A wszystko zaczęło się od komentarza Zbigniewa Błażewskiego pod artykułem autorstwa Jerzego Smurzyńskiego poświęconym zapomnianej łomżyńskiej malarce, pani Felicji Potyńskiej, zamieszczonym na naszym portalu pod linkiem https://historialomzy.pl/felicja-potynska-2/
W komentarzu pod wspomnianym artykułem czytamy m. in.: „Kiedy byłem małym chłopcem Pani Potyńska jakiś czas mieszkała u nas w domu i pozostawiła po sobie nie tylko wspomnienia. Jedna z sióstr mojego ojca była chyba bliską koleżanką p. Potyńskiej i prawdopodobnie dlatego w latach 60-tych ona wynajmowała pokój w naszej byłej willi w Warszawie na górnym Mokotowie przy ulicy Szarotki nr.4. To od tej pory sylwetka p. Potyńskiej utkwiła mi w pamięci na jej własne życzenie, ponieważ Pani Potyńska, tak po prostu, z własnej inicjatywy, w roku 1962 namalowała mój portret, sama oprawiła go w dużą ramę i podarowała mnie.”
Pan Błażewski zgłosił chęć umieszczenia portretu w łomżyńskim muzeum. Rolę pośredników w tej wyjątkowej transakcji przyjęli na siebie redaktorzy niniejszego portalu – Jerzy Smurzyński, Henryk Sierzputowski, Sławomir Zgrzywa i Mariusz Patalan. W omawianej sprawie doszło do stosownego porozumienia z dyrektorem Muzeum Północno – Mazowieckiego, panem Jerzym Jastrzębskim i tak oto portret „przyjechał” z Tarnowa do Łomży. Od maja 2016 roku wszyscy zwiedzający mogą podziwiać w muzeum na ulicy Długiej w Łomży jedno z dzieł malarki Felicji Potyńskiej, której dorobek twórczy został przywrócony zbiorowej pamięci łomżan.
Portret przedstawiający Zbigniewa Błażewskiego to obraz olejny namalowany na sklejce o wymiarach 70 cm na 50 cm. Wymiary nie obejmują ramy, która wskutek upływu czasu jest już nieco sfatygowana. Na portrecie malarka umieściła dedykację następującej treści: „Zbysiowi od F. Potyńskiej Warszawa 1962”.
I oto w efekcie całokształtu podjętych działań, związanych z przekazaniem i umieszczeniem portretu w łomżyńskim muzeum, portal www.historialomzy.pl stał się mecenasem sztuki – jak z humorem stwierdził pan Jerzy Smurzyński.
Jak już wspomniałam, ciekawy artykuł poświęcony pani Potyńskiej napisał właśnie pan Jerzy Smurzyński. Poniżej zaś prezentuję dodatkowe informacje zgromadzone przez dyrektora Muzeum Północno – Mazowieckiego, pana Jerzego Jastrzębskiego, które wzbogacają naszą wiedzę o pani Felicji Potyńskiej:
(…) Felicja urodziła się w Łomży 27 maja 1903 roku. Jej ojcem był Bolesław Potyński, a matką Maria Antonina z domu Wrzosek (…). Bolesław Potyński syn Stanisława w 1907 roku miał 47 lat, zatem urodził się w 1860 roku, pochodził z Podgórza, a Maria Antonina Wrzosek córka Antoniego w 1907 roku miała 38 lat, urodziła się zatem w 1869 roku i pochodziła z Łomży. Małżeństwo zawarli w 1892 roku w Łomży, gdzie w Archiwum Państwowym oddział w Łomży zachowała się metryka ich ślubu.
Nie mamy informacji o okresie dzieciństwa i wczesnej młodości Felicji. Nauki zapewne pobierała w Łomży, a mając na względzie jej późniejsze losy należy sądzić, że uczęszczała też do gimnazjum żeńskiego. W następnej kolejności jej imię i nazwisko pojawia się w kontekście historii biblioteki Gimnazjum i Liceum im. St. Batorego w Warszawie, gdzie podano, że Felicja Potyńska prowadziła w latach dwudziestych ubiegłego wieku, przy pomocy jednego z uczniów, bibliotekę szkolną tej szkoły. Przyjmując, że jest to „nasza” Felicja to miała około 20 lat i w tym czasie powinna odbywać studia plastyczne. Z jej noty biograficznej wynika, że pobierała nauki prywatnie w Warszawie oraz w Paryżu w latach 1930-1935. Zgodnie z informacjami od pani Antoniny Garnuszewskiej podanymi na portalu historialomzy.pl wynika, że Felicja Potyńska była absolwentką Akademii Sztuk Pięknych, jak się można domyślać, w Warszawie. Ujmując rzecz historycznie w 1904 roku powołano Warszawską Szkołę Sztuk Pięknych, która w roku 1932 została przekształcona w Akademię Sztuk Pięknych. W 1926 roku nazwisko Potyńska pojawiło na dorocznym Salonie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Towarzystwo powstało jako organizacja artystów i miłośników sztuki polskiej i działało w latach 1860-1939 w Warszawie. Stawiało sobie za cel popularyzację sztuki polskiej i niesienie pomocy artystom, zwłaszcza początkującym. Na tej wystawie otwartej w grudniu 1926 roku wystawiła prace Potyńska Maria z Łomży. Były to cztery kilimy o tytułach „Cietrzewie”, „Dzikie Gęsi”, „Rybki”, „Ornament”. Czy to była pomyłka w imieniu czy też była to inna artystka, o tym samym nazwisku, zamieszkała w tym czasie w Łomży?
Inne tym razem polityczne zainteresowania Felicji poznajemy, dzięki informacji zawartej w gazecie „Warszawianka” nr 43 z 13.02.1928 roku. Ukazała się w niej odezwa młodzieży z dnia 11.02.1928 roku wzywająca młodzież akademicką do współdziałania z Obozem Narodowym i informująca o powołaniu Wydziału Akademickiego przy Komitecie Wyborczym Katolicko-Narodowym. Pod tekstem tej odezwy wśród kilkudziesięciu nazwisk studentów reprezentujących rożne uczelnie znajduje się nazwisko Potyńskiej Felicji, niestety bez podania, jaką grupę młodzieży akademickiej reprezentuje. Przypomnijmy, że po zakończeniu w 1927 roku kadencji Sejmu i Senatu w dniu 4 marca 1928 roku zostały przeprowadzone wybory – do Sejmu, zaś tydzień później – 11 marca – wybory do Senatu.
O jej działalności w środowisku akademickim świadczy też jej udział w I Kongresie Naukowym Młodzieży Akademickiej, który odbył się w kwietniu 1931 roku w Warszawie, zorganizowany z inicjatywy Ogólnopolskiego Związku Akademickich Kół Naukowych. Wydaje się, że pasja społecznikowskiego działanie i zdolności plastyczne Potyńskiej uzewnętrzniły się najbardziej w działalności Akademickiego Koła Łomżan w Warszawie (…). Wybrany w 1927 roku zarząd Koła wprowadził szereg zmian statutowych., m. in. sekcje otrzymały ramowe regulaminy i silne kierownictwa. Powołana została nowa Sekcja Towarzyska, która oprócz organizowania wieczorków tanecznych prowadziła akcję kulturalną w postaci wycieczek do teatrów i muzeów. Wszechstronny rozwój tej Sekcji spowodowała pomysłowa inwencja jej prezeski Felicji Potyńskiej. W roku 1930 połączono Sekcję Dochodów Niestałych z Sekcja Towarzyską, powołano też Sekcję Sportową, która w krótkim czasie zaczęła szczycić się swoimi osiągnięciami. W latach trzydziestych młodzież akademicka studiująca w Warszawie powróciła do tradycji przedstawień amatorskich organizując Sekcję Teatralną Akademickiego Koła Łomżan. Pierwsze czytane próby odbywały się w trakcie roku akademickiego w Warszawie w lokalu AKŁ, natomiast próby sceniczne odbywały się już w Łomży. Zespól studenckich aktorów – amatorów wystawił w Łomży, w latach 1928 – 1933, kilka sztuk teatralnych przeniesionych z teatrów zawodowych. Były wśród nich: „Pociąg widmo”, „Wesele Fonsia” , „Panowie w nowych kapeluszach” i najgłośniejsza i najwyżej oceniona przez widzów – „Roxy”, z Wandą Kłoskowską w roli głównej. Praca ta była realizowana przez studentów, zajętych przecież własnymi studiami, którzy nie szczędzili sił przy opracowaniu swych ról i przygotowaniu przedstawień. Reżyserami tych przedstawień byli m.in. Jerzy Kurcjusz , Leon Gorzoch, dekoracje realizowano pod nadzorem K. Liszowskiego, a scenografie realizowała właśnie Felicja Potyńska. Zgromadzeni w sekcji aktorzy-amatorzy dawali swoje występy w okresach ferii i wakacji studenckich w Łomży, korzystając z sali widowiskowej, oddanego do użytku w 1930 roku przy ulicy Polowej Domu Żołnierza. W 1931 roku w Warszawie ukazała się publikacja „Akademickie Koło Łomżan 1916-1931”. Jest to praca zbiorowa opracowana przez Komitet Redakcyjny w składzie Potyńska Felicja, Suchocki Antoni, Schmidt Andrzej, Grochocki Franciszek. Okładkę zaprojektowała Potyńska, a grafiki umieszczone publikacji są autorstwa Franciszka Grochockiego i Felicji Potyńskiej. Autorstwa Potyńskiej jest sześć grafik o następujących tytułach : Łomża- Portal katedry, Łomża – Fragment ul. Kapucyńskiej, Łomża – Zjazd, Łomża, Łomża – Kościół ewangelicki, Łomża – Kamienne schodki. W wydawnictwie też jest zawarty tekst Potyńskiej zatytułowany „ Kryzys inteligencji”. Pozwolę sobie zacytować z niego jedno zdanie „ Kryzys inteligencji, spowodowany wadliwym rozrostem szkolnictwa średniego, ogólnokształcącego i wyższego, niewyzyskiwaniem pędu ogólnego w górę, po wiedzę i lepsze warunki bytowania, sił i energii, marnowanych bezpowrotnie, może zaciążyć bardzo ujemnie na ogólnym bilansie kulturalnym Polski”. We wrześniu 1934 roku odbyły się w Warszawie Międzyklubowe regaty kobiece zorganizowane przez Warszawski Klub Wioślarek. Felicja Potyńska była członkiem załogi czwórki półwyścigowej warszawskiego Akademickiego Związku Sportowego, która w szóstym biegu zdobyła pierwsze miejsce. W czasopiśmie literackim SKAWA nr 7 z lipca-sierpnia 1939 roku jest informacja zatytułowana „ Plastyczki Polskie na wystawie „ Świat kobiety”. W ramach tej wystawy otwartej w Resursie Obywatelskiej w Warszawie reprezentacyjne miejsce zajmowała wystawa obrazów i rzeźb polskich plastyczek. Wśród uczestniczek tej wystawy była także Felicja Potyńska, która prezentowała „Portret mężczyzny” – akwarelę w tonach popielatym, czarnym i żółtawym. Nie znamy losów wojennych Potyńskiej. Po wojnie, a dokładnie w dniu 22.12.1944 roku została otwarta na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim wystawa zorganizowana przez powstający Związek Polskich Artystów Plastyków. „Polonia” ,taki tytuł nosiła ta ekspozycja, prezentowała szkice z czasów wojny 1939-1944. Wśród 24 artystów prezentujących swoje prace znajdujemy Felicje Potyńską, która zaprezentowała akwarelę z 1944 roku zatytułowaną „Pejzaż wojenny”. Być może w połowie lat czterdziestych przebywała na Dolnym Śląsku co może potwierdzać wydana w 1946 roku przez Państwowe Zakłady Graficzne we Wrocławiu teka litografii wykonanych przez Potyńską. Komplet zawierał 20 podpisanych autolitografii w formacie 27 x 35,5 cm i prezentował następujące dolnośląskie miasta: Wrocław, Kąty, Opole, Brzeg, Kłodzko, Paczków, Świdnica, Bystrzyca, Wałbrzych, Jelenia Góra, Bolków, Lwówek.
Grafiki Potyńskiej wykonane głównie w latach 1954-1956 prezentujące krajobrazy, pomniki, budynki związane z Warszawą, pojawiające się w antykwariatach, na aukcjach, mogą świadczyć, że w tym okresie mieszkała w Warszawie. W wspomnieniach pojawia się też wątek jej zainteresowań marynistycznych, Potyńska znajduje się też na liście członków Klubu Marynistów i Stowarzyszenia Marynistów Polskich jako członek Związku Polskich Artystów Plastyków. W 1956 roku powstał „Klub Marynistów”, który w 1968 roku przekształcił się w „Stowarzyszenie Marynistów Polskich”. W 1959 roku Potyńska prezentowała swe prace na II Ogólnopolskiej Wystawie Sztuki Marynistycznej(…).
Swoje prace prezentowała na wystawach indywidualnych w 1946 roku we Wrocławiu, w 1962 roku w Hotelu „Warszawa”, w 1963 roku w lokalu ZLP, w 1964 roku w Klubie TPPR oraz na wystawach zbiorowych w 1959 w Galerii Sztuki MDM, w 1961 roku na wystawie Malarstwo w XV-lecie PRL w Muzeum Narodowym, w 1963 roku na ekspozycji XX-lecie Ludowego Wojska Polskiego w Twórczości Plastycznej w Zachęcie, w 1964 roku z okazji X – lecia oddziału warszawskiego ZPAP w Zachęcie. Prace jej znajdują się w zbiorach prywatnych zarówno w Polsce, jak i za granicą (Francja, Szwajcaria, Czechy, Kanada).
Zmarła w 1994 roku w Warszawie.
Opracowała Beata Sejnowska-Runo. Fot. Sławomir Zgrzywa.
