Łomża. Plac Kościuszki (Nowy Rynek)

Rozwój Łomży od początku XVII wieku do połowy wieku XIX postępował w kierunku północno – wschodnim. Przedmieścia, które znajdowały się za bramami miejskimi zostały wchłonięte przez miasto. Na początku XVII wieku wytyczono Nowe miasto, Nowy Rynek i nowe ulice na terenie dawnego folwarku miejskiego. W latach 1612 – 1614 na skarpie wzniesiono drewniane kościół i kolegium jezuitów, w którym otwarto pierwszą szkołę średnią zwaną Kolegium Łomżyńskim (spłonęły w 1696 roku).

O rozwoju tej części miasta świadczy plan – szkic z 1619 roku, wykonany w związku z lokalizacją i zamierzoną budową kościoła jezuitów, zachowany w Bibliotece Narodowej w Paryżu, a odnaleziony przez profesora Franciszka Piaścika. Plan ów obejmował zarówno Nowe jak i Stare Miasta, Narew i miejsca przewozu przez rzekę, najstarsze zjazdy i drogi do rzeki. W 1732 roku ukończono budowę kościoła jezuickiego w stylu barokowym pod wezwaniem, św. Stanisława Kostki i (1754r.) dwupiętrowe murowane kolegium (oba poprzednie drewniane budynki zniszczone przez pożar w 1696 roku). Budowle te wybudowano dzięki fundacji starosty łomżyńskiego Jana Szembeka i jego żony Ewy.

Latach 20-tych XIX wieku przeprowadzono przez Łomżę Trakt Warszawsko – Petersburski łączący Zachodnią Europę z Rosją (wtedy wiedziano, że najkrótsza drogą łącząca zachodnią Europę z krajami bałtyckimi wiedzie przez Łomżę, a nie Białystok). W latach 20-tych XIX wieku Nowy Rynek zabudowano murowanymi budynkami parterowymi i piętrowymi.

W 1917 roku w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki ma skwerze Nowego Rynku postawiono obelisk kamienny, zmieniono nazwę na Plac Kościuszki.

Plac Kościuszki dzisiejszy kształt uzyskał w na początku lat 60-tych XX wieku (1964 rok) W czasie wojny zabudowa Placu Kościuszki został całkowicie zniszczona. Zabudowa, która w tej chwili jest na Placu Kościuszki ( oprócz początku ulicy Długiej) to zabudowa powojenna.

1. XIX- wieczna mapka Łomży.
2. Stare gimnazjum. (Byłe kolegium jezuitów). Wybudowane w 1754 roku, rozebrane w latach 1896  – 1902
3. Nowy Rynek. Koniec XIX wieku. Na zdjęciu widoczne kierunkowskazy na rogu Nowego Rynku i ulicy Zjazd.
4. Nowy Rynek. Jego wschodnia strona, w głębi Gimnazjum męskie.  Kamień węgielny pod budowę nowego Gimnazjum Męskiego, tylko nieco dalej od Nowego Rynku  położono 15.08.1898 r. a oddano do użytku 16.08.1900 r.Początkowo męskie, później żeńskie wg projektu Feliksa Nowickiego.
5. Plac Kościuszki, 1918 rok.
6. Plac Kościuszki. Lata 40-te,  z prawej strony widoczny kościół ewangelicki przed wysadzeniem.
7.Siedziba PZPR –  wybudowany w latach 50 – tych XX wieku.
8. Plac Kościuszki. Koniec lat 60 – tych XX wieku. Po prawej budynki na ulicy Krótkiej.
9, 10. Początek lat 60 – tych XX wieku, budowa ronda na Placu Kościuszki i połączenie ówczesnej ulicy Świerczewskiego z Placem Kościuszki.
11. Ulica Mariana Buczka (Długa) od strony Placu Kościuszki.
12.  Po zakończeniu I wojny światowej w murach Gimnazjum przy Nowym Rynku, a właściwie już przy Placu Kościuszki, zasiadły panie. Przez cały okres międzywojenny pobierały one nauki w Gimnazjum Żeńskim im. Marii Konopnickiej.  Jedną z uczennic była słynna Hanka Bielicka. Po 1945 r. mieściły się tu kolejno Liceum Pedagogiczne, Zespół Szkół Budowlanych, Oddział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, a od 1 czerwca 1992 r. – II Liceum Ogólnokształcące.
13. Odcinek ronda od sklepu Jantar do ulicy Wojska Polskiego.  Zdjęcie wyk. z dachu bud. Długa 1.
14. Odcinek ronda wraz ze skwerem naprzeciw Sklepu Jantar.  Zdjęcie wyk. z dachu bud. Długa 1.
15. Odcinek ronda i skweru od ulicy Rządowej.   Zdjęcie wyk. z dachu bud. Długa 1.
16. Zjazd z Placu Kościuszki w ulicę Piękną.    Zdjęcie wyk. z dachu bud. Długa 1.
17. Wjazd na Plac Kościuszki   z ulicy Wojska Polskiego.    Zdjęcie wyk. z dachu bud. Długa 1.
18. Budynek obecnego LO II, które powstało w 1992.
19. Odcinek zabytkowego płotu metalowego , od strony Placu Kościuszki.
20. Zabytkowa brama z tego samego okresu,   od  placu szkolnego.
21. Tabliczka z danymi wykonawcy  ogrodzenia zabytkowego.
22. Alejka prowadząca do LO II.
23. Głaz pamiątkowy wmurowany we fragment muru z gimnazjum jezuickiego podczas Zjazdu Wychowanków Średnich Łomżyńskich w dniach 27 – 29 czerwiec 1958 roku.
24. Tablica ufundowana w dniu 14 października 2007 roku przez Radę Rodziców w XV rocznicą powstania II LO.
25, 26. Głaz poświęcony Tadeuszowi Kościuszce ufundowany w dniu 17 października 1917 roku w setną rocznicę jego śmierci. Od tego czasu Nowy Rynek przemianowano na Plac Kościuszki. 27.  Strona zachodnia Placu Kościuszki.
28. Strona północna Placu Kościuszki.
29. Strona wschodnia Placu Kościuszki (współcześnie).
30. Strona południowa Placu Kościuszki.
31. Strona zachodnia Placu Kościuszki, widok od ulicy Wojska Polskiego.
32. Dawny Dom PZPR – u  zbudowany po rozbiórce będącego w dobrym stanie kina Miraż w drugiej połowie lat 40 – tych. Obecnie Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli.
33. Budynek mieszkalny wielorodzinny zbudowany w 1961 roku przez Łomżyńską Spółdzielnię Mieszkaniową.
34. Budynek mieszkalny wielorodzinny zbudowany przez Łomżyńską Spółdzielnię Mieszkaniową w 1967 roku.
35. Ogrodzenie Placu szkolnego LO I I  od strony Placu Kościuszki, składające się z fragmentu muru dawnego gimnazjum jezuickiego i zabytkowego płotu metalowego.
36. Strona zachodnia skweru na Placu Kościuszki.
37. Strona północna skweru na Placu Kościuszki.
38.  Skwer  na placu Kościuszki od ulicy Pięknej.
39.  Strona południowa skweru na Placu Kościuszki.
40. Strona wschodnia skweru na Placu Kościuszki.

Zdjęcia od nr 22 – nr 40 wykonano w dniu  9 maja 2009 roku przez autora tematu.
Zdjęcia od nr 13 – nr 21 wykonano w 2006 roku przez autora tematu.

Źródła zdjęć:

Zdjęcia Łomży współczesnej wykonane przez autora tematu.
Zdjęcia Łomży przedwojennej:
www.lomza.glt.pl
www.bagnowka.com
www.szukamypolski.com