Opublikowany pięć lat temu na naszych lamach artykuł pana Wojciecha Piętki „Franciszek Nikodem Kossakowski” ( https://historialomzy.pl/franciszek-nikodem-kossakowski/ ) wywołał żywą dyskusję czytelników. Nawiązując do niej, publikujemy poniżej (pisownia oryginalna) artykuł zamieszczony na stronach 140, 141 i 142 „Tygodnika Ilustrowanego” Nr 237 z roku 1864. Artykuł ten znaleźliśmy w w bibliotece cyfrowej Uniwersytetu Łódzkiego.
Redakcja
Grobowiec Nikodema Kossakowskiego
w kościele farnym w Łomży
W starożytnym grodzie Łomży, według świadectwa Kromera w XVI wieku należącej wraz z Warszawą i Płockiem do najznakomitszych i największych miast Mazowsza, z wielu okazałych gmachów i licznych kościołów, z przyczyny rozmaitych klęsk zewnętrznych i wewnętrznych, przetrwała dotąd jedna tylko starożytna świątynia, to jest kościół famy, jakby na świadectwo panowania tu książąt mazowieckich, pod których troskliwą opieka, i jeszcze pod panowaniem Zygmuntów, Łomża cieszyła się nader pomyślnym bytem, a dla rozległego handlu, znana byłanajdalszym okolicom i miastom: Królewcowi, Elblągowi i Gdańskowi. Kościół farny stanął nie w jednym czasie. Wielkie presbiteryum stanowiło pierwotnie oddzielną kaplicę zamkową, wzniesioną w 141O r. przez Jana czyli Janusza, księcia na Warszawie mazowieckiego. Do niej ostatni książęta mazowieccy Stanisław i Janusz, kosztem swoim przybudowywać zaczęli teraźniejszą wielką nawę, którą to budowlę połączywszy z rzeczoną kaplicą, ostatecznie wykończył proboszcz miejscowy ksiądz Jan Wojsławski w 1525 r. i tu tegoż roku parafią z kościoła Panny Maryi przeniósł.
Jakkolwiek ze względu na przystawienie w różnych czasach to nawy z krużgankami, to bocznych kaplic, całość nie przedstawia symetryi, odznacza się jednak ta świątynia wielkością, powagą, a szczególniej pięknością sklepień gotyckich, wspierających się na 8 filarach. Wnętrze jej ozdabiają okazałe grobowce z kamienia piaskowego, wystawione w XVl wieku dla rodziny Modliszowskich, jako to: Andrzeja, jego małżonki Elżbiety, ojca Hieronima, matki Anny i syna Jana, z wyobrażeniami całych postaci zmarłych i z napisami łacińskiemi. Wszystkie umieszczone są w pięknej kaplicy Matki Boskiej Różańcowej. Obok wielkiego ołtarza, z prawej strony od wejścia, znajduje się nagrobek z piaskowca Mikołaja Troszyńskiego, starosty łomżyńskiego, zmarłego w 1575 r., a z lewej Nikodem Kossakowski starosły łomżyńskiego i ostrowskiego zgasłego1614 r.
Grobowiec Nikodema Franciszka Kossakowskiego w kościee farnym w Łomży. Powyższa ilustracja
przedstawia grobowiec Kossakowskiego umieszczonyna ścianie w prezbiterium po jego lewej stronie
Nikodem franciszek Kossakowski, urodził się około 1550 roku z dawnej licznej rodziny szlacheckiejna mazowszu, herbu ślepowron, przydomku Korwin, która z gniazda rodzinnego liczne rozpuściwszy gałęzie, wydała z pośród siebie dzielnych rycerzy, wsławionych w wojnach rzeczypospolitej, mężówzaszczyconych godnościami kasztelanówwejewodów, biskupów i znanych z prac swodb literackich.
Nikodem Kossakowski, przez dziada stryjecznegoPawła, sekretarza króla Zygmunta Augusta, oddany w wieku młodzieńczym na dwór Anny Jagielonki, tam się kształcił i zawodowi rycerskiemu poświęcił, jako towarzysz chorągwi kopijników stanowiących straż przyboczną króla Stefana Batorego, we wszystkich jego wyprawach wojennych czynny brał udział. Wyćwiczony w takiej szkole, w wiekopomnej . bitwie za Zygmunta III, d. 27 września1605 r. pod Kircholmem stoczonej i wygranej przez JanaKarola Chodkiewicza, hetmana wielkiego litewskiego, której sława zabrzmiała nie tylko w całej Europie, też doszła i do Azyi, dowodził kopijnikami na lewem skrzydle, prowadzonym do boju praw Tomasza Dąbrowę i przyczynił się do zupełnego zwycięstwa rajtaryi szwedzkiej Mansfelda. Zygmunt III w nagrodę za ten czyn dodał mu dzierżawę trzyletnią starostwa łomżyńskiego, do starostw ostrcwskiego pułtuskiego, które poprzednio już za zasługi otrzymał.
Lecz nie tylko na wojennem polu odznaczył się Nikodem; przywilej bowiem Zygmunta III z roku 1608 świadczy, iż król używał go dwukrotniew poselstwiedo chana tatarskiego Kazi Gireja z którym wszystko według życzenia króla i rzeczypospolitej załatwił i sojusz z chanem umocnił. Tenże do kozaków, w ościenne granice wpadających, wysłany, umiał ich do powinności nakłonić. Zakończył życie w r. 1611 pochowany w Łomży, w kościele farnym
Piękny z brunatnego marmuru: grobowiec postawiła Nikodemowi żona jego Wołłowiczówna. Kunsztownie wyrzeźbiony, ma u góry tarczę herbową. Obokktórej podtrzymujący ją dwaj aniołowie z białego marmuru; ― poniżej przedstawia wyobrażenie rycerza pod mieczami i szyszakiem spoczywającego snem wiecznym, z takiegoż brunatnego marmuru dłutem niepospolitem wyrobione, pod którym napis polski wierszem.
Roku 1859 ten grobowiec najstaranniej odnowiony został nakładem hr. Stanisława Kossakowskiego o czem świadczy napis umieszczony u góry.
Autor opracowania Leon Rzeczniowski
