Łomża. Ulica Bernatowicza (Adamowska)

W II połowie XIX wieku w związku z powstaniem guberni łomżyńskiej nastąpił szybki rozwój Łomży i zaczęło brakować terenów budowlanych, dlatego też pod koniec lat 70-tych XIX wieku między osiedlem Rembielin , a ulicą Ogrodową wpisano w plan Łomży dwie nowe ulice: Adamowską i Wasilewską. Obie ulicy usytuowane były równolegle do ulicy Wiejskiej, i obie biegły od ulicy Nowogrodzkiej do ulicy Nadnarwiańskiej, Adamowska przecinała Piękną dochodziła do niej Kanalna i dochodziła do Nadnarwiańskiej. Już pod koniec lat 90-tych zaliczono obie ulice do murowanej części Łomży. Na ulicy Adamowskiej oprócz budynków mieszkalnych, wybudowano dwa budynki użyteczności publicznej w 1892 roku sierociniec przy Adamowskiej 3 i w 1914 roku gimnazjum żeńskie od 1918 roku gimnazjum męskie. W 1920 roku na wniosek radnych przemianowano ulicę Adamowską na ulicę Feliksa Bernatowicza. Kim był Bernatowicz, autor powieści sentymentalnej „Nierozsądne śluby”, historycznej „Pojata, córka Lezdejki”. Był pisarzem urodzony 1786 roku w Kownie. W zasadzie z Łomżą pisarz związany był poprzez swojego brat sędziego trybunału łomżyńskiego, Ignacego Bernatowicza.

Zamieszkały na stałe w Warszawie pisarz w Łomży przebywał dość często od 1834 roku nie tyle ze względów rodzinnych , a dlatego bo pracował w tym czasie nad trzy tomową powieścią historyczną „Madonna, albo niemy zakochany”. Akcję tego utworu literackiego umieścił w Łomży oraz w jej pobliskich okolicach w czasach pierwszych wojen szwedzkich, gdy miasto to, tętniące życiem i bujnym rozkwitem gospodarczym, odgrywające znaczną rolę w życiu kraju, przez pożary i rabunki dokonywane przez nieprzyjaciół zostało zupełnie zniszczone. Musiał bywać w Łomży, znając jego pedantyczność i sposób przygotowania się do pisania powieści, gościł niejednokrotnie zapewne w miejskich archiwach, penetrował zapiski i dokumenty znajdujące się w tutejszych kościołach.

Po rocznym leczeniu w instytucie dr Martiniego w Leybus po Wrocławiem, został zabrany przez brata do Łomży gdzie zmarł w 1836 roku pochowany na łomżyńskim cmentarzu.
Dzisiejsza ulica Bernatowicza to dwa budynki mieszkalne z końca XIX ( Bernatowicza 5 i 9), dwa budynki użyteczności publicznej sierociniec (Bernatowicza 3) i obecny Zespół Szkół Ogólnokształcących (Bernatowicza 4), dwa budynki mieszkalne powojenne wielorodzinne (bloki Bernatowicza 1 i 7) oraz pawilon biurowo – usługowy ŁSM (Bernatowicza 6).

W budynku Bernatowicza 5 mieszkał ordynator szpitala św. Ducha lekarz Włodzimierz Chyliński, którego jedna z jego córek Zofia, Wiesława była żoną poety Bolesława Leśmiana.
Kamienica została zaprojektowana przez Franciszka Przecławskiego. Została wzniesiona z funduszy doktora Włodzimierza Chylińskiego i Pauliny z Sawickich. Należała do ich spadkobierców 100% do 1947 roku, kiedy to 2/3 spadku zostało sprzedane poprzednikom dzisiejszych właścicieli. Zgodnie z aktem notarialnym z 1947 roku 1/3 nalezy do – dziś spadkobierców Zofii Wiesławy zamężnej Leśman. Czyli do spadkobierców poety Bolesława Leśmiana – którego teść był właściciel tej kamienicy.

Znanymi postaciami które ukończyły Gimnazjum Męskie w Łomży były: Bohdan Winiarski (przewodniczący Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze, Adam Chętnik, regionalista, etnograf, badacz kultury kurpiowskiej, Edward Ciborowski , architekt. Władze I LO podają,  że szkołę tą kończył przyszły Prymas tysiąclecia,  ale jest to prawdopodobnie niezgodne z prawdą , bo kończył Szkołę Handlową w Łomży. Najlepiej jakby wypowiedzieli się znawcy tematu.

Historia nazewnictwa ulicy: od początku powstania do 1920 roku Adamowska, od 1920 do 1 lutego 1940 ulica Bernatowicza, od tego czasu Rosjanie nazwali ją M. Ostrowskiego. Po wojnie wróciła do nazwy z 1920 roku.

1. Widok na ulicę Feliksa Bernatowicza od strony ulicy Nowogrodzkiej.
2. Budynek komunalny powojenny. Bernatowicza 1.
3. Zbudowany w 1892 roku jako sierociniec. Obecnie Warsztaty Terapii Zajęciowej.
4. Gimnazjum Żeńskie, od roku szkolnego 1917/1918 Gimnazjum Męskie, obecnie Zespołu Szkół Ogólnokształcących. Budynek, wg projektu Feliksa Łowickiego, oddano do użytku w 1914 roku. Budynek jest wczesno – modernistyczny, trzykondygnacyjny, przez cały okres swej historii związany ze szkolnictwem.
5. Gimnazjum żeńskie z 1915 roku.
6. Tablica przedstawiająca patrona szkoły Tadeusza Kościuszkę.
7. Budynek mieszkalny z początku XX wieku. Bernatowicza 5.
8. Budynek mieszkalny ŁSM Z 1969 roku. Bernatowicza 7.
9. Budynek mieszkalny komunalny z i ćw. XX wieku.
10. Budynek administracyjny ŁSM „Osiedle Centrum”.
11. Widok na ulicę Bernatowicza od strony ulicy Pięknej.
11. Mapka Łomży z 1923 roku.
12. Grób Patrona ulicy na Łomżyńskim Cmentarzu.
13. Plac między ulicami Nowogrodzką, Bernatowicza i Stacha Konwy,  rok 1940.