WSTĘP
Tom. który prezentujemy dziś czytelnikowi jest zbiorem materiałów wygłoszonych na Sesji w Łomży w dniach 12 i 13 października roku. Stanowi jednak pewną zamkniętą całość: Sesja, zorganizowana przez Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów z okazji 200. rocznicy urodzin Jakuba Wagi, miała za zadanie ukazać postać :ego wybitnego Uczonego w nowym ujęciu. Dotychczasowa literatura biograficzna przede wszystkim zwracała uwagę na Jego dokonania naukowe i miejsce w polskiej i europejskiej botanice. Taki też charakter miało opracowanie z 1974 roku wydane z okazji 100. lecia śmierci. Jakuba Wagi. Jest to ujęcie słuszne i ogólnie przyjęte w biografistyce. Jednakże nie wystarcza do pełnego ukazania sylwetki tego florysty, który żył i pracował w jakże specyficznych dla Polski warunkach. Jakub Waga, który przeżył w Łomży wiele dziesiątków lat jako uczeń, nauczyciel i badacz działał w mieście małym, nieuniwersyteckim, z daleka od ośrodków naukowych, ale mieście o ambicjach intelektualnych, o dobrej tradycji szkolnej. Zarówno On, jak i jego rodzina i przyjaciele wypełniali wiele ról społecznych, byli wrośnięci w tradycje regionu, ale jednocześnie zmagali się z podobnymi, jak On, trudnościami i restrykcjami obcej administracji. Była to sytuacja trudna, ale jakże typowa dla Polski XIX wieku. Wielu naszych luminarzy nauki pracowało w podobny sposób. Jakub Waga osiągnął w tych warunkach bardzo wiele. Organizatorzy Sesji oraz referenci postawili sobie za zadanie pokazać na nowych materiałach, szczególnie wykorzystując listy Jakuba Wagi do brata – Antoniego, zoologa zamieszkałego w Warszawie, jak w praktyce kształtował się los i warunki do pracy takiego prowincjonalnego uczonego. Uczonego, który osiągnął sukces i zapisał się na trwale w historii botaniki polskiej.
Przygotowana z okazji Sesji wystawa pokazuje organizację warsztatu naukowego botanika, wprowadza nas w nastrój tamtych lat i metod pracy wówczas stosowanych. Przypomina literaturę naukową połowy XIX wieku, literaturę z takim trudem uzyskiwaną przez Jakuba za pośrednictwem Antoniego. Z drugiej strony postarano się o nowe spojrzenie na dorobek botaniczny Jakuba Wagi, na ocenę z pozycji współczesnej Jego największego dzieła – Flory Polskiej, a także i innych dokonań, często dawniej ocenianych jako mniej istotne. Na koniec znalazła w tomie miejsce refleksja na temat obecnego stanu regionu, który był miejscem badań Jakuba Wagi i zniszczeń, jakich dokonała na tych ziemiach cywilizacja i urbanizacja. Przypomniano także stan obecny miejsc związanych z jego rodziną i nim samym, wspomniano o starych tradycjach powinności obywatelskich, jakie pełnili Jego bliscy. Nie zabrakło i wspomnienia o szkole – wszak zajmowała ona tak wiele miejsca w życiu Jakuba Wagi. Przypomnienie dziejów szkolnictwa w regionie i w samym mieście pokazuje jak ważną społecznie i cywilizacyjnie rolę pełnił uczony w swojej codziennej pracy. Należy też wspomnieć o niebanalnej inicjatywie, przedstawionej w krótkim komunikacie, odnalezienia, czy też utworzenia pewnej wspólnoty ludzi – rodu lub tylko gromady ludzi połączonych nazwiskiem Waga.
Ta wielostronna charakterystyka uczonego w jego codziennym środowisku została ukazana we wstępnym artykule, którego tytuł Jakub Waga – łomżanin, najpełniej obrazuje intencje tej książki. Łomżanin -człowiek prowincji, który swoim wybitnym osiągnięciem stworzonym tu na miejscu nie tylko pokazał, że można w takich warunkach tworzyć dzieła wybitne, ale i po tylu latach gromadzi wokół siebie ludzi, którzy pragną kontynuować takie działania. W dzisiejszych czasach, gdy struktura współczesnego świata przebudowywuje się gwałtownie na naszych oczach, w tempie uniemożliwiającym głębszą refleksję na codzień, dobrze jest na takim bliskim naszemu sercu przykładzie zastanowić się nad rzeczywistym – nie sloganowym – znaczeniem regionalizmu i możliwości działania w takim duchu. Sesja zorganizowana w Łomży dala okazję do takiej refleksji. Mamy nadzieję, że książka spełni podobne zadanie.
Materiał pobrano z Jakub Waga – pedagog i uczony.
