Ołtarze w Katedrze.
Wg Donaty Godlewskiej; „Dzieje Łomży od czasów najdawniejszych”; w kościele farnym w 1609 roku znajdowało się 17 ołtarzy. Każdy z cechów miał swój ołtarz. Ołtarz główny wczesnobarokowy zdj. 1, 2 z manierystyczną ornamentyką z lat 1620-1627 ufundowany przez Marcina Ślaskiego. Rozmontowany został w 1957 rok, a jego fragmenty znajdują się obecnie w Łojach Gręsce. W 1959 roku zamontowano ołtarz z czterech płyt granitowych zdj. 3. Po ukończeniu prac konserwatorskich rozpoczętych w 1953 roku w katedrze był nowy ołtarz główny z czterech granitowych płyt, i 6 bocznych ołtarzy z odnowionymi cennymi obrazami.
Ołtarz ten został rozebrany w 2005 roku, a na jego miejsce w 2007 roku postawiono nowy Ołtarz Główny zdj. 4 wraz z kazalnicą zdj. 5, z białego marmuru wykonano w Weronie. Minerał o nazwie calacatta jest mleczno-biały i ma złociste przebarwienia. Posadzka w prezbiterium została wykonana z chińskiego marmuru, dlatego z Chin, że zadecydowała tu jego niska cena.
Cały wystrój prezbiterium współgra z oryginalną amboną, perełką świątyni.
Wróćmy do ołtarzy bocznych.
Do tych czasów pozostały: Ołtarz Krzyża Świętego w zakończeniu nawy północnej, ołtarz świętego Antoniego przy przedostatnim filarze nawy północnej, oraz ołtarz świętego Józefa i ołtarz Serca Jezusowego przy filarach nawy południowej. W kaplicy Różańcowej ołtarz Matki Boskiej Łomżyńskiej. Ołtarz główny zamówiony w Weronie zastąpił ołtarz z 1959 roku.
Do nawy północnej przylega dzwonnica. W dolnej jej kondygnacji od 1884 r. znajdowała się kaplica pod wezwaniem św. Kazimierza zdj. 6, właśnie tam znajdował się ołtarz św. Kazimierza zdj. 7. Ołtarz pochodzi z początków XVII wieku. Jest dwukondygnacyjny, w dolnej części trzyosiowy. Zdobią go ornamenty okuciowe i zwijane oraz cztery kolumny. W lewj niszy stoi rzeźba św.. Stanisława Biskupa, z prawej św. Walentego; rzeźby pochodzą z przelomu XVI i XVII wieku. Obraz Serca Pana Jezusa w głównej części i św. Kazimierza w zwieńczeniu z okresu późniejszego.
W maju 1986 r. usunięto dotychczasowy wystrój kaplicy i przystosowano do ciągłego wystawienia Najświętszego Sakramentu.
Przy czwartym filarze nawy południowej ołtarz św. Józefa Opieki zdj. 8 drewniany manierystyczny z około 1600 roku z kręconymi kolumienkami kompozytowymi, zwieńczony trójkątnym przerywanym naczółkiem; po bokach zwieńczenia płaskorzeźby o cechach „gotyku około 1600” śś. Barbary i Katarzyny Aleksandryjskiej, w szczycie Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W uszakach z ornamentem okuciowo-rewolerkowym festony owoców i putta trzymająca tarcze z (czytelnymi w 1853 i 1870) herbami Nabram i Jastrzebiec, odnoszącymi się zapewne do Macieja Wolickiego h. Nabram, którego kosztem ołtarz restaurowany przed 1738. W polu głównym obraz św. Józefa Opieki z końca XIX wieku.
W nawie północnej przy pierwszym filarze od prezbiterium mamy ołtarz śś. Antoniego i Mateusza zdj. 9 przed 1738, późnobarakowy, kolumnowy, w nim współczesne ołtarzowi: św. Antoni Padewski, ostatnio całkowicie przemalowany i św. Mateusza w zwieńczeniu.
W zakończeniu nawy północnej jest Ołtarz barokowy Ukrzyżowanego Pana Jezusa zdj. 10. Został wykonany w połowie XVIII wieku w drewnie, jest malowany i złocony. W polu środkowym ołtarza wisi krucyfiks barokowy z 1677 r. wykonany przez Aleksandra Prochenkowicza z Lwowa , wysoki na 290 cm. Po jego lewej stronie stoi rzeźba św. Jana Chrzciciela, po prawej św. Stanisława biskupa. Rzeźby pochodzą z początku XVI wieku, w zwieńczeniu obraz Baranka Apokaliptycznego, późnobarokowy z wieku XVIII, a wyżej napis w języku hebrajskim „Jahwe”. W kaplicy pod wezwaniem Matki Boskiej Różańcowej zdj. 10 która przylega do muru południowego, jest Ołtarz z Obrazem Matki Boskiej Łomżyńskiej zdj. 11, koronowany przez papieża Jana Pawła II w 1991 roku podczas swojej pielgrzymki do Polski, Łomża była na trasie papieskiej pielgrzymki. Ołtarz drewniany i polichromowany pochodzi z połowy XVII wieku. Zarówno w formie architektonicznej jak i przez wybujałą ornamentykę jest charakterystyczny dla późnego okresu renesansu i manieryzmu. W polu głównym ołtarza znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, późnogotycki, z XVI wieku, malowany na desce, tło złocone. Obraz był wielokrotnie przemalowywany, zwłaszcza twarz. Posiada wymiary 95 na 130 cm. W zwieńczeniu górnym (glorietta) zdj. 12 po lewej stronie jest rzeźba nieznanego świętego, a po prawej – jakiejś zakonnicy. Niżej, po lewej stronie, rzeźba przedstawia św. Dominika, a po prawej – św. Różą z Limy lub Katarzynę Sieneńską. Rzeźby pochodzą z przełomu XVI/XVII wieku.
W Katedrze znajdują się obrazy:
Obraz św. Rocha zdj. 13 o charakterze wotywnym z przełomu wieków XVIII i XIX. Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej zdj. 14 w regencyjnej ramie 2 ćwierćwiecze XVIII wieku z rzeźbami puttów, kopia samego obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej koniec wieku XIX (wzmiankowany 1864 rok). Obraz Maryi z Dzieciątkiem zdj. 15, Matki Boskiej Łomżyńskiej, nieznanego autora, pochodzący z XVI wieku, o wymiarach 130 na 95 cm, wykonany został techniką olejną na desce. Maryja przedstawiona w półpostaci, zwrócona jest do widza prawie frontalnie. Twarz ma podłużną, o poważnym wyrazie, z dużymi oczami, prostym nosem i małymi, wąskimi ustami. Dłoń prawej ręki, ugiętej w łokciu, uniesiona jest na wysokości piersi. Lewa ręka podtrzymuje siedzącą postać Dzieciątka. Twarze Maryi i Jezusa są lekko zwrócone ku sobie. Rysy i kolor twarzy Maryi i Dzieciątka są zbliżone. Jego głowę okalają ciemne pukle włosów. Prawa ręka jest wzniesiona w geście błogosławieństwa. Palec wskazujący i środkowy są zwrócone ku górze, a trzy pozostałe – lekko zgięte. Lewa ręka opiera się na Ewangelii. Lewa nóżka, z odsłoniętą stopą, ułożona jest równolegle, prawa zaś – lekko zgięta. Obydwie święte postacie okrywają szaty. Maryja ubrana jest w różową suknię. Głowę Jej okrywa niebieska chusta, która spada na pofałdowany płaszcz tego samego koloru. Obrzeże płaszcza i chusty zdobi jasny szlak, zaś dekolt – jasna lamówka. Dzieciątko posiada niebieską suknię w kwiatki. Obrzeże sukni i lamówka są podobne, jak u Madonny. Cudowny obraz Matki Boskiej Łomżyńskiej z XVI w., koronowany 4 czerwca 1991 przez Jana Pawła II. Obraz zdj. 16. Na razie brak danych. Obraz św. Pawła Pustelnika zdj. 17 z II połowy XVII wieku. Chrystus ukrzyżowany zdj 18. Wiek XVIII przemalowany. Obraz zdj 19. brak danych. Matka Boska Z Dzieciątkiem zdj. 20 wręczająca różaniec św. Dominikowi, 2 połowa XVIII wieku. Obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy zdj. 21 namalowany w 1900 roku przez Wojciecha Gersona. Św. Michał Archanioł zdj. 22 w. XVIII patron do 1925 roku fary, obecnie katedry. Obraz Pana Jezusa Miłosiernego zdj. 23. Obraz św. Maksymiliana Kolbe zdj. 24 namalowany przez Gayafrasa Lirinczego Węgra osiadłego w Łomży. Chrystus zmartwychwstały zdj. 25 obraz z około 1877 roku, pochodzący z dawnej cerkwi prawosławnej. Obraz zasłaniający zdj. 26 obraz Matki Boskiej Łomżyńskiej. Krzyż drewniany zdj. 27 z końca XVIII wieku w kruchcie kościoła. Gotycki krucyfiks z Łuku Tęczowego zdj.28 wysoki 1,60 m; wyryto na nim datę 1526 .
Źródło opisów:
Maria Kałamajska – Saeed „Katalog Zbytków Sztuki Województwo Łomżyńskiego”
Zdjęcia wykonał autor tematu.
