Dylemat z jubileuszem ŁKS – u

Dylemat z jubileuszem „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”

„Łomżyński Klub Sportowy” jest najdłużej działającym w Łomży stowarzyszeniem sportowym. W czasie swej długiej historii obchodził wiele rocznic, ukazało się wiele okolicznościowych artykułów, poświęcono mu kilka prac magisterskich, ukazała się znacznej objętości monografia Henryka Pestki. Działalność „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” zawsze fascynowała mieszkańców Łomży, wywoływała emocje. Wzmagał je patriotyzm lokalny, a często koneksje rodzinne lub sąsiedzkie z zawodnikami. Losy tego klubu wplecione są w historię ludzi zamieszkujących Łomżę. Każdego roku szesnastego kwietnia mija kolejna rocznica powstania tego wielce zasłużonego dla Łomży i ziemi łomżyńskiej klubu. Prowadzona kwerenda źródłowa ujawniła nowe dotychczas nieznane fakty dotyczące okoliczności powstania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”.

 Rozwój stowarzyszeń kultury fizycznej do 1918 r.

W 1893 r. mieszkańcy Łomży podjęli próbę założenia „Towarzystwa Cyklistów”, a w grudniu 1896 r. „Łomżyńskiego Towarzystwa Cyklistów Amatorów”, na przełomie lipca i sierpnia 1898 r. próbowano zalegalizować „Towarzystwo Wioślarzy i Cyklistów”, jednak wszystkie te działania okazały się nieskuteczne. W 1899 r. podjęto kolejną próbę założenia „Towarzystwa Wioślarskiego”. 17 VIII 1901 r. udało się zalegalizować statut tego stowarzyszenia. Towarzystwo to prowadziło działalność do 1951 r. oraz w latach 1976 – 1992. W 1905 r. powstało „Kółko Gimnastyczne” wzorowane na zasadach działalności „Towarzystwa Gimnastycznego Sokół”. Z powodu nieprzychylności władz Kółko istniało tylko około 1 roku. Od 19 V 1906 r. działalność gimnastyczną kontynuował łomżyński oddział Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego. Około 1 miesiąca, od 27 VII do

22 VIII 1906 r. legalnie działało w Łomży Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”. Pracę zlikwidowanego przez władze Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” przejęło prowadzące podobną działalność w sekcji gimnastycznej Towarzystwo Higieniczne. Towarzystwo Higieniczne działało do końca 1907 r. Działania władz doprowadziły także do likwidacji i tego towarzystwa. W 1910 r. powstało Towarzystwo Rozwoju Fizycznego. Do połowy 1911 r. kontynuowało on działalność gimnastyczną poprzedników. W 1916 r. powstało Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno – Sportowe „Makabi”. Uprawiano w nim piłkę nożną, koszykówkę, siatkówkę, boks, lekkoatletykę, tenis ziemny i stołowy. Istniało do 1939 r..

 Początki piłki nożnej w Łomży

W latach 1917 – 1918 łomżyniacy z ciekawością obserwowali rozgrywki w nowych dyscyplinach, nieznanych dotychczas na terenie Łomży. Dyscyplinami tymi były piłka ręczna (szczypiorniak) i piłka nożna. Ich zasady przybliżyli mieszkańcom Łomży polscy wojskowi, którzy uczyli się ich w przerwach podczas działań frontowych I wojny światowej w okolicach Polskiej Góry na Wołyniu. W szeregach legionowych znaleźli się piłkarze z znanych klubów z Małopolski: z lwowskiej „Pogoni” i „Czarnych” oraz krakowskiej „Cracovii” i „Wisły”. A. Lewicki, S. Pomarański oraz „Wiarus” poinformowali o posiadaniu wyekwipowanych drużyn piłkarskich przy I, IV, V pułku piechoty, 1 pułku artylerii i 2 pułku ułanów oraz o posiadaniu przez nie własnych boisk. Istniała też wspólna drużyna nazywana „Legią”. Mecze rozgrywali między sobą przebywający w Łomży, a później także internowaniprzez Niemców włomżyńskich koszarach legioniści polscy. Jerzy Górko poinformował o pokazowych piłkarskich spotkaniach rozgrywanych w Łomży przez oficerów i żołnierzy IV Pułku Piechoty Legionów Polskich. W 1917r. „Wspólna Praca” poinformowała, że z bardzo dużym zainteresowaniem oglądano mecze piłki nożnej, które odbywały się na „boisku fotbalowym” przy ulicy Nowogrodzkiej. Nie udało się uzyskać informacji o dokładniejszej lokalizacji tego boiska. Przeciwnikami IV Pułku Piechoty Legionów Polskich stacjonującego w Łomży był V p. p. Legionów oraz I Pułk Ułanów. 20 V tego samego roku odbył się mecz między drużyną IV p. p. umieszczoną w Łomży po dyslokacji z Zegrza, a I p. ułanów. Wygrała drużyna IV p. p., nieznany jest wynik tego meczu. „Wspólna Praca” oceniła, że „Drużyna ułanów, choć młoda, wykazuje bardzo dobry materiał, dużą zaciętość w obronie i szybkość ataku, brak jej jednak jeszcze zgrania i tej rutyny, którą czwartacy po wielu publicznych machach już posiadają. Publiczność dopisała bardzo licznie, biorąc żywy udział w perypetiach gry i mimo woli snując refleksje „że ci sami młodzi fottbaliści dwa lata z górą inną „grę” toczyli w śmiertelnym ogniu dział i karabinów, do tej zaś sportowej gry zaprawiać się najpierw zaczęli na froncie tuż za okopami.”. 17 VII w tym samym roku w meczu miejscowej ligi grali juniorzy z IV p. p.

i V p. p. stacjonujących w Różanie i Zegrzu. Zwyciężyła stosunkiem goli 3 : 2 drużyna IV p. p. Korespondent „Wspólnej Pracy” poinformował, że „Przebieg gry interesujący. Da się zauważyć brak zainteresowania tym sportem, wśród miejscowej publiczności, której mimo niskich cen wstępu i pięknej pogody było bardzo mało”. 5 VIII tego roku w meczu rewanżowym między drużynami IV p. p. a V p. p. zwyciężyli juniorzy IV p. p.. Za wstęp na te widowiska sportowe pobierano niską opłatę. W następnych latach, do 1925 r., do czasu zbudowania stadionu 33 p. p. w Łomżycy rozgrywano mecze piłki nożnej na nadnarwiańskich łąkach nazywanych „pulwami”.

Legionista, Władysław Kęsik w wspomnieniach z Szczypiorna i Łomży zamieścił zdjęcia i informacje dotyczące nauki tańca, codziennego uprawiania gimnastyki i sportowych gier zespołowych. Szczególnym powodzeniem cieszyły się prawie codzienne mecze „szczypiorniaka”. W roli kibiców występowali internowani legioniści, niemieccy żołnierze oraz niemieckiesanitariuszki. Kierownikiem „Koła racjonalnego rozwoju fizycznego” w ramach którego ta aktywność się odbywała był wachmistrz Świderski z 1I pułku ułanów.

Stowarzyszenia działające w zakresie kultury fizycznej po odzyskaniu niepodległości w 1918r.

Powstanie „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” zostało poprzedzone poprzez działalność stowarzyszeń: „Związku Strzeleckiego”, reaktywowanego „Towarzystwa Gimnastycznego Sokół”, „Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej”. W 1922 – 1924 przy 33 p. p. powołano drużynę piłki nożnej „Piechur” i cywilną drużynę „Strzelec”. Drużyna „Piechur” w następnych latach przekształcona została w „Wojskowy Klub Sportowy” przy 33 p. p.

Franciszek Grochocki na łamach „Przeglądu Łomżyńskiego” poinformował, że „Przy 33 p. p. powstaje drużyna piłki nożnej „Piechur”, jako przeciwnicy organizują się „Strzelec” i Ż. K.S. „Makkabi”. Drużyny te sprowadzają zamiejscowych przeciwników, z którymi rozgrywają szereg meczów towarzyskich, Ogląda wtedy Łomża 42 p. p., B. O. S. O. i „Trumpeldorf” z Białegostoku, 71 p. p. i „Ostrowiankę” z Ostrowi Mazowieckiej. W 1923r. „Strzelec” rozegrał mecz za obejrzenie którego kibice musieli zapłacić bilet wstępu. Przeciwnikiem była drużyna Białostockiej Ochotniczej Straży Pożarnej z Białegostoku. Wygrali łomżanie rezultatem 1 : 0. W łomżyńskiej drużynie wystąpili: Stefan Gosiewski, Józef Kowalczyk, Jankowski, Michał Kaczyński (brat Kazimierza Kaczyńskiego), Stefan Kowalik, Tadeusz Miller, Bolesław Ptaszyński, Władysław Zduńczyk, Jan Żbikowski. Liczbę drużyn piłki nożnej powiększają świeżo powstałe: „U. K. S.” przy Gimnazjum X. P. Skargi, „Ż. U. K. S.” przy Gimnazjum d – ra Goldlusta, „Zawadzianka” w Zawadach, odległych o 2 kilometry od Łomży …” oraz „W tych latach w piłce nożnej wybija się na pierwsze miejsce w Łomży popularny „Strzelec”, mający na rozkładzie drużyny: 33 p. p. w stosunku 2 : 0, 3 : 0, 6 : 2; 5 : 1; „Ż.K.S.” – 1 : 1, 4 : 1, Ostrołęka 5 : 0, „Strzelec” zamienia się w 1927r. na „Łomżyniankę”, a następnie na „Ł.K.S. – Łomżyński Klub Sportowy”, najliczniejszy, najaktywniejszy i najbardziej wartościowy pod względem sportowym klub w Łomży”. „Wspólna Praca” z 1927r. w artykule podsumowującym sezon sportowy tego roku w Łomży poinformowała, że „Starsza drużyna Związku Strzeleckiego rozleciała się, a szkoda, dotąd już mogłaby ładnie grać” oraz, że „Związek Strzelecki” zorganizował prócz sekcji przysposobienia wojskowego sekcję sportową, która liczy 50 osób, a w najbliższych dniach ma rozpocząć ćwiczenia zimowe na sali”. Polskie społeczeństwo Łomży objawiło dużo aktywność organizatorską w zakresie tworzenia instytucji sportowych. W latach dwudziestych XX wieku, większy od Łomży, prawie 100 tysięczny Białystok nie posiadał polskiego, cywilnego klubu sportowego.

Na przełomie 1925/ 1926 r. w Zawadach koło Łomży powstała drużyna o nazwie „Zawadzianka”, nazywana też „Błyskanką” lub „Gwiazdą”. Drużyna ta działała tylko jeden sezon. W rywalizacji sportowej, głównie w piłce nożnej i koszykówce, z powodzeniem uczestniczyły Uczniowskie Kluby Sportowe, które powstały przy Gimnazjum im. księdza Piotra Skargi, Żydowskim Gimnazjum dr. Goldlusta i przy Szkole Mierniczej. Franciszek Grochocki zamieścił w swoim „Notesie” o rozegranym 7 IV 1927r. meczu piłki nożnej między drużynami nazwach „Błyskawica” i „Gwiazda”. Mecz ten wygrała „Gwiazda”wynikiem 6 : 1. „Wspólna Praca” z VIII 1927r. i „Przegląd Sportowy” z IX 1927r. zamieściły informację o rozegranym meczu między „Łomżynianką” a „Makabi”. Wygrała „Łomżynianka” wynikiem 6 : 0. W „Łomżyniance” wyróżnił się Stańczuk i Gosiewski. Sędziował dobrze Peltyn. Ze względu na przejęcie przez „Łomżyniankę” zawodników „Strzelca”, który przestał istnieć i posiadanie w składzie drużyny uczniów Gimnazjum im. Księdza Piotra Skargi, była ona negatywnie oceniana przez część łomżyńskiej prasy.
W tym samym roku „Wspólna Praca” dokonując rocznej oceny sportu w Łomży nie chciała poświęcić temu klubowi większej uwagi. Stwierdziła, że „o Łomżyniance mowy być nie może, gdyż jest to klub, w skład którego wchodzą przeważnie Skarżacy (pięciu)”. Autor cytowanego artykułu poinformował: „Nie wiem, czem kierowali się założyciele tego klubu organizując go, ale zdaje mi się, że z góry przeznaczyli go na zagładę, wciągając w skład drużyny uczniów ze Skargi i Związku Strzeleckiego. Fakt ten świadczy o tem, że brak naszym piłkarzom kultury sportowej”. W tych latach nie dokonywano jeszcze rejestracji zawodników łomżyńskich drużyn piłkarskich w związkach sportowych, kaperownictwo nie wiązało się też
z korzyściami dla zawodników. Zawodnicy, którzy zmieniali barwy klubowe w sposób naruszający obowiązujące zasady moralne w tej dziedzinie, narażali się na krytykę opinii społecznej, której wyrazicielem była miejscowa prasa. Stała ona na straży moralności sportowców. Redaktor wymienionego artykułu w „Wspólnej Pracy” podkreślił, że „Łomżynianka” była „słabym tworem”. Sąd ten potwierdziło krótkie istnienie „Łomżynianki”.

Znane są więc 2 mecze rozegrane przez „Łomżyniankę”. 3 VIII 1927r. „Łomżynianka” rozegrała mecz z „ŻTGS Makabi”, który wygrała wynikiem 6 : 0. Szczęśliwym strzelcem wszystkich bramek był Stańczuk. Sędziował Peltyn. Franciszek Grochocki, „Echo Szkolne” i „Przegląd Sportowy” z IV 1928r. poinformowały o rozegranym 8 IV tego roku przez „Łomżyniankę” kolejnym meczu z reprezentacją łomżyńskich szkół średnich. Pierwsze 2 bramki zdobył dla „Łomżynianki” Trybłowski. Następne 5 goli zdobyli jeden po drugim uczniowie: Stańczuk, Dąbrowski, Jeleń, Hrynkiewicz i Bogdanowicz. Zawodnicy „Łomżynianki” Gabrat i Cieśluk zdobyli jeszcze kolejne 2 gole dla swojego klubu. U zwycięzców wyróżnili się: Hrynkiewicz, Jeleń, Dąbrowskii, Bogdanowicz, a w „Łomżyniance” Trybłowski (Trybułowski), Gabrat i Cieśluk. Sędziował Stock. Zwyciężyli uczniowie wynikiem 5 : 4. Franciszek Grochocki oraz „Echo Szkolne” z XII 1927r. poinformały, że w 1927r. łomżyńskie drużyny rozegrały ogółem 15 meczów i że „z pośród pięciu drużyn miejscowych wybija się na czoło „Łomżynianka”. W rozgrywkach w Łomży ipoza miastem uczestniczyło 5 drużyn łomżyńskich. Były nimi: drużyna działająca przy Gimnazjum im. ks. Piotra Skargi, drużyna przy 33 p. p.; drużyna Szkoły Mierniczej, drużyna „Klubu Sportowego Łomżynianka” i drużyna „Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno Sportowego Makabi”. Henryk Pestka za Franciszkiem Grochockim poinformował: „W 1927r. pojawia się w Łomży nowy zespół piłkarski o sympatycznej nazwie „Łomżynianka”. Rozegrał on tylko dwa spotkania – 3 sierpnia wygrał zdecydowanie z „Makabi” Łomża i 8 kwietnia 1928r. uległ 4 : 5 reprezentacji łomżyńskich szkół średnich, po czym przestał istnieć”.

W 1928 r. w Łomżycy działał polsko – żydowski klub o nazwie „Olimpia”. Uprawiano w nim koszykówkę i piłkę nożną. Około 1930r. powołano do istnienia żydowski „Robotniczy Klub Sportowy Gwiazda” i klub „Żydowskiego Przysposobienia Wojskowego Bejtar”. W „Gwieździe” uprawiano piłkę nożną, boks i tenis stołowy. W „Bejtarze” zajmowano się koszykówką i tenisem stołowym. W 1931r. powstał żydowski Żeński Klub Sportowy „Ewa”, w którym dominowała lekkoatletyka i siatkówka oraz polsko – żydowski klub „Promień” z sekcją piłki nożnej. 6 VI tego samego roku w istniejącym od 1916 r. w Warszawie Akademickim Kole Łomżan powołano sekcję sportową. Łomżyńscy akademicy odbywali pojedynki sportowe na terenie Warszawy i Łomży w siatkówce, koszykówce i lekkoatletyce. Również tym roku w Łomżycy utworzono Żydowski Klub Sportowy również o nazwie „Makabi”. W 1932 r. w Łomżycy utworzono „Robotniczy Klub Sportowy Zorza” przy Ochotniczej Straży Pożarnej a w Łomży „Żydowski Klub Sportowy Hapoel”. W 1936 r. działał „Robotniczy Klub Sportowy Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego”. Oprócz piłki nożnej uprawiano w nim boks. W działalności tych klubów dominującą dyscypliną była piłka nożna. Działały także i inne kluby, ale skład ich zespołów był zmienny, a nazwiska tych samych zawodników powtarzały się w różnych drużynach. Często też składy drużyn prawie się nie zmieniały, tylko występowały one pod innymi nazwami.

Powstanie Łomżyńskiego Klubu Sportowego

Społeczeństwo Łomży narodowości polskiej odczuwało potrzebę posiadania silnego klubu, który skupiałby członków ze środowisk o niższym statusie materialnym. W X 1927r. „Wspólna Praca” poinformowała, „Łomża dotąd nie posiada klubu sportowego. Sądzimy, że nowa Rada Miejska zajmie się jego zorganizowaniem, a także przyśpieszy założenie Ośrodka Wychowania Fizycznego w Łomży i wykończenie sali gimnastycznej (dawna cerkiew). Czekamy…”. „Echo Szkolne” w nr 2 z 1928r. zamieściło informację, że „„to chodzą słuchy”, jakieś tajemnicze wieści, że na wiosnę organizuje się w Łomży klub sportowy, z podziałem na kilka sekcyj z lekkoatletyką i piłkarską na czele”. W 1980 r. Henryk Cieśluk w wywiadzie udzielonym ”Gazecie Współczesnej” poinformował: „Komórka Komunistycznej Partii Polski postanowiła powołać w Łomży pierwszy sportowy klub cywilny, aby oderwać młodzież od wstępowania do „Strzelca” i „Legionu Młodych”. Początkowo trudno było przekonać towarzyszy, że to spełni swój cel. Skąd wziąć fundusze? Partia nie miała pieniędzy. Oparłem się na zdobytych doświadczeniach w KW „Sportówce” w Warszawie. Penetrowałem też Stołeczny Klub Sportowy „Skra” Warszawa zorganizowany na zlecenie Polskiej Partii Socjalistycznej. Po dyskusjach w obecności przedstawiciela Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski zapadła decyzja. Powołujemy Łomżyński Klub Sportowy”. „Musieliśmy występować w miarę jawnie, aby nie było podejrzeń, że działamy w konspiracji. Opracowaliśmy statut klubu i wszyscy z wyjątkiem uczniów zbierali następnie podpisy pod statutem”. Trzeba zauważyć, że „Legion Młodych” (Związek Pracy dla Państwa) rozpoczął działalność w 1930 r., już po powstaniu „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”, a w Łomży „Legion Młodych” rozpoczął swoją działalność organizacyjną 6 III 1932 r. „Łomżyński Klub Sportowy” ze względu na istnienie w nim sekcji z bardzo widowiskowymi dyscyplinami stworzył znaczącą konkurencję dla działających w zakresie sportu stowarzyszeń, w tym i dla „Legionu Młodych”, jednak motywem jego powstania nie mogła być chęć przeciwdziałania wstępowaniu młodzieży do „Legionu Młodych” bowiem ta organizacja powstała w Łomży dopiero za 4 lata. W wywiadzie tym Henryk Cieśluk określa również tło społeczno – polityczne Łomży, akcentując jego lewicowe przejawy. W latach międzywojennych „Komunistyczna Partia Polski” była partią zdelegalizowaną w Polsce za działalność antypaństwową, za poparcie Rosji radzieckiej w okresie wojny polsko-bolszewickiej, za posiadanie siedziby swoich władz w Moskwie, a jej następczyni „Komunistyczna Partia Robotników Polskich” miała w Polsce i w Łomży marginalne znaczenie. Struktury partii komunistycznej liczyły w całym okręgu łomżyńskim 69 członków, w tym 41 Żydów.

„Wspólna Praca” z 1928 r. informowała o fakcie „zorganizowania w Łomży klubu nie jakiegoś drobno mieszczańskiego i apolitycznego, ale klubu proletariackiego, a więc Robotniczego Klubu Sportowego”. Poinformowała także, że „Naczelnem zadaniem takiego klubu będzie skupić w swoich szeregach masy robotnicze Łomży, dać im to co jest dla nich koniecznością chwili, wciągnąć ich poprzez sport do życia organizacyjnego i patrzeć w przyszłość, dla której masy robotnicze skupione w stowarzyszeniach sportowych będą przeciwwagą takich stowarzyszeń obozu przeciwnego i będą stanowiły awangardę bojowników w walce o realizację i socjalizm”. Autor artykułu podpisał się nazwiskiem lub pseudonimem Lucjan Wirosz. Nie udało się odnaleźć innych informacji o tym, że powstanie „ŁKS” było skutkiem decyzji politycznej, a cele jego istnienia podporządkowane były korzyściom politycznym. Natomiast „Życie i Praca” z 1928 r. zamieściła informację, że „…ŁKS jako taki będzie stał poza nawiasem wpływów politycznych, czym niejednokrotnie niestety grzeszono w Łomży, w organizacjach o typie sportowym”. Bowiem w Łomży kluby sportowe powstawały z inspiracji stowarzyszeń narodowych, paramilitarnych lub wojska, były z nimi związane a celem ich było uatrakcyjnianie działalności oraz integrowanie członków organizacji. Oczekiwania cytowanych pism były wzajemnie sprzeczne. Gazeta „Wspólna Praca” związana była z Mieczysławem Czarneckim, miejscowym przywódcą Polskiej Partii Socjalistycznej, który od 1927 r. był jej wydawcą. Pismo „Życie i Praca” było czasopismem związanym z miejscową narodową demokracją.

Franciszek Grochocki poinformował, że w kwietniu 1928 r. odbyło się zebranie organizacyjne powołujące „Łomżyński Klub Sportowy”. Wymienił też tymczasowy zarząd w składzie: prezes – Wacław Cieśluk, wiceprezes A. Trybułowski; członkowie zarządu: Henryk Cieśluk, Stefan Kowalik, Kazimierz Stańczuk. Taki sam skład zarządu wymieniłoło „Echo Szkolne” z kwietnia 1928r. nazywając go tymczasowym zarządem. Poinformowało, że w Łomży „brak stowarzyszenia któreby obejmowało nie tylko uczniów, bo ci mają możliwość ćwiczenia w szkołach, ale młodzież pozaszkolną i ludzi starszych, wyraźnie dawał się odczuć w Łomży. Potrzeba ta została zaspokojona stworzeniem „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” (ŁKS -u)”. Informację o powstaniu Łomżyńskiego Klubu Sportowego zamieścił też „Przegląd Sportowy” z maja 1928 r. Przedstawił też identyczny skład zarządu. Henryk Cieśluk w swoich wspomnieniach dla „Gazety Współczesnej” przedstawił jako datę tego zebrania dzień 16 IV 1928 r. Podał też informację, że przewodniczył zebraniu, a odbyło się to w jego mieszkaniu przy ulicy Dwornej 30. Protokołował je Edmund Dąbrowski, uczeń ostatniej klasy gimnazjum. W zebraniu wziął także udział robotnik Michał Kaczyński. Rolę tymczasowego biura klubu spełniała księgarnia „Świt” przy Starym Rynku, której właścicielem był Wacław Cieśluk. Tam też kierowano zainteresowanych informując, że „wszelkich informacyj i wyjaśnień chętnie udziela Wacław Cieśluk, Łomża – księgarnia „Świt”, tel. 87”. Tymczasowo zaplanowano istnienie czterech sekcji: piłki nożnej, lekkoatletycznej, wioślarskiej oraz gier i zabaw sportowych. Amatorów uprawiania piłki nożnej potraktowano priorytetowo i wyodrębniono dla nich samodzielną sekcję. Rafał Wszędyrówny poinformował: „Trudno uściślić datę, ale gdzieś w 1928r. Inicjatorem był Henryk Cieśluk. Poprzednie nazwy brzmiały” „Strzelec”, „Łomżynianka”, później „ŁKS”.

Michał Kwiek oznajmił: „”ŁKS” założony został w kwietniu 1928r. Działacze i kadra zawodnicza (piłkarska) przeszła do „ŁKS” z rozwiązanego klubu „Łomżynianka” (dawniejsza nazwa „Strzelec” i „Narew”). Do zarządu klubu wchodzili między innymi: Cieśluk, Cieśluk Henryk, Góralczyk Józef i w późniejszych latach: Zenon Marcinkiewicz, Jerzy Perzanowski, Franciszek Piasecki, Dąbrowski Stanisław i inni, których nie pamiętam”. Henryk Pestka poinformował także: „Niektórzy byli i obecni działacze „ŁKS” wywodzą z „Łomżynianki” rodowód biało-czerwonych. Jednak w ówczesnej prasie nie ma żadnej wzmianki potwierdzającej ten fakt. Również osoby, które założyły „ŁKS” nie potwierdzają takich związków. Brak nazwisk graczy „Łomżynianki” także nie pozwala wyciągnąć takich wniosków. Wiadomo tylko, że tworzyło ją pięciu graczy X Gimnazjum. Pozostali, to byli starsi gracze rozpadającego się łomżyńskiego Strzelca. „Rozpadającego się” nie znaczy rozwiązanego, czy połączonego z „Łomżynianką”, jak sugerują niektórzy, gdyż „Strzelec” istniał dalej, rozgrywając mecze piłkarskie i bokserskie”. Nie można w pełni zgodzić się z tymi poglądami, bowiem znana jest część nazwisk zawodników „Strzelca” i „Łomżynianki”, którzy następnie przeszli do „ŁKS”. Nowo powstały klub przejął zawodników, którzy wcześniej występowali w drużynie „Strzelca”: Stefana Gosiewskiego, Józefa Góralczyka, Michała Kaczyńskiego i Stefana Kowalika oraz „Łomżynianki”: Kazimierza Stańczuka, Stefana Gosiewskiego, Bosowskiego, Wacława Cieśluka, Trybłowskiego (Trybułowskiego), Gabrata i innych. Wymieniani, ci sami zawodnicy grali w kolejno powstających klubach „Strzelec”, „Łomżynianka” i „ŁKS”. Świadczy to o ciągłości kadrowej ostatniego klubu z poprzednimi, kontynuacji tej samej działalności w klubach o innych nazwach. Faktem przejęcia zawodników można także tłumaczyć opowiedzenie się niektórych działaczy za rokiem 1926 jako datą powstania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” i jego tradycją związaną z „Łomżynianką” i „Strzelcem” mimo braku materiałów źródłowych potwierdzających istnienie „Łomżynianki” przed 1927 r. „Życie i Praca” z 1928r. poinformowała, że „zainteresuje prawdopodobnie sportowców łomżyńskich powstanie klubu sportowego, który ma skupić około siebie dotychczas „luzem” chodzących sportowców. Zdarzało się niejednokrotnie, że tworzono drużyny piłki nożnej dziś pod taką nazwą, jutro pod inną”. W cytowanych wcześniej wypowiedziach Rafał Wszędyrówny i Michał Kwiek łączą rodowód „ŁKS”
z klubami „Strzelec”, „Narew” i „Łomżynianka”, „Przegląd Łomżyński” z 1932r. poinformował o zamianie „Strzelca” w „Łomżyniankę” a następnie w „ŁKS”. „Wspólna Praca” z 1927 r. zamieściła informację, że „starsza drużyna Związku Strzeleckiego” rozleciała się”. Franciszek Grochocki oraz „Echo Szkolne” z IV 1928 r., „Przegląd Sportowy” z V 1928 r. w składzie zarządu nowo powstałego klubu wymieniły zawodników „Strzelca”: Stefana Kowalika oraz „Łomżynianki”: Wacława Cieśluka, Kazimierza Stańczuka, A. Trybułowskiego (Trybłowskiego). Wacław Cieśluk został prezesem klubu, A. Trybułowski (Trybłowski) wiceprezesem. Rozbieżność w zapisie nazwiska A. Trybułowskiego – Trybłowskiego wynika prawdopodobnie z jego zniekształcenia w którymś z dokumentów źródłowych. Po 3 VIII 1928 r. brak jest informacji o działalności klubu „Łomżynianka”, a wymienieni w składzie jej drużyny piłki nożnej zawodnicy występują w zespole piłki nożnej „ŁKS”.

„Wspólna Praca” z V 1928 r. poinformowała „sportowa Łomża ma do zanotowania fakt powstania nowego klubu sportowego. Który nosi nazwę „Łomżyński Klub Sportowy” (Ł. K. S.)”. W tym samym numerze „Wspólnej Pracy” wyrażono pogląd, że „ŁKS” powinien znaleźć należytą opiekę Miejskiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego oraz przychylność i życzliwość całej społeczności Łomży. Sugerowano, aby zarząd klubu uzyskał zgodę władz wojskowych i dyrektorów szkół na wstępowanie członków do klubu z tych środowisk. Jednakże uzyskanie pozytywnej zgody było niemożliwe, bowiem dyrektorów szkół obowiązywał okólnik Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego zabraniający uczniom należenia do pozaszkolnych klubów sportowych i uczestniczenia w zawodach przez nie organizowanych. Podobnie, rozkaz Ministra Spraw Wojskowych powołał do istnienia odrębne wojskowe kluby sportowe i zobowiązywał wojskowych do uczestnictwa w nich. Zakaz ten był łamany przez uczniów, uczestniczyli oni w działalności klubów nielegalnie. „Echo Szkolne” z tegoż roku stwierdzało „Brak stowarzyszenia, które by obejmowało nie tylko uczniów, bo ci mają możliwość ćwiczenia w szkołach, ale młodzieży pozaszkolnej i ludzi starszych, wyraźnie dawał się odczuwać w Łomży. Potrzeba ta została zaspokojona stworzeniem „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. „Życie i Praca” również z tego roku podkreśliło, że celem nowego klubu jest pozytywna praca nad podniesieniem poziomu sportu w Łomży i skupienie „… około siebie dotychczas luzem chodzących sportowców”. Zaznaczono też, że w krótkim, kilkunastodniowym okresie swojego istnienia „Łomżyński Klub Sportowy” zdołał skupić zainteresowanie sportowców i kibiców. „Wspólna Praca” z V 1928 r. podkreśliła również powstałe w bardzo krótkim, bo tylko kilkunastodniowym okresie od powstania nowego klubu, zainteresowanie nim sportowców łomżyńskiego grodu. „Wspólna Praca” z XI 1928 r. zamieściła informację, że „założony w bieżącym roku „Łomżyński Klub Sportowy” (Ł. K. S.) skierował swoją działalność jedynie na pole piłki nożnej, co notabene zostało nagrodzone zdobyciem mistrzostwa swojej grupy. Klub zapomniał zupełnie o królowej sportu lekkoatletyce, nie urządzając nie tylko ani jednych wewnętrznych zawodów, ani nawet treningów, a o ile nam wiadomo nie brak wśród jego członków lekkoatletów i to dobrych”. 21 V 1933 r. „Przegląd Łomżyński” zamieścił następujący komentarz do żądania skreślenia z listy członków „ŁKS” studentów z „Akademickiego Koła Łomżan”: „Należy zaznaczyć, że w/w byli członkami „ŁKS-u” od początku jego istnienia t.j. od lat 5, wchodząc niejednokrotnie w skład Zarządów klubu, bądź też startując w barwach „ŁKS” z powodzeniem od tylu lat, stanowiąc w ogóle najbardziej wartościowy pod każdym względem element wśród członków klubu”. Żądanie podpisali St. Bagiński, Franciszek Grochocki, Franciszek Krajewski, Franciszek Kupidłowski, J. Mogilnicki, Majkowski, St. Suchocki, K. Szabłowski i J. Winko. Swoje żądanie motywowali: „a) bezpodstawnem i nieprawnem zawieszeniem jednego z akademików – członka – „ŁKS-u”, b) nieformalnem ukonstytuowaniem się Zarządu „ŁKS-u”, c) złą wolą tegoż zarządu, niechcącego uzgodnić na wspólnem zebraniu obopólnych postulatów „AKŁ” i „ŁKS”.

 Obchody jubileuszy powstania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”

W I 1933 r. redaktor Franciszek Grochocki podsumowując dokonania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” w 1932r. poinformował, że „pięciolecie klubu szczęśliwie się zbiegło z wejściem „ŁKS-u” do klasy „A”.

W 1958 r. „Gazeta Białostocka” zamieściła informację pod tytułem „„Łomżyński Klub Sportowy” dostojnym 30 – letnim jubilatem”. Obchód miał odbyć się w połowie września. Rocznica była liczona od roku 1928, który uznawano jako datę powstania klubu. Kierownik sekcji piłki nożnej Witold Malinowski poinformował gazetę, że „program obchodu będzie bardzo bogaty tak w uroczystości i imprezy sportowe, które odbędą się w wielu dyscyplinach sportowych. Organizatorzy wydadzą z okazji jubileuszu ciekawą broszurę obrazującą historię „ŁKS” z wieloma zdjęciami”. Henryk Pestka w swojej monografii odnotował fakt przyśpieszenia przez kierownictwo „Łomżyńskiego Klubu Sportowego Start” jubileuszu powstania klubu o 2 lata. Według niego myśl o wcześniejszym jubileuszu po raz pierwszy padła z ust prezesa Bronisława Makieły w 1965r. podczas sejmiku klubowego. Obecni na sejmiku przedstawiciele władz zaakceptowali ten pomysł. W 1966r „Gazeta Białostocka” poinformowała, że „zasłużony dla białostockiego sportu „Łomżyński Klub Sportowy” obchodzi jubileusz 40 – lecia istnienia” oraz zamieściła program obchodów „40 – lecia ŁKS Łomża”. Rozłożony na cały rok program obchodów jubileuszowych był bogaty. Zawierał elementy imprezowo – propagandowe ale akcentował też udział zawodników i działaczy w czynach społeczno – użytecznych. W III 1966r. zawodnicy sekcji piłki nożnej przepracowali 1000 roboczogodzin przy budowie trybun na stadionie. Dołączyli się do nich koszykarze i „Ping –pongiści”. Działacze przygotowali do sezonu płytę boiska piłkarskiego i urządzenia sportowe na stadionie oraz uporządkowali i pomalowali szatnię. Postanowiono ufundować sztandar dla „ŁKS”. Komitet organizacyjny zwrócił się do kilkunastu instytucji powiatu łomżyńskiego z apelem o pomoc finansową. Jako pierwszy wpłacił 500 zł na ten cel Cech Rzemiosł Różnych w Łomży. Bronisław Makieła poinformował, że zbiórka pieniędzy na sztandar zainicjowana została przez Cech Rzemiosł Różnych w Łomży. Jako następne pomocy udzieliły: Łomżyńskie Przedsiębiorstwo Budowlane, Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Łomży oraz Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej. Działacz, Kazimierz Woźniak, pamiętający wiele szczegółów z historii klubu zobowiązał się do opracowania monografii „ŁKS”. Łomżyński radiowęzeł przekazywać miał w tym wiele informacji poświęconych historii „ŁKS”. Działalność klubu miały też ilustrować okolicznościowe gazetki ścienne. Na ówczesnej ulicy Buczka (Długa) zamieszczono gazetki ze zdjęciami i opisem dorobku klubu w witrynach wystawowych Spółdzielni Pracy „Miś”, u fryzjera Kumińskiego i w sklepie, w bloku na rogu ówczesnej ulicy Buczka i Farnej. O osiągnięciach „ŁKS” mówili działacze podczas imprez na stadionie. Na wieczornicę inaugurującą obchody „40 – lecia „ŁKS” planowano zaprosić znanych sportowców wywodzących się z Łomży: Walaska, Rykowską, Jesionowską. W programie wieczornicy przewidziano „zgaduj – zgadulę pod tytułem Sport łomżyński wczoraj i dziś”. Z okazji jubileuszu zaplanowano: towarzyski mecz z „Start” Łódź, zespołem II ligi lub z III ligową drużyną spoza naszego województwa, np. z „Warszawianką” Warszawa. Miał też odbyć się mecz z drużyną z Litewskiej SRR oraz mecz młodzieżową reprezentacją województwa białostockiego, mecz koszykówki, siatkówki, masowy turniej trampkarzy z udziałem reprezentacji szkół podstawowych oraz zawody lekkoatletyczne. Reaktywowano działalność sekcji bokserskiej. W kolejnych wydaniach „Gazety Białostockiej” z 1966 r. przedstawiano program i uroczystości rocznicowe. Rafał Wszędyrówny, przewodniczący Powiatowego Komitetu Wychowania Fizycznego i Turystyki w Łomży zobowiązany został do składania sprawozdań ze stanu przygotowań łomżyńskich organizacji kultury fizycznego do obchodów 1000 – lecia Państwa Polskiego, w którym umieszczono także jubileusz 40 – lecia „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. Zachowany protokół z Egzekutywy Komitetu „Powiatowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej” w Łomży odbytej 4 II 1966 r. ukazuje zainteresowanie obchodami przez partię i organizowanie konkurencyjnego programu w stosunku do planu uroczystości przygotowywanego przez władze kościelne. „Tow. kpt. Janus Stanisław – z – ca Komendanta d/s Bezpieczeństwa zapoznał Egzekutywę z informacją aktualnej sytuacji wśród kleru łomżyńskiego/w załączeniu/. Następnie tow. Janus nadmienił, że do obchodu programu działania została już powołana przez Kurię łomżyńską specjalna komisja. Tow. Włodarek – uważam, że nad całym tym programem nie ma co dyskutować, a trzeba śledzić na bieżąco i zawsze na dwa tygodnie przed ich imprezą coś zorganizować i przeciwstawiać. Tow. Piotrowski – cóż zrobimy jeżeli prawie cały czołowy aktyw chodzi do kościoła i nikt mu tego nie zabrania”. W protokole z Egzekutywy Komitetu „Powiatowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej” w Łomży z dnia
28 VII 1966r. jest zawarta informacja o przygotowaniach do obchodu 1000 – lecia Państwa Polskiego. Henryk Białobrzeski zapoznał egzekutywę z programem obchodów w sobotę 6 VIII i w niedzielę 7 VIII 1966r. I sekretarza komitetu Zenon Włodarek poinformował: „- dajemy na niedzielę dwanaście autokarów by wywieźć ludzi na wycieczkę i wzięcie udziału w uroczystościach związanych z obchodami 1000 – lecia we Wiźnie, Nowogrodzie, Morgownikach i Śniadowie”. W niedzielę, 7 VIII 1966r. na stadionie miejskim odbyły się główne uroczystości jubileuszowe. W dniu tym o godzinie 14­­­.30 odbyła się na stadionie defilada zawodników i działaczy wszystkich sekcji klubu

.Po defiladzie przekazano klubowi sztandar i uroczyście wbito w drzewiec pamiątkowe gwoździe. Dokonano także pamiątkowych wpisów do księgi pamiątkowej. W „Gazecie Białostockiej” z 1966r. i w „Kontaktach” w 1981r. w artykule nawiązującym do jubileuszu „ŁKS” poinformowano: „Nadszedł rok 1966r. – jubileusz 40 – lecia klubu. „Kulminacyjnym momentem uroczystości było wręczenie klubowi sztandaru, ufundowanego przez społeczeństwo Łomży. Pamiątkowe gwoździe w drzewce sztandaru wbili: sekretarz KW PZPR – Witold Mikulski, zastępca Prokuratora Generalnego PRL, honorowy prezes „ŁKS” – Henryk Cieśluk, I sekretarz KP PZPR w Łomży – Zenon Włodarek, przewodniczący Prezydium PRN w Łomży – Romuald Łazarowicz i przedstawiciele szeregu instytucji łomżyńskich”. Trzem najlepszym zawodnikom sekcji piłki nożnej: Edwardowi Boguszowi, Jerzemu Perzanowskiemu i Kazimierzowi Wąsikowi, I sekretarz Komitetu Powiatowego PZPR Zenon Włodarek wręczył odznaki „Tysiąclecia Państwa Polskiego”. O godzinie 15 rozpoczął się towarzyski mecz piłki nożnej między II ligową „Gwardia” Warszawa a „ŁKS” Łomża. „Gwardia” wystąpiła odmłodzonym składzie, miała też w drużynie uznanych w kraju napastników Marksa, Szarzyńskiego, pomocnika Jurczaka i obrońcę Woźniaka. Podjęto starania aby „ŁKS” wystąpił zasilony czołowymi piłkarzami województwa białostockiego: Głębockim, Kowalskim i Żulińskim oraz bramkarzem Kindziukiem. Mecz obserwowało około 3 tysiące kibiców. Zakończył się zwycięstwem „ŁKS” w stosunku goli 3 : 2. Prowadzenie dla łomżan zdobył w 12 minucie po błędzie obrońcy Jan Węczkowski. W 52 minucie kolejnego gola zdobył dla „ŁKS” Jerzy Kierażyński. Następnego gola zdobyli „gwardziści”. W 69 minucie Jerzy Kierażyński strzelił drugiego gola w tym meczu. Warszawiacy zdobyli jeszcze jedną bramkę, ale nie zdołali już zmienić rezultatu spotkania.
W łomżyńskiej drużynie oprócz strzelców bramek wyróżnił się Edward Bogusz. Po meczu odbyło się na stadionie zakończenie III etapu wyścigu kolarskiego o memoriał Nerki z udziałem czołowych kolarzy białostocczyzny. Krzysztof Sychowicz poinformował, że 6 VIII 1966r. kościół katolicki zorganizował w Łomży uroczystości kościelne z okazji 1000 – lecia Państwa Polskiego. „W tym dniu w stolicy diecezji, gdzie rozpoczynały się główne uroczystości milenijne, odbyło się wręczenie sztandaru „Łomżyńskiemu Klubowi Sportowemu” z okazji 40 – lecia jego istnienia, mecz piłki nożnej „ŁKS”- „Gwardia”, wyświetlono western w Muszli Koncertowej, a na zakończenie miał miejsce pokaz sztucznych ogni. Następnego dnia mieszkańcy Łomży mogli obejrzeć pokazy lotnicze „Aeroklubu Białystok””. Istniejącą różnicę w dacie głównej uroczystości jubileuszowej, podawanej w „Gazecie Białostockiej” i w opracowaniu Henryka Pestki, Krzysztof Sychowicz wyjaśnił powstaniem błędu drukarskiego w swoim opracowaniu. Krzysztof Sychowicz stwierdził, iż uroczyste obchody „ŁKS” wpisane zostały w działania władz komunistycznych wymierzone w uroczystości 1000-lecia Chrztu Polski i zorganizowano je w celu „ograniczenia liczby osób biorących w spotkaniu z Prymasem i przedstawicielami Episkopatu …”. Opisany fakt obchodów uroczystości jubileuszowych z 1966r. jest pierwszą informacją odwołującą się do roku 1926, jako daty powstania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”.
W 1986r. „Gazeta Współczesna” zamieściła informację: „Rok 1986 jest dla Łomżyńskiego Klubu Sportowego jubileuszem, minęło 60 lat od założenia tego klubu wielce zasłużonego dla Łomży”. Poinformowała też, że „Henryk Cieśluk powstanie „ŁKS” umieszcza pod datą 16 kwietnia 1928r. Popierają go inni naoczni świadkowie ówczesnych wydarzeń: Rafał Wszędyrówny oraz Michał Kwiek”. Powyższy cytat z wypowiedzi świadków jest kolejnym dowodem za powstaniem „ŁKS” w 1928 r. „Gazeta Współczesna” w artykule tym, sygnowanym podpisem „let” – Leszka Tarasewicza informowała, że ”inni twierdzą, że „ŁKS” dwa lata wcześniej rozgrywał pojedynki piłkarskie choć oficjalnie nie był zarejestrowany. „ŁKS” w prostej linii jest spadkobiercą „Łomżynianki”. W roku 1927 „Strzelec’, który powstał jednocześnie z „Piechurem” zmienił nazwę na „Łomżynianka”. Zarówno „Piechur” jak i „Strzelec” powstały w latach 1922 – 24. O ich więzach z „ŁKS – Em” świadczą między innymi powtarzające się w składach tych drużyn nazwiska tych samych piłkarzy. Są to fakty świadczące na korzyść tych, którzy powstanie klubu wiążą z rokiem 1926”.

 Początki sportowej rywalizacji „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”

Sportową rywalizację „Łomżyński Klub Sportowy” zainaugurował już 22 IV 1928r., w pierwszą niedzielę po zawiązaniu meczem koszykówki. „Życie i Praca” poinformowała, że „Nowy klub sportowy pod nazwą „Łomżyński Klub Sportowy” mimo, że egzystuje dopiero od dwóch tygodni, to jednak wziął się do pracy i już w ubiegłą niedzielę rozegrał mecz koszykówki z drużyną 33 p. p., a na 29 IV roku bieżącego projektuje rozegranie meczu piłki nożnej z bardzo silną obecnie drużyną 71 p. p.”. Mecz koszykówki wygrali wojskowi wynikiem 14 : 12. W drużynie „ŁKS” wystąpili byli zawodnicy „Łomżynianki”: Stańczuk, Stefan Gosiewski, Bosowski, Wacław Cieśluk, Trybłowski (Trybułowski) i Gabrat. Sędziował J. Sierzputowski. Rewanż nastąpił 29 VII 1928r. Zwyciężyła wówczas drużyna „ŁKS” rezultatem 25 : 17. W zespole „ŁKS” w meczu rewanżowym wystąpili: Suchocki, Cieśluk, Stańczuk, Dąbrowski, Hrynkiewicz. Punkty dla „ŁKS” zdobyli: Cieśluk – 23, Hrynkiewicz – 2. Sędziował chorąży Bryg. „ŁKS” rozegrał w tym roku tylko 2 mecze koszykówki. Drużyna piłki nożnej swój pierwszy mecz rozegrała 29 IV 1928r.
z reprezentacją 71 p. p. z Zambrowa. „Życie i Praca” informowała i prognozowała: „Spotkanie obu drużyn jest wyczekiwane przez sportowców z niebywałem napięciem, a to ze względu na to, że „Łomżyński Klub Sportowy” mimo silnego przeciwnika, mając i w swej drużynie graczy o dobrej klasie, będzie dążył wszelkimi siłami do wygrania pierwszego meczu. Ogólnie jednak spodziewane jest zwycięstwo drużyny wojskowej”. Jednak debiut łomżyńskich piłkarzy wypadł imponująco, wygrali 6 : 0. Gole strzelili: Stańczuk – 4, Cieśluk i Trybułowski po 1. Sędziował Stock. 13 V tego roku rozegrano także mecz wyjazdowy z drużyną o nazwie „Narew” z Ostrołęki. Wynik 2 : 2 uzyskano na piaszczystym boisku, gdzie nogi grzęzły po kostki. Znajomość przepisów gry przez arbitra prowadzącego spotkanie była słaba. 17 VI 1928r. w meczu z reprezentacją Kolna – „Sokołem” Kolno „ŁKS” wygrał stosunkiem bramek 6 : 2. Gole strzelili: Cieśluk – 3, Archacki, Trybułowski i Westfalewicz. Sędziował ppor. Michoński. Kolejny mecz z reprezentacją Kolna zorganizowaną przez tamtejszy Komitet Przysposobienia wojskowego i wychowania Fizycznego „ŁKS” przegrał walkowerem 0 : 3, bowiem zabrakło środków finansowych na wyjazd. 8 VII 1928r. „ŁKS” wygrał w meczu z drużyną „WKS 33 p. p.” wynikiem 6 : 0. „Życie i Praca” z 1928r. poinformowało, że „wojskowi wystąpili w najsilniejszym składzie, chcąc się zrewanżować za poniesioną przed kilkoma tygodniami porażkę od ŁKS”. W zespole „ŁKS” wystąpili: Harasimowicz – Kowalik, Kaczyński – Kwiek, Dąbrowski, Grochocki, Sierzputowski, Westfalewicz, Cieśluk, Stańczuk, Archacki. Gole zdobyli: Cieśluk, Stańczuk i Archacki po 2. W pierwszej połowie meczu „ŁKS” zdobył 5 goli. Po przerwie drużyna wojskowych wzmocniła swój skład wejściem do gry por. Konopki. Klub cywilny zdołał w 2 połowie meczu zdobyć tylko 1 gola. Sędziował chorąży Bryg. Mecz miał charakter towarzyski i odbył się poza konkursem w ramach zawodów sportowych o mistrzostwo 18 d. p. Zawody zaszczycił swoją obecnością dowódca 18 d. p. gen. Majewski wraz z korpusem oficerskim. 14 VII 1928 r. sekcja piłki nożnej „ŁKS” rozegrała mecz z „Żydowskim Klubem Sportowym Makabi” z Łomży, który przegrała 1 : 0. „Echo Szkolne” poinformowało: „mecz przerwany, nie odznaczał się piękną grą współzawodników”. 28 VII 1928 r. „ŁKS” rozegrał mecz z drużyną 33 p. p. z Łomży. W zespole „ŁKS” wystąpili: Arasimowicz – Kowalik, Gosiewski – Kaczyński, Dąbrowski, Gabrat – Kwiek, Hrynkiewicz, Cieśluk, Stańczuk i Suchocki. Gole dla „ŁKS” zdobyli; Cieśluk – 2, Kwiek, Stańczuk, Hrynkiewicz i Dąbrowski. Dla 33 p. p. gole strzelili: ppor. Michoński – 2 i Klamut. Sędziował arbiter związkowy z Białostockiego Podokręgu Piłki Nożnej. Wojskowi zostali pokonani stosunkiem bramek 6 : 4. „Echo Szkolne” poinformowało, że był to mecz rewanżowy i oceniło ten mecz jako „najładniejszą grę sezonu”. 30 IX 1928r. w spotkaniu o mistrzostwo Białostockiego Podokręgu Piłki Nożnej „ŁKS” wygrał z „Żydowskim Klubem Sportowym Makabi” wynikiem 4 : 2. „ŁKS” wystąpił w składzie: Bossowski – Sierzputowski, Kowalik – Kaczyński, Harasimowicz, Archacki – Kwiek, Westfalewicz, Cieśluk, Stańczuk i Suchocki. Gole dla „ŁKS” zdobyli” Stańczuk – 2, Cieśluk i Westfalewicz, dla „ŻKS” pod koniec pierwszej połowy z kontrataków Jeleń i Muszyński. Gra była ostra. Kowalik doznał kontuzji nogi, Jeleń przy zderzeniu z Sierzputowskim złamał nogę. Sędziował słabo Leon Pfeffer. „ŁKS” posiadał ogromną przewagę w grze, jednak nie wykorzystał jej do zdobycia większej ilości goli. Franciszek Grochocki odnotował w swoim notatniku także mecze „ŁKS” z: „GKS” w Grajewie , wygrany wynikiem 3 : 1 i 3 : 0, z reprezentacją Ostrołęki zakończony remisem 2 : 2, z „WKS 33 p. p.” wygrany wynikiem 4 : 2. W meczu z Ostrołęką gole dla „ŁKS” zdobyli: Stefanowicz i Stańczuk. Gole dla „ŁKS” zdobyli Westfalewicz, Trybułowski i Stańczuk, dla 33 p. p. ppor. Michoński. Sędziował chorąży Bryg. „Echo Szkolne” z 1928 r. poinformowało, że „ŁKS” rozegrał 9 meczów, z których tylko 2 zremisował a pozostałe wygrał. W rankingu tej gazetki zdobył nieoficjalne mistrzostwo Łomży na ten rok.

Tab. I. Wyniki meczów piłki nożnej Klubu Sportowego „Łomżynianka” w 1927 i 1928r.

Źródło: „Echo Szkolne” 1927, nr 2 z X, s.13; F. Grochocki, Notes, (w zbiorach Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego w Łomży); „Przegląd Sportowy” 1927, nr 37 z 17 IX, s. 6; „Wspólna Praca” 1927, nr 6 z VIII, s. 14;

Tab. II. Wyniki meczów piłki nożnej „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” w 1928r.

Źródło: „Echo Szkolne” 1928, nr 5, 6 z V – VI, s. 17; nr 8 z XI, s. 23; nr 9 z XII, s. 18; F. Grochocki, Notes, (w zbiorach Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego w Łomży); „Kontakty” 1989, nr 33 (460) z 13 VIII, s. 5; „Przegląd Sportowy” 1928, nr 18 z 5 V, s. 8; nr 27 z 7 VII, s. 5; nr 29 z 21 VII, s. 4; „Stadion” 1928, nr 28 z 10 VII, s. 9; „Życie i Praca” 1928, nr 21 z 20 V, s. 4; nr 30 z 22 VII, s. 3.

  Zakończenie

W dostępnym materiale źródłowym dotyczącym roku 1926 i lat wcześniejszych brak jest informacji o klubie sportowym „Łomżynianka”. Istnieją natomiast informacje o jego powstaniu w 1927r., po przekształceniu klubu „Strzelec” w „Łomżyniankę”. Skłania to do interpretacji o powstaniu i funkcjonowaniu tego klubu już w 1927r. do 8 IV 1928r., kiedy „Łomżynianka” rozegrała mecz z reprezentacją szkół średnich Łomży. Data powstania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” w IV 1928r. na podstawie przedstawionych dokumentów źródłowych jest bezspornie wiarygodna. Potwierdzają ją informacje w dokumentach źródłowych zapowiadające powołanie klubu w tym terminie, odnotowujące fakt jego powołania, informujące o wydarzeniach związanych w z kolejnymi rocznicami powstania klubu. Ukazywały się one w 4 lokalnych czasopismach oraz w ogólnopolskim „Przeglądzie Sportowym”. Żaden z uczestników działalności „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” z tych lat, Rafał Wszędyrówny i Michał Kwiek oraz uczestnik wąskiej grupy założycielskiej Henryk Cieśluk w licznych wypowiedziach i wspomnieniach nie wymienili roku 1926, lecz wymieniali rok 1928 jako datę powstania klubu, a Henryk Cieśluk wymienił dokładną datę 16 kwietnia 1928 r. Sprawą interpretacji w zakresie uznania daty powstania łomżyńskiego stowarzyszenia pozostaje nawiązywanie do tradycji klubów działających wcześniej, w tym i do klubów działających przy I i IV pułku piechoty Legionów Polskich w 1916r.,  postrzegania ciągłości funkcjonowania w przechodzeniu zawodników kolejno z „Strzelca” powstałego w latach 1922 – 1924 do „Łomżynianki” i do „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. Takie odnoszenie się do dat powstania klubów sportowych nie jest zdarzeniem odosobnionym w Polsce i w Europie.

W kontekście powyższego uzasadnienia rok 1922 mógłby być także punktem odniesienia do uznania daty zaistnienia „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. Interpretacja dotycząca roku 1926 jako roku powstania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”, pojawiła się w 1966r. Miała na celu odciągnięcie kibiców, zarazem wiernych od uroczystości kościelnych związanych z rocznicą 1000 – lecia chrztu Polski. Stworzono program atrakcyjnych imprez sportowych z udziałem ulubionego przez łomżan klubu oraz uznanych, renomowanych drużyn krajowych. Wywołało to wewnętrzny konflikt interesów u wielu kibiców dotyczący wyboru udziału uroczystości. Zamierzonego celu nie osiągnięto, udział kibiców w imprezach które pokrywały się w czasie z uroczystościami kościelnymi był znikomy. Data powstania „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” w 1926r., którą zaczęto propagować w 1966r. trafiła na podatny grunt potrzeby nobilitacji łomżyńskiego środowiska piłkarskiego. Była ona wielokrotnie powtarzana w prasowych artykułach. Data powstania „ŁKS” w 1926r., jako bardziej nobilitująca wypierała z świadomości powtarzających ją rzeczywistą datę powstania klubu w 1928r. Niezależnie od tego czy powołanie „Łomżyńskiego Klubu Sportowego” nastąpiło z inspiracji partii politycznych, czy też z innych przesłanek, prowadził on stałą, nieprzerwaną działalność. Integrowała ona zawsze mieszkańców Łomży, spełniała doniosłą rolę wychowawczą, miała wpływ na rozwój fizyczny wielu kolejnych pokoleń młodych i starszych mieszkańców Łomży. W odróżnieniu od elitarnego „Łomżyńskiego Towarzystwa Wioślarskiego” był stowarzyszeniem egalitarnym. Obowiązywały w nim znacznie niższe składki niż w „Łomżyńskim Towarzystwie Wioślarskim”, więc łatwiej można było zostać członkiem. „ŁKS” był i jest najbardziej popularnym łomżyńskim stowarzyszeniem sportowym, posiadał i posiada najwięcej członków i kibiców. Przeciętny mieszkaniec Łomży nie zastanawiał się pod wpływami jakiej opcji politycznej znajdował się klub, lecz traktował go jako klub łomżyński, z którym utożsamiał się jako kibic lub członek. Klub nadal prowadzi działalność i odnosi sukcesy sportowe mimo ciągłych kłopotów finansowych.

Powstanie Łomżyńskiego Klubu Sportowego

(„Studia Łomżyńskie” nr XVII z 2006r.)
(Materiał rozszerzono i poprawiono zauważony błąd)
Opracował Czesław Rybicki