Historia kołem się toczy

HISTORIA KOŁEM SIĘ TOCZY

Za kilka dni XII Zjazd Wychowanków i Nauczycieli Średnich Szkół Łomżyńskich. Pierwszy zjazd odbył się 27, 28 i 29 czerwca 1958 r. z inicjatywy nowo utworzonego Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Brało w nim udział ponad 1200 uczestników, w tym kilkadziesiąt osób z Wielkiej Brytanii, Kanady, Nowej Zelandii, Australii. Francji i USA. Była to jedna z imprez towarzyszących obchodom Tysiąclecia miasta Łomży, które trwały od 21 do 29 czerwca 1958 r.
W jednym dniu ekipa filmowa utrwaliła swój pobyt w naszym mieście w dwuminutowym epizodzie w Polskiej Kronice Filmowej nr 27/58 wydanie B. Niemym świadkiem tamtych dni jest kamienny głaz w murze ogrodzenia ówczesnego Liceum Pedagogicznego przy Placu Kościuszki z napisem: Pamięci wychowanków i uczniów średnich szkól łomżyńskich, którzy zginęli w walce o wyzwolenie, postęp, prawdę i sprawiedliwość, o szkołę polską i język polski.
Byłem jednym z maturzystów, którzy mieli przejąć sztandar. Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży, w skrócie GTK. W czasie wojny i okupacji sztandar ten przechowywał ostatni dyrektor tej szkoły Józef Tajchert. We wrześniu, 1946 r. sztandar nie był w najlepszym stanie i wymgał renowacji. Umieszczono go więc jako relikt muzealny w gabinecie dr Stanisławy Osieckiej, dyrektorki Gimnazjum i Liceum Koedukacyjnego w Łomży, Dwa lata później, po nieoczekiwanym jej zwolnieniu, sztandar GTK zniknął na dziesięć lat.
Gdy dowiedzieliśmy się, że na sztandarze GTK z 1927 r., wyhaftowany jest orzeł z koroną i przesłaniem Ku Chwale Boga i Ojczyzny, zwątpiliśmy by przekazano go naszej szkole. Jej dyrektor, Józef Kiełczewski był bowiem bardzo aktywnym działaczem PZPR i zwolennikiem świeckości szkoły. Ponadto, nie powiodły się starania Rady Pedagogicznej i Komitetu Rodzicielskiego o nadanie naszemu ogólniakowi imienia Tadeusza Kościuszki.
Po czterdziestu latach dowiedziałem się, że sztandar GTK przekazano koleżance Irmie Prusińskie podczas rautu na zakończenie obchodów 1000 – lecia miasta Łomży. Dopiero we wrześniu 1958 r., gdy łomżyńskiemu ogolniakowi oficjalnie nadano imię Tadeusza Kościuszki, sztandar powrócił do jednej z gablot w szkolnej świetlicy. Młodzież oglądala jednak tylko stronę z wyhaftowaną nazwą gimnazjum, i niezbyt udanym konterfektem Tadeusza Kościuszki.
Dopiero w 1964 r. ufundowano nowy sztandar szkolny, z którym młodzież występowała na pochodach, akademiach i innych uroczystościach aż do 3 maja 1991 r. W dwóchsetną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja młodzież otrzymała sztandar, który jest w szkolnym muzeum, obok sztandaru nowo utworzonego Publicznego Gimnazjum nr 9 im. Tadeusza Kościuszki.. Nota bene, to ten właśnie sztandar jest wierną kopią sztandaru GTK.
Historia, więc zatoczyła swoiste koło, dokładnie, bowiem za rok minie 80 lat od poświęcenia i przekazania sztandaru uczniom GTK. Przebieg tej uroczystości opisał Bohdan Karwasiński w historycznym zbiorowym opracowaniu pt. 380 lat Szkoły Średniej Ogólnokształcącej w Łomży 1614 – 1994 (Wydawnictwo Fundacji „Historia Pro Futuro”, Warszawa 1994, str. 373).

 Skopiowałem kilka zdjęć, które wykonał B. Jakubowski 27 czerwca 1958 r. Zdjęcie ulic Stacha Konwy i Feliksa Bernatowicza z września 1940 r. pochodzi ze zbiorów znanego łomżyńskiego kolekcjonera Kazimierza Szczechury.

Na powyższym zdjęciu widać w oddali ulicę. Stacha Konwy z kompleksem szkolnych budynków. W styczniu 1940 r. sowieckie władze oświatowe utworzyły tam dziesięcioletnią szkołę ogólnokszałcącą nr 1, z polskim językiem wykładowym i bardzo okrojonym programem nauczania. Przy okazji zarządzono cofnięcie uczniów o jedną klasę niżej. Gmach przy ul. Feliksa Bernatowicza nr 6 (zmienionej na ulicę Mikołaja Ostrowskiego, autora szkolnej lektury pt. Jak hartowała się stal), zajęła dziesięcioletnia szkoła ogólnokszałcącą nr 2 z wykładowym językiem rosyjskim.
Działalność łomżyńskich szkół średnich w okresie II wojny światowej przedstawiła Aniela Malanowska w cytowanym wyżej opracowaniu, w rozdziale: Ogólnokształcąca szkoła średnia w Łomży od 1 września 1939 roku do 22 czerwca 1941 roku (str. 445- 456) i Tajne nauczanie w łomżyńskim gimnazjum i liceum w okresie II wojny światowej (str. 461 – 478).
Na zakończenie przytoczę myśl filozofa i socjologa prof. Zdzisława Krasnodębskiego: Przeszłość to kapitał moralny, który dziś ma znaczenie polityczne, co więcej te społeczeństwa odnoszą sukces modernizacyjny, które pozytywnie i twórczo nawiązują do swojej tradycji (Polityka z 29.04 – 6.05.2006 r.).

Z poważaniem i pozdrowieniami:
Adam Sobolewski
Sieradz, 12 czerwiec 2006 r.