Harcerstwo Łomżyńskie Wczoraj i Dziś R.I.17-21

ROZDZIAŁ I
GAWĘDY – „HARCERSTWO ŁOMŻYŃSKIE WCZORAJ I DZIŚ”

ROZDZIAŁ I.17

hm. Edward Stefanowicz
PRZYRZEKAMY – Rajd Pamięci Września 1939 – Wizna

Harcerzem być to bardzo wiele. Harcerzem być, to przestrzegać zasad harcerskich, wartości ideowych w domu rodzinnym, szkole, czy społeczeństwie. Harcerskie ideały określają zasady patriotyzmu, wymagają aktywnej służby dla Ojczyzny i humanizmu, wyrażającego się w idei braterstwa wśród ludzi.

Wierność takim zasadom będziecie ślubować podczas składanego Przyrzeczenia Harcerskiego. Wierność Prawu, które wskazuje nam drogę aktywnej i braterskiej postawy wobec narodu, otaczającego nas społeczeństwa, wobec własnej pracy i obowiązków. Prawo harcerskie wymaga od nas zwiększonej wrażliwości na potrzeby i sprawy drugiego człowieka. Gotowość do niesienia pomocy ludziom potrzebującym przyjaźnie podanej ręki. Humanizm obowiązuje całą naszą organizację i każdego jej członka z osobna, w każdej porze i różnych okolicznościach.

Burzliwa historia naszej Ojczyzny, wielokrotnie wymagała poświęcenia  przy realizacji haseł zawartych w składanym przyrzeczeniu. W naszej pamięci pozostanie przykład kapitana Władysława Raginisa i jego towarzysza broni – porucznika Stanisława Brykalskiego. W 1939 roku na odcinku obrony pod Wizną złożyli przyrzeczenie wobec swoich żołnierzy. Ślubowali, „że żaden z nich żywy nie opuści oddanej mu pod rozkazy pozycji.” W czasie składanego ślubowania nie wiedzieli, że z 720 żołnierzami słabo uzbrojonymi przyjdzie stawić czoło XIX Korpusowi Pancernemu Wehrmachtu o stanie osobowym 43 tys. żołnierzy i oficerów.

Rano 8 września rozpoczął się atak na polskie pozycje obrony. Powietrze rozdarł przeraźliwy gwizd pocisków artyleryjskich. Bomby lotnicze wyrzucały pierwsze gejzery ziemi. Granaty nieprzyjaciela, początkowo niecelnie, uderzały  w linie obrony. Giną i zostają ranni polscy żołnierze.  Mimo to, załoga odpiera skutecznie kolejne ataki agresora.

W myśl złożonej przysięgi wojskowej żołnierze polscy walczyli i ginęli po to, by ich ojczystej, naszej wspólnej polskiej ziemi nie deptała stopa obcego żołdaka. Po to, by spać mogły spokojnie polskie matki i dzieci. W czasie powtarzanych ataków w ciągu 3 dni obrony nikt się nie wycofał, nikt nie szukał ocalenia w odwrocie. Pozostali wierni słowom złożonej przysięgi. Bitwa nie mogła skończyć się sukcesem, mimo to polscy żołnierze podjęli nierówną walkę z najlepiej uzbrojoną, jak na owe czasy, armią Wehrmachtem. Kapitan Raginis do końca pozostał wierny złożonemu ślubowaniu. Wolał bohaterską śmierć niż niewolę w niemieckim obozie.

Wydarzenia z lat wojny jawić się nam będą w pamięci jako hołd żołnierzom oraz harcerzom Szarych Szeregów. Gdy Warszawa płakała ogniem i krwią podczas okupacji, harcerze Szarych Szeregów przyrzekali:

„Życiem moim – Polska cierpiąca i walcząca.
Wiara moja – Polska zwycięska i tryumfująca.”

Harcerze Szarych Szeregów nie sprzeniewierzyli się słowom przysięgi. Pierwsi czynnie przeciwstawili się zbrodni ludobójstwa III Rzeszy na ludności Polski. Oddziały harcerskie okryły się sławą bojową w najcięższych walkach Powstania Warszawskiego. Chwała Bohaterom!

Dziś nie wzywamy polskiej młodzieży do poświecenia swego życia dla Ojczyzny. Żyjemy wolni, bezpieczni, równi, a naszych granic nie musimy bronić zbrojnie. Nasza walka – to codzienny trud zdobywania wiedzy i umiejętności rozwiązywania problemów codziennego życia. To nasz aktywny udział w życiu szkoły, drużyny harcerskiej i w domu rodzinnym.

W psychice Polaków łatwiej wywołać krótki zryw bohaterski w obronie Ojczyzny, z poświęceniem własnego życia niż wykazać się siłą woli w codziennej długotrwałej pracy dla polski. Cechę tę obserwujemy w dziejach naszego narodu.       Z historii, która splotła się  życiowym węzłem z dniem dzisiejszym. Historia , która nas uczy, ostrzega i wychowuje, której nie wolno lekceważyć.

Wydarzenia z przeszłości wykorzystujemy we współczesnym życiu. Nasze harcerskie pozdrowienie „czuwaj” wymaga od każdej harcerki i harcerza czynnej  i czujnej postawy wobec wyzwań XXI wieku. Pochylmy głowy przed tymi, którzy oddali swoje życie po to, byśmy dziś mogli spokojnie żyć, zdobywać wiedzę i odpoczywać. Wielcy ludzie nie odchodzą w przeszłość. Najwartościowsze ich ideały zawsze będą w nas żyć. Sprawmy, aby ideały Prawa Harcerskiego pozostały w nas na zawsze i wskazywały nam drogę służby Ojczyźnie i społeczeństwu. Dotrzymanie wierności przyrzeczeniu stawia ludzi w rzędzie tych, którym nasza Rzeczpospolita zawdzięcza, że  nigdy „nie zginęła”.

ROZDZIAŁ I.18

OBROŃCOM WIZNY

Na obszarze bagiennym Biebrzańskiego Parku Narodowego i doliny Narwi leży Wizna – najstarszy z XI wieku gród obronny Mazowsza. Kasztelania w Wiźnie broniła północno – wschodnich granic państwa, broniła przeprawy przez Narew wojowniczym plemionom Jaćwingów, Prusów i Litwinów. Dostępu do grodu broniły: od wschodu rzeka Narew, od zachodu i północy – rozległe bagna doliny Narwi. Naturalne wysokie nadnarwiańskie skarpy i bagna wykorzystano również do budowy umocnień linii obrony w 1939 roku.

1 września 1939 roku bez wypowiedzenia wojny wtargnęły w granice Polski wojska niemieckie, a 17 września dokonały agresji wojska sowieckie. Do obrony swej niepodległości Polska wystawiła armię, jak na ówczesne lata i możliwości stosunkowo silną. Przyszło jej jednak stawić czoło najsilniej uzbrojonej w świecie armii  Wehrmachtu oraz najliczniejszej w świecie Armii Czerwonej. Wrześniowa kampania nie mogła więc zakończyć się zwycięstwem.

Mimo miażdżącej przewagi zaborców Wojsko Polskie uczestniczyło w wielu bitwach, które na trwałe weszły do historii walk obronnych. W pamięci społeczeństwa pozostali m.in. obrońcy Wizny. Bronili honoru narodu i własnego kraju zaatakowanego przez najeźdźców.

Wojsko Polskie stacjonujące w Osowcu objęło obronę odcinka Wizna 26 sierpnia 1939 roku. Dowództwo otrzymał kpt. Raginis, pełniący funkcję dowódcy fortecznej kompanii karabinów maszynowych, wraz z którą objął obronę odcinka Wizna  o długości 10 km.

Kpt. Władysław  Raginis był koleżeński, wesoły w życiu prywatnym. Wyróżniającą go cechą było głębokie poczucie obowiązku, godność osobista i żelazna dyscyplina w przeprowadzaniu zamierzeń. Obejmując dowództwo odcinka miał 31 lat. Nie miał doświadczenia frontowego oficera.

Najeźdźcą był XIX korpus pancerny Wehrmachtu, przeznaczony do wykonywania samodzielnych zadań bojowych. Stanowił wyższy związek taktyczny złożony z kilku pancernych dywizji. Całością dowodził jeden z najzdolniejszych dowódców wojsk pancernych III Rzeszy generał Heine Guderian.

Zadaniem zmechanizowanej niemieckiej armii było szybkim ruchem z Prus wschodnich zamknąć od wschodu oblężenie Warszawy. Pierwszą przeszkodą w wykonaniu szybkiego zadania było Wojsko Polskie kpt. Raginisa w umocnionej linii obronnej odcinka „Wizna”. Doszło do ataku wojsk korpusu pancernego Wehrmachtu wspartych lotnictwem bombowym na garstkę słabo uzbrojonych żołnierzy polskich.

Odcinek Wizna o długości 10 km posiadał stałe umocnienia:

– 6 ciężkich i 8 małych żelbetonowych schronów, w tym 2 małe schrony wysunięte o 5 km broniące przeprawy na Narwi
– polowe okopy strzeleckie
– rowy łącznikowe
– przeciwczołgowe zapory ziemne
– zasieki z drutu kolczastego dla piechoty
– wyschnięte bagna doliny Narwi i Biebrzy
Schrony wyposażone były w 2 lub 4 ciężkie karabiny maszynowe, a duże bunkry wyjątkowo w działo. Brak urządzeń wentylacyjnych obniżał wartość bojową schronów. Całość umocnień, jak i siła ognia nie mogła skutecznie obronić przejścia pancernej armii w głąb kraju.

Schron dowodzenia na Górze Strąkowej posiadał dogodne warunki obserwacji   i prowadzenia ognia. Punkt dowodzenia był jedynym z najsolidniejszych ogniw całego odcinka. Żelbetonowy strop schronu pokryty dodatkowo kilkoma warstwami ziemi wzmacniał osłonę bunkra przed ogniem artylerii. Dwie wieżyczki pancerne dawały dogodne możliwości dozorowania całego pobliskiego terenu.

Sam schron, obok stanowisk ogniowych i pomieszczeń dla załogi posiadał jeszcze mały magazyn amunicyjny oraz osobne wydzielone pomieszczenie dla dowódcy odcinka i centrali telefonicznej, utrzymującej łączność przewodową  z innymi schronami. Wejścia do schronu broniły ciężkie pancerne drzwi, wkopane głęboko w ziemię, osłonięte specjalnie usypanym szańcem ziemnym.

Ilość zgromadzonych wojsk po obu stronach frontu i jego uzbrojenia przedstawia tabela porównawcza:

Tab.1. Porównanie uzbrojenia oraz sił osobowych po stronie wojsk polskich oraz niemieckich.

Wymowa cyfr w tabeli porównawczej jest jednoznaczna i nie wymaga komentarzy.

W skład załogi polskiej wchodziły:

– kompania strzelców wzmocniona plutonem cekaemów – kpt. Schmit
– kompania cekaemów baonu fortecznego – kpt. Raginis
– bateria 6 armat 76 mm – por. S. Brykalski
– rezerwowa kompania saperów
– plutony: artylerii, piechoty, zwiadowców konnych, pionierów piechoty.

Ogółem 720 oficerów i żołnierzy. Przy rozwinięciu sił polskich w tyralierę  wypadał jeden żołnierz na 25 m bronionego odcinka.

Wobec swoich żołnierzy kpt. Raginis i jego przyjaciel por. Brykalski złożyli krótką żołnierską przysięgę. Ślubowali, że żaden z nich żywy nie opuści oddanej mu pod rozkazy pozycji. Słowom przysięgi nie sprzeniewierzyli się. Pokazali, że potrafili pięknie żyć i godnie umierać, a Ojczyzna stawia ich w rzędzie tych, którym zawdzięcza, że nigdy „nie zginęła”.

Bój w obronie odcinka frontu rozpoczął się rano 8 września 1939 r i trwał 3 dni. Setki hitlerowskich czołgów, dział pancernych, klucze hitlerowskich bombowców, dziesiątki tysięcy żołnierzy Wehrmachtu uderzało na polskie pozycje.

Żołnierze kpt. Raginisa podjęli nierówny beznadziejny bój z głęboką wiarą,     że za ich przykładem pójdą inni. Walczyli i ginęli w przekonaniu, ze sprawa w obronie której trwali do końca znajdzie podobnych naśladowców i ostatecznie zwycięży.

Historia dowiodła słuszności nadziei kapitana i jego załogi. Żołnierze z reduty pod Wizną nie polegli na próżno.

Z załogi Wizna liczącej 720 żołnierzy ocalało zaledwie 70 ludzi. Reszta poległa, została ranna lub dostała się do niewoli. W ciągu trzech dni wstrzymano natarcie, co pozwoliło przegrupować się jednostkom wojskowym SGO „Narew” i przyczyniło się do skuteczniejszej obrony wschodnich ziem Polski. W efekcie końcowym dywizja pancerna Guderiana walczyła do końca wojny na naszych ziemiach, nie uczestnicząc jednak w oblężeniu Warszawy.

10 września 1939 roku około godz. 12 kpt Raginis rozkazał żołnierzom bunkra dowodzenia zdjąć pasy i złożyć broń. Krótko podziękował za obronę, za dobrze spełniony żołnierski obowiązek  i otworzył drzwi bunkra. Żołnierze polscy wychodzili poddając się szpalerowi żołnierzy niemieckich z wycelowaną w nich bronią maszynową. Ale nie strzelali. Po wyjściu ostatniego obrońcy, w bunkrze rozległ się wybuch ręcznego granatu. Dowódca wolał śmierć niż niewolę.

Miejscowi rolnicy wyciągnęli z mocno zadymionego gazami spalinowymi schronu dwa ciała polskich oficerów: kpt. Raginisa z poszarpaną od granatu piersią i por. Brykalskiego z roztrzaskaną czaszką. Ciała oficerów pochowano przy szosie obok schronu, w rejonie Góry Strękowej. Po wojnie wyryto napis:

„Bohaterom obrońcom odcinka Wizna kapitanowi Raginisowi i jego żołnierzom poległym za Ojczyznę we wrześniu 1939 roku”.

Polska przegrała bitwę z najeźdźcami we wrześniu, ale w końcowym efekcie wygrała wolność, niepodległość i własną godność. Splotła się swym życiowym węzłem historia z dniem dzisiejszym. Historia, uczy, ostrzega i wychowuje. Nie wolno jej lekceważyć.

Dziś oddajmy hołd i szacunek zarówno obrońcom odcinka Wizna, ale i bezimiennej ludności Wizny, która poległa podczas II wojny światowej.

Wydarzenia z przeszłości wykorzystajmy w codziennym życiu i pracy. Nasza praca to codzienny trud zdobywania wiedzy i umiejętność rozwiązywania codziennych problemów.[I]