacława Bednarczyka i Jana Armuszewskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

8. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa w dniu 9 sierpnia 1944 roku w lesie pniewskim Jana Modzelewskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

9. nazistowskiej zbrodni wojennej polegającej na dokonaniu zabójstwa w dniu 24 czerwca 1944 roku w lesie pniewskim Kazimierza Krzewskiego przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk.

10. naruszenia prawa międzynarodowego polegającego na bezprawnym pozbawieniu wolności Jana Sepczyńskiego w nieustalonym okresie II wojny światowej poprzez wysiedlenie go z miejsca zamieszkania w Pniewie i umieszczenie na robotach przymusowych w miejscowości Sensburg, obecnie Mrągowo, przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 124 kk w zw. z art. 3 Ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu -wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk

11. naruszenia prawa międzynarodowego polegającego na bezprawnym pozbawieniu wolności Wacława Bielickiego, Jana Żyjewskiego, Haliny Wiśniewskiej w nieustalonym okresie II wojny światowej poprzez wysiedlenie z miejsc zamieszkania w Pniewie i umieszczenie na robotach przymusowych w nieustalonym miejscu przez funkcjonariuszy III Rzeszy Niemieckiej, tj. o czyn z art. 124 kk w zw. z art. 3 Ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – wobec niewykrycia sprawców – na zasadzie art. 322 § 1 kpk

    UZASADNIENIE

    W sprawie niniejszej ustalono następujące okoliczności.

    W okresie II wojny światowej w miejscowości Puchały znajdował się posterunek żandarmerii niemieckiej. Jego dowódcami byli funkcjonariusze o nazwiskach Serbitzer oraz Schulz. Zastępcą komendanta był Zimmermann. Funkcjonariuszami byli Adolf Weber, Fritz Tilgner, Długosch, Hermann, Lepke i Radke. W latach 1943 -1944 funkcjonariusze tegoż posterunku dopuścili się szeregu zabójstw ludności cywilnej z okolicznych miejscowości. W szczególności w dniu 17 września 1943 roku funkcjonariusze żandarmerii z Puchał dokonali zatrzymania Bronisława Modzelewskiego w jego miejscu zamieszkania w Baczach Mokrych. Następnie mężczyzna został rozstrzelany w lesie pniewskim. Po pewnym czasie w tej samej miejscowości żandarmi zatrzymali Jana Olszewskiego, którego następnie rozstrzelali w lesie Wyrzykowskim.

    W październiku 1943 roku funkcjonariusze posterunku żandarmerii w Puchałach zastrzelili w Budach Pniewskich Czesława Rzodkiewicza i Tadeusza Wiśniewskiego. W dniu 1 września 1943 roku żandarmi z Puchał aresztowali w miejscowości Rybno Stanisława Dąbkowskiego, którego następnie rozstrzelali w lesie pniewskim.

    W grudniu 1943 roku do miejsca zamieszkania Stanisława Duszyńskiego w Pniewie przyszli dwaj żandarmi z Puchał z psem. Jednym z żandarmów był Adolf. Mężczyźni wyprowadzili Stanisława Duszyńskiego na podwórze. W pewnym momencie zaczął on uciekać. Wtedy Adolf strzelił do Stanisława Duszyńskiego z karabinu, raniąc go. Pokrzywdzony został przewieziony przez żandarmów na posterunek w Puchałach, gdzie zastrzelono go. Następnie ciało zostało zakopane przez żandarmów, w tym przez Adolfa, w lesie pniewskim.

    Tydzień przed Wielkanocą roku 1944 żandarmi z Puchał zastrzelili na drodze w Pniewie Jana Armuszewskiego i Wacława Bednarczyka.

    W dniu 24 czerwca 1944 roku Kazimierz Krzewski, mieszkaniec wsi Konopki Pokrzywnica udał się na wezwanie władz niemieckich do Urzędu Gminy w Rutkach. Tam, został zatrzymany przez żandarmów niemieckich, którzy następnie przewieźli do lasu pniewskiego i rozstrzelali.

    Latem 1944 roku Kazimierz Łada i Jan Modzelewski zaczęli ukrywać się w lesie pniewskim w obawie przed skierowaniem przez władze okupacyjne na roboty przymusowe. W dniu 8 sierpnia patrolujący las żołnierze niemieccy dokonali zatrzymania Jana Modzelewskiego, którego następnie przekazano do dyspozycji żandarmerii w Puchałach. Następnego dnia komendant posterunku oraz żandarm opisywany jako Hermann wywieźli Jana Modzelewskiego do lasu pniewskiego, gdzie Hermann zastrzelił go.

    W toku śledztwa ustalono ponadto, iż w dniu 13 września 1943 roku funkcjonariusze gestapo dokonali w Łomży aresztowań następujących osób pochodzących z polskich środowisk inteligenckich: Stanisława Popiela, Marii Popiel, Jadwigi Lichtańskiej, Eulalii Lichtańskiej, Stanisława Nowakowskiego, Heleny Nowakowskiej, Tadeusza Jensz, Janiny Jensz, Zofii Jensz, Witolda Giejsztowta, Stanisława Gorzocha i Alfredy Sadowskiej. Osoby te osadzono w więzieniu w Łomży. W dniu 18 września 1943 roku w godzinach porannych w/w osoby zostały przewiezione samochodem ciężarowym do lasu pniewskiego, gdzie rozstrzelano je. Ciała zamordowanych zostały zakopane na miejscu i dopiero po wojnie przeniesiono je na cmentarz.

    Ponadto w dniu 17 lub 18 grudnia 1943 roku w tym samym miejscu rozstrzelano Juliannę Zwierzyńską oraz członków rodziny Tutas: Annę oraz jej dzieci, między innymi Władysława, Eugeniusza, Celinę i Genowefę.

    Przesłuchany w charakterze świadka Józef Majewski zeznał, że w okresie okupacji hitlerowskiej zamieszkiwał w miejscowości Pniewo. Żandarmeria niemiecka stacjonowała w oddalonych o 3 km Puchałach. Żandarmów było 7. Jeden z nich miał na imię Adolf. Świadek słyszał, że ten żandarm zastrzelił w borze pniewskim Stanisława Duszyńskiego. Słyszał również, że ten sam żandarm zastrzelili Tadeusza Wiśniewskiego i Czesława Rzodkiewicza w miejscowości Budy Pniewskie. Świadek przygotowywał potem dla zabitych trumny. Ponadto żandarm Adolf zastrzelił w Pniewie Wacława Bednarczyka i Jana Armuszewskiego. Józef Majewski widział ciało Wacława Bednarczyka. Stwierdził, że słyszał o fakcie rozstrzeliwania ludzi przez Gestapo w lesie pniewskim.

    Przesłuchany w charakterze świadka Władysław Ławicki, zeznał, że podczas okupacji zamieszkiwał w Puchałach. Stwierdził, iż mieszkaniec Puchał Jan Modzelewski, który był woźnicą na posterunku żandarmerii niemieckiej, porzucił tę pracę. Po pewnym czasie został złapany przez żołnierzy niemieckich i przekazany żandarmom z Puchał. Fakt przekazania mężczyzny świadek obserwował osobiście.

    Żandarmi wywieźli Jana Modzelewskiego do lasu pniewskiego, gdzie go rozstrzelali. Świadek stwierdził, iż komendant żandarmerii nosił nazwisko Serbitzer. Jego zastępcą był Zimmermann. Inni żandarmi to Lempke, Fritz, Adolf Weber.

    Przesłuchany w charakterze świadka Kazimierz Łada zeznał, że w czasie wojny zamieszkiwał we wsi Gać, która podlegała pod posterunek żandarmerii w Puchałach. Stwierdził, iż na przełomie lipca i sierpnia 1944 roku przebywał w lesie pniewskim, gdzie pilnował koni i krów. Wraz ze świadkiem w lesie przebywał Jan Modzelewski. Pewnego dnia obaj mężczyźni zostali odnalezieni w lesie przez żołnierzy niemieckich, którzy zabrali im zwierzęta. Jednocześnie zabrali Jana Modzelewskiego, którego przekazali żandarmom w Puchałach. Na drugi lub trzeci dzień świadek zauważył, że trzej żandarmi z Puchał przyprowadzili Jana Modzelewskiego do lasu pniewskiego. Prowadzili go Adolf Weber i Herman oraz trzeci nieznany świadkowi żandarm. Po pewnym czasie Kazimierz Łada usłyszał z głębi lasu strzał. Następnego dnia znalazł w lesie ciało Jana Modzelewskiego przysypane lekko ziemią.

    Przesłuchany w charakterze świadka Kazimierz Wiśniewski zeznał, że podczas okupacji zamieszkiwał w Pniewie. Wieś podlegała administracyjnie pod Amtskomisarza z Zambrowa o nazwisku Rohr. Żandarmeria mieściła się w Puchałach. Świadek widział, jak żandarmi z Puchał zabrali ze wsi Pniewo Stefana Dąbkowskiego i rozstrzelali go w lesie pniewskim. Poza tym świadek słyszał, że w lesie pniewskim rozstrzelano mieszkańców Łomży, w tym Witolda Giejsztowta i Stanisława Popiela. Ponadto w października 1943 roku żandarmi z posterunku w Łomży i w Puchałach rozstrzelali w Budach Pniewskich Tadeusza Wiśniewskiego i Czesława Rzodkiewicza.

    Przesłuchana w charakterze świadka Janina Uglik zeznała, że w okresie wojny zamieszkiwała w Łomży. Stwierdziła, iż we wrześniu 1943 roku funkcjonariusze gestapo aresztowali jej znajomych Stanisława Popiela, Marię Popiel, Jadwigę Lichtanską, Eulalię Lichtańska, Stanisława Nowakowskiego, Helenę Nowakowską, Tadeusza Jensz, Janinę Jensz, Zofię Jensz, Witolda Giejsztowta i Stanisława Gorzocha. Stwierdziła, iż osoby te przebywały w więzieniu w Łomży, a następnie zostały rozstrzelane w lesie pniewskim.

    Przesłuchana w charakterze świadka Antonina Nowakowska zeznała, że podczas okupacji hitlerowskiej zamieszkiwała w Łomży. Stwierdziła, iż w dniu 14 września 1943 roku funkcjonariusze gestapo aresztowali jej syna Stanisława Nowakowskiego oraz jego żonę Helenę, która była w zaawansowanej ciąży. Aresztowano również Alfredę Sosnowską, Eulalię Lichtańską, jej matkę i ciotkę, a także rodzinę Popiel. W dniu 18 września 1943 roku osoby te zostały wywiezione do lasu pniewskiego i rozstrzelane. Moment wyjazdu ciężarówki z aresztowanymi z więzienia w Łomży Antonina Nowakowska widziała osobiście. Na samochodach widziała funkcjonariuszy gestapo. Drugi syn Antoniny Nowakowskiej pojechał za samochodami rowerem i ustalił, że aresztowane osoby rozstrzelano. Stwierdziła, iż po wojnie odszukała w lesie pniewskim mogiłę, w której znajdowało się 13 ciał. Zwłoki były dobrze zachowane. Na zwłokach syna widziała ranę postrzałową, przechodząca na wylot przez głowę. Na ciele synowej nie zauważyła ran. Wszystkie ciała zostały przeniesione na cmentarz w Łomży.

    Przesłuchana w charakterze świadka Agata Liżewska zeznała, że podczas okupacji zamieszkiwała w Łomży. Stwierdziła, iż latem 1943 roku funkcjonariusze gestapo aresztowali jej stryjecznego brata Stanisława Gorzocha. Mężczyzna został osadzony w więzieniu w Łomży, a po upływie kilku dni wraz z innymi osobami rozstrzelano go w lesie pniewskim. Według świadka wśród rozstrzelanych były dwie siostry Inszówny.

    Przesłuchany w charakterze świadka Jan Liżewski zeznał, że podczas okupacji zamieszkiwał w Łomży. Stwierdził, iż latem 1943 roku funkcjonariusze gestapo aresztowali jego brata stryjecznego Stanisława Gorzocha. Po kilku dniach rozstrzelano go w lesie pniewskim. Świadek nie wykluczył, iż mogło to nastąpić w dniu 18 września 1943 roku.

    Przesłuchany w charakterze świadka Stefan Zwierzyński zeznał, że jego siostra Julianna Zwierzyńska została aresztowana w dniu 12 listopada 1943 roku w Zambrowie przez funkcjonariuszy gestapo z Łomży. Została osadzona w więzieniu w Łomży. W dniu 17 grudnia 1943 roku Juliannę Zwierzyńską rozstrzelano w lesie pniewskim. Po wojnie świadek odnalazł ciało siostry w lesie pniewskim i przeniósł na cmentarz w Śniadowie. Razem z ciałem Julianny Zwierzyńskiej zakopane były ciała 3 dzieci.

    Przesłuchany w charakterze świadka Stefan Ciołek zeznał, że w okresie okupacji zamieszkiwał w Pniewie. Wieś podlegała pod posterunek żandarmerii w Puchałach. Stwierdził, iż jednego z żandarmów nazywano Fritz, a drugiego Adolf. Stwierdził, iż przed Wielkanocą 1944 roku we wsi Pniewo zabito Jana Armuszewskiego i Wacława Bednarczyka. Słyszał również, że żandarmi z posterunku w Puchałach zastrzelili Stanisława Duszyńskiego w siedzibie żandarmerii w Puchałach. Podał, iż jesienią 1943 roku w Budach Pniewskich żandarmi z Puchał zamordowali Tadeusza Wiśniewskiego i Czesława Rzodkiewicza.

    Przesłuchana w charakterze świadka Czesława Skarżyńska zeznała, że była żoną Bronisława Modzelewskiego. W dniu 17 września 1943 jej mąż został zabrany z miejsca zamieszkania w Baczach Mokrych przez żandarmów z posterunku w Puchałach. Wiosną 1944 roku zwłoki Bronisława Modzelewskiego odnaleziono w lesie pniewskim. Stwierdziła, że dwa tygodnie po aresztowaniu jej męża żandarmi z Puchał zatrzymali innego mieszkańca tej samej wsi – Jana Olszewskiego. Mężczyzna został następnie zamordowany w lesie Wyrzykowskim.

    Przesłuchana w charakterze świadka Maria Krzeczkowska zeznała, że od 1942 roku zamieszkiwała w Pniewie. Wieś podlegała pod posterunek żandarmerii w Puchałach. Z żandarmów zapamiętała Adolfa, Fritzla i Długosza. Stwierdziła, iż słyszała, że w listopadzie lub w grudniu 1943 roku jej brat Stanisław Duszyński został postrzelony przez żandarma Adolfa i zabrany na posterunek do Puchał. Po kilku godzinach Stanisław Duszyński został wywieziony do lasu pniewskiego i tam rozstrzelany. Stwierdziła, iż odgrzebywała zwłoki brata i widziała obrażenia klatki piersiowej, postrzał w rękę oraz ranę po postrzale w głowę. Od ludzi pracujących w lesie dowiedziała się, że zwłoki brata zostały zakopane przez żandarmów z Puchał.

    Przesłuchana w charakterze świadka Genowefa Milewska zeznała, że słyszała o zamordowaniu w lesie pniewskim Bronisława Modzelewskiego i Jana Olszewskiego. Zbrodni tych mieli dopuścić się żandarmi z Puchał.

    Przesłuchany w charakterze świadka Czesław Milewski zeznał, że spośród żandarmów z posterunku w Puchałach kojarzy Adolfa i Fritza. Stwierdził, iż we wrześniu 1943 roku Adolf i Fritz aresztowali jego szwagra Bronisława Modzelewskiego, którego osadzili na posterunku w Puchałach. Po pewnym czasie świadek dowiedział się od Józefa Klamy, że widział on jak żandarmi z Puchał przywieźli bryczką do lasu pniewskiego Bronisława Modzelewskiego i zastrzelili go, a zwłoki zakopali. Podał, że kilka tygodni po aresztowaniu Bronisława Modzelewskiego, żandarmi z Puchał aresztowali Jana Olszewskiego w domu w Baczach Mokrych. Po pewnym czasie dowiedział się, że Jan Olszewski został zastrzelony w lesie Wyrzykowskim.

    Przesłuchany w charakterze świadka Kazimierz Maksiński zeznał, że jeden z żandarmów z Puchał nazywał się Adolf a drugi Fritz. Stwierdził, iż w nocy przed Niedzielą Palmową w 1944 roku został zawiadomiony przez Józefa Sienkiewicza i mężczyznę o nazwisku Wnorowski, że żandarmi z Puchał zabili w Pniewie Jana Armuszewskiego oraz Wacława Bednarczyka. Stwierdził, iż w 1943 roku żandarmi z Puchał zamordowali w Budach Pniewskich Czesława Rzodkiewicza i Tadeusza Wiśniewskiego. Słyszał też, że żandarmi z Puchał zamordowali Stanisława Duszyńskiego i Stefana Dąbkowskiego.

    Przesłuchana w charakterze świadka Maria Bielicka zeznała, że spośród żandarmów z Puchał przypomina sobie Adolfa i Fritza. Podała, iż w dniu 1 września 1943 roku żandarmi we wsi Rybno aresztowali jej męża Stanisława Dąbkowskiego. Po pewnym czasie dowiedziała się, że żandarmi wywieźli jej męża bryczką z posterunku. Zimą 1944 roku ciało jej męża zostało odnalezione w lesie pniewskim przez sąsiadów. Stwierdziła, iż żandarmi zamordowali również Jana Armuszewskiego.

    Przesłuchana w charakterze świadka Władysława Duszyńska zeznała, że zamieszkiwała w Pniewie wraz z mężem Stanisławem Duszyńskim. W grudniu 1943 roku do miejsca zamieszkania świadka przyszło dwóch żandarmów z posterunku w Puchałach. Jeden z nich nazywał się Adolf. Żandarmi zabrali z domu Stanisława Duszyńskiego. W pewnym momencie mężczyzna zaczął uciekać. Wtedy Adolf strzelił do niego z karabinu i poszczuł psem. Ranili Stanisława Duszyńskiego w ramię. Wówczas zabrali wóz drabiniasty, na którym przewieźli rannego mężczyznę na posterunek w Puchałach. Po pewnym czasie zwłoki Stanisława Duszyńskiego odnaleziono w lesie pniewskim. Władysława Duszyńska widziała ranę w głowie męża. Dopiero po wojnie przeniosła ciało na cmentarz.

    Przesłuchany w charakterze świadka Stefan Trochimowicz zeznał, że w dniu 1 września 1943 roku osobiście widział, jak żandarmi z Puchał aresztowali w Rybnie jego szwagra Stefana Dąbkowskiego. W lutym lub w marcu 1944 roku ciało mężczyzny odnaleziono w lesie pniewskim. Świadek widział ranę postrzałową w głowie Stefana Dąbkowskiego.

    Przesłuchany w charakterze świadka Bronisław Klama zeznał, że jesienią 1943 roku dowiedział się o aresztowaniu Jana Olszewskiego i Bronisława Modzelewskiego z miejscowości Bacze Mokre przez żandarmów z Puchał. Po pewnym czasie w lesie pniewskim odnaleziono zwłoki Bronisława Modzelewskiego. Świadek słyszał też, że Jan Olszewski został zamordowany przez żandarmów, a jego zwłoki zakopano w lesie Wyrzyki.

    Przesłuchana w charakterze świadka Wiktoria Modzelewska zeznała, że spośród żandarmów z Puchał przypomina sobie Fritza, Adolfa i Hermana. Latem 1944 roku jej mąż Jan Modzelewski zaczął ukrywać się w lesie pniewskim w obawie przed skierowaniem na roboty przymusowe. W dniu 8 sierpnia 1944 roku uzyskała informację, że mąż został zatrzymany przez żołnierzy niemieckich i doprowadzony na posterunek żandarmerii w Puchałach. Informowali ją o tym sąsiedzi oraz żandarm Adolf. Słyszała, iż w dniu 9 sierpnia 1944 roku komendant posterunku oraz Herman wywieźli Jana Modzelewskiego bryczką do lasu pniewskiego. Tam mężczyzna został zastrzelony przez Hermana.

    Przesłuchana w charakterze świadka Józefa Krzewska zeznała, że w okresie okupacji zamieszkiwała w miejscowości Konopki Pokrzywnica. W dniu 24 czerwca 1944 roku jej mąż Kazimierz Krzewski udał się na wezwanie do Urzędu Gminy w Rutkach. Stamtąd został zabrany przez żandarmów do lasu pniewskiego i rozstrzelany.

    Przesłuchany w charakterze świadka Józef Szepelski zeznał, że w okresie wojny zamieszkiwał w Łomży. Jego sąsiedzi Tadeusz Jensz, Zofia Jensz i Janina Jensz w roku 1943 zostali aresztowani przez gestapo. Po pewnym czasie osoby te zostały rozstrzelane w lesie pniewskim. Słyszał, że funkcjonariusze gestapo rozstrzelali również Stanisława Popiela i Witolda Giejsztowta.

    Przesłuchany w charakterze świadka Aleksander Dąbrowski zeznał, że w roku 1943 zauważył w lesie pniewskim dwóch żandarmów z posterunku w Puchałach. Jeden z nich nazywał się Adolf. Mężczyźni zakopywali coś w dole. Po kilku dniach świadek przechodząc obok tego miejsca wraz z Janem Dąbkowskim zauważył, że dół jest rozkopany i leżą w nim zwłoki mężczyzny o nazwisku Duszyński z Pniewa.

    Przesłuchany w charakterze świadka Władysław Walendziewski zeznał, że w okresie wojny zamieszkiwał w miejscowości Siemień Rowy przy lesie pniewskim. Najprawdopodobniej w dniu 17 września 1943 roku w godzinach wieczornych świadek zauważył, że w lesie pniewskim żandarmi wykopują dół. Następnego dnia w godzinach porannych, przebywając na swojej posesji świadek słyszał wiele pojedynczych strzałów dochodzący z lasu pniewskiego. Po kilku godzinach Władysław Walendziewski udał się do lasu, gdzie od napotkanego mężczyzny dowiedział się, że żandarmi niemieccy przywieźli do lasu 12 osób, które rozstrzelali. W późniejszym okresie słyszał, że dół przed egzekucją wykopali żandarmi z Łomży. Stwierdził, iż w lesie pniewskim rozstrzelano pojedynczo wielu mieszkańców okolicznych wsi.

    Przesłuchany w charakterze świadka Edward Podsiad zeznał, że okresie wojny zamieszkiwał we wsi Budy Kozłówka. Mieszkaniec tej wsi Zygmunt Tutas został zamordowany przez żandarmów z Małego Płocka. Następnie żandarmi aresztowali członków rodziny Zygmunta Tutasa i i najprawdopodobniej rozstrzelano ich w lesie pniewskim.

    Przesłuchany w charakterze świadka Jerzy Kowalczuk zeznał, że w dniu 14 grudnia 1943 roku w lesie pniewskim została rozstrzelana jego znajoma Julia Zwierzyńska. W kwietniu 1945 roku mężczyzna odnalazł jej ciało w lesie. W tej samej mogile znajdowały się ciała jakichś dzieci. Stwierdził, iż w głowie Julii Zwierzyńskiej widział ranę postrzałową.

    Przesłuchana w charakterze świadka Aleksandra Nikonowicz zeznała, że w czasie wojny zamieszkiwała w miejscowości Budy Kozłówka. Stwierdziła, iż w Małym Płocku żandarmi zamordowali mężczyznę o nazwisku Tutas. Po pewnym czasie żandarmi aresztowali żonę Tutasa – Annę oraz dzieci. Osoby te zostały rozstrzelane najprawdopodobniej w lesie pniewskim.

    Przesłuchana w charakterze świadka Sabina Modzelewska zeznała, że w okresie II wojny światowej żandarmi z Puchał zastrzelili Stefana Dąbkowskiego, Jana Armuszewskiego i Stanisława Duszyńskiego.

    Przesłuchany w charakterze świadka Jan Sepczyński zeznał, że w nieustalonym okresie II wojny światowej został skierowany na roboty przymusowe do miejscowości Sensburg, gdzie pracował w gospodarstwie rolnym. Stwierdził, że w tym samym czasie na robotach przymusowych przebywali Wacław Bielicki i Jan Żyjewski.

    Przesłuchana w charakterze świadka Sabina Modzelewska zeznała, że w lesie pniewskim Niemcy rozstrzeliwali ludzi. Stwierdziła, że Niemcy zastrzelili w czasie wojny Stefana Dąbkowskiego, Jana Armuszewskiego i Stanisława Duszyńskiego. Z kolei na robotach przymusowych przebywała Halina Wiśniewska i Jan Sepczyński.

    W toku postępowania ustalono, iż okoliczności śmierci Zygmunta Tutasa są przedmiotem zawieszonego postępowania S 99/68 byłej Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Białymstoku. Przesłuchani w tamtej sprawie świadkowie Stanisława Piaścik, Teofila Chaborek, Aleksandra Pupik, Stefania Brak, Stanisława Makowska i Piotr Boć złożyli zeznania również na okoliczności zamordowania członków rodziny Zygmunta Tutasa. Kserokopie tych protokołów włączono do materiału dowodowego niniejszego śledztwa.

    W toku śledztwa ustalono, iż Prokuratura w Dusseldorfie prowadziła śledztwo 8 Js 405/75 w sprawie w/w czynów. Postępowanie to zostało zakończone umorzeniem wobec niewykrycia sprawców z uwagi na brak możliwości ustalenia pełnych danych osobowych żandarmów z posterunku w Puchałach.

    Przeprowadzone w toku postępowania czynności śledcze pozwoliły na przyjęcie, iż funkcjonariusze hitlerowscy w latach 1943-1944 dopuścili się szeregu zabójstw osób z ludności cywilnej oraz dokonali dwóch masowych egzekucji w lesie pniewskim. Działaniem swoim wyczerpali dyspozycję art. 1 pkt 1 Dekretu z dnia 31 sierpnia 1944 roku o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz zdrajców Narodu Polskiego w zw. z art. 3 i 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 roku o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Opisane przestępstwa stanowią zbrodnie przeciwko ludzkości w rozumieniu art. 3 ustawy o IPN i nie podlegają przedawnieniu.

    Z kolei zdarzenia dotyczące skierowania na roboty przymusowe zakwalifikowane zostały z art. 124 kk. Przepis ten penalizuje zachowania stanowiące zbrodnie wojenne, które również nie podlegają przedawnieniu. W toku postępowania dokonano szeregu czynności zmierzających do ustalenia sprawców zabójstw w/w osób. Czynności te nie doprowadziły jednak do osiągnięcia pożądanego rezultatu. W tej sytuacji śledztwo w sprawie niniejszej należy umorzyć wobec niewykrycia sprawców.

    

     

    Pouczenie:

    1. Stronom procesowym przysługuje prawo przejrzenia akt sprawy i złożenia zażalenia na powyższe postanowienie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy (art. 306 § 1 kpk, art. 325a kpk oraz 465 § 2 kpk).

    Sąd może utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie lub uchylić je i przekazać sprawę prokuratorowi celem wyjaśnienia wskazanych okoliczności bądź przeprowadzenia wskazanych czynności (art. 330 § 1 kpk). Jeżeli prokurator nadal nie znajdzie podstaw do wniesienia aktu oskarżenia wyda ponownie postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa – dochodzenia*) lub o jego umorzeniu. Pokrzywdzony, który wykorzystał uprawnienia przewidziane w art. 306 § 1 kpk może w takim przypadku wnieść akt oskarżenia do sądu w terminie miesiąca od daty doręczenia zawiadomienia o postanowieniu (art. 330 §2 kpk, art. 55 §1 kpk). Akt oskarżenia winien spełniać wymogi określone wart. 55 § 1 i 2 kpk. Inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania (art. 55 § 3 kpk).

    Na postanowienie co do dowodów rzeczowych zażalenie przysługuje stronom oraz osobie, od której odebrano przedmioty lub która zgłosiła do nich roszczenie (art. 323 § 2 kpk).

    Zażalenie wnosi się za pośrednictwem prokuratora, który wydał postanowienie. Termin do wniesienia zażalenia wynosi 7 dni od daty doręczenia odpisu postanowienia i jest zawity. Zażalenie wniesione po upływie tego terminu jest bezskuteczne (art. 122 § 1 i 2, art. 460 kpk).

    ZARZĄDZENIE

    Stosownie do treści art. 100 § 2 kpk i art. 140 kpk odpis postanowienia doręczyć pokrzywdzonym.

                                                                                                Prokurator Oddziałowej Komisji

                                                                                                Ścigania Zbrodni przeciwko

                                                                                             Narodowi Polskiemu

                                                                                             Wojciech Kapiński

    opracował: Henryk Sierzputowski i Wojciech Winko

    Czytaj także:
    Dokumentacja zbrodni III Rzeszy w łomżyńskim – cz.I (Łomża i okolice)
    https://historialomzy.pl/dokumentacja-zbrodni-iii-rzeszy-w-lomzynskim/