Łomża. Ulica Nowogrodzka

Droga do Nowogrodu istniała w Łomży już w XV stuleciu i nosiła nazwę Różańcowej, przy tej drodze była Kaplica  NMP Różańcowej i stąd taka nazwa. Nowogród do którego prowadziła droga który  był o wiele większym ośrodkiem i dlatego później ulica przyjęła nazwę Nowogrodzkiej. Po regulacjach ulic zmieniono nieco jej położenie  Przed 1934 rokiem przemianowano ją na Płk. Mościckiego, zaś po wojnie znowu wrócono do poprzedniej nazwy. Ulica ma swój początek przy  ul. Wojska Polskiego i przecina kilka osiedli, tworząc granicę północ­nej części miasta. Odchodziła ona od ulicy Długiej i prowadziła do wsi Skowronki. Na początku XIX wieku nazywała się już szosą Nowogrodzką. W 1842 między traktem warszawsko-petersburskim, a Szosą Nowogrodzką założono Ogród Miejski, (obecnie Park im. Jakuba Wagi). Na początku XX wieku wybudowano już poza Skowronkami w kierunku Kupisk:  Rzeźnia Miejska. Pobudowana w 1906 roku za przedmieściem Skowronki, przy szosie Nowogrodzkiej na placu o powierzchni 7068 m2 kosztem 51800 rubli. Rzeźnia miała budynki administracyjne i przemysłowe.  a bliżej miasta już we wsi Skowronki Fabrykę Waty Hubermana (waciarnia), w której zatrudnionych było 250 osób. U zbiegu ulicy Nowogrodzkiej i Szosowej znajdowało się Starostwo Łomży, budynek został zniszczony w czasie ostatniej wojny światowej.

W 1924 r. w prasie łomżyńskiej ubolewano, że Szosa Nowogrodzka nie miała bezpośredniego połączenia z miastem, a przecież niewielkim kosztem można by połączyć ją przez Skowronki z miastem, przez co nisko położona droga na Skowronkach uniknęłaby na wiosnę powodzi. Czyż Łomży nie wstyd, pisano, przecież Skowronki zostały wcielone do miasta. Tymczasem w 1948 r. burmistrz Siejko poinformował radnych w sprawie włączenia do miasta wsi Skowronki, która znajdowała się w granicach gminy Kupiski, a w czasie okupacji została wcielona do Łomży. Radni jednogłośnie poparli wniosek burmistrza o wcielenie przedmieścia Skowronki, już wcześniej związanego ściśle z miastem pod względem gospodarczym i kulturalnym.

W końcówce latach 60-tych, głównie w latach 70-tych, tereny położone za parkiem wykorzystywane przez rolnictwo, ogrodnictwo oraz budownictwo indywidualne przeznaczono pod zabudowę domków jednorodzinnych. Wybudowano ich 280 sztuk. W latach 60-tych i 70-tych w okolicach Rzeźni Miejskiej uruchomiono kilka zakładów produkcyjnych PSS-u, Masarnia, Piekarnia, Ciastkarnia. Wybudowano też magazyny plantatorów tytoniu, bazę żywca centrali mięsnej. Przed 1934 r. zmieniono Nowogrodzką na płk Mościckiego, w 1940 roku Rosjanie zmienili na Czapajewa, później na krótko jeszcze raz pułkownika Mościckiego później znowu Nowogrodzka.

Największą sławę zyskał jednak, nie tylko na tej ulicy, ale w całym powiecie budynek położony przy ulicy Nowogrodzkiej 5. Mieścił się, bowiem w tym budynku po 1945 roku Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Zginęło tu wielu niewinnych ludzi uznanych bezpodstawnie za wrogów ludu, w tym członków AK i NSZ.

1, 2. Rzeźnia  Początek XX w.3,4. Budynki dawnej rzeźni miejskiej.  Obecnie Pensjonat RETRO.
5. Nowogrodzka 1912 rok. Widok od strony ówczesnego Placu Pocztowego.
6. Nowogrodzka obecnie. Widok od strony Wojska Polskiego.
7. Skowronki 1912 rok
8. Obecnie Nowogrodzka od ulicy Łąkowej w stronę Sikorskiego.
9. Waciarnia 1993 r.
1o, 11, 12. Była Fabryka Waty Hubermana. Po wojnie nieuruchomiona. Pierwsza siedziba Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni. Obecnie prywatne hurtownie.
13. Budynek Starostwa, przedwojenny.
14. Budynek Powiatowego Urzędu Pracy. Przed wojną w tym miejscu był budynek Starostwa Łomży. W latach powojennych obecny budynek był własnością największej firmy budowlanej w Łomży, ŁPB.
15. Szkoła Podstawowa nr 8 lata 70 – te XX w.
16. Szkoła podstawowa nr 8 obecnie.
17. Pomnik Stacha Konwy bohatera w walkach z najeźdźcą szwedzkim.
18.  W latach po 1945 roku siedziba najbardziej znienawidzonego w Łomży i nie tylko: Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego.
19. Widok na ulicę Bernatowicza.
20. Budynek Nowogrodzka 27.
21. Ulica Ogrodowa  od ulicy Nowogrodzkiej.
22.  Park  im. Jakuba Wagi, od ulicy Nowogrodzkiej.
23. Widok na ulicę Stacha Konwy od ulicy Nowogrodzkiej.
24. Widok na ulicę Glogera, od Nowogrodzkiej. Istnieje na mocy uchwały nr XL/117/73 MRN w Łomży z dn. 13 lipca 1973 roku. Łączy ulice Nowogrodzką i Wojska Polskiego od strony Parku im. Jakuba Wagi na osiedlu Parkowym.
25. Widok na ulicę Łąkową od ulicy Nowogrodzkiej. Powstała w połowie XX wieku na obrzeżach północnej czcs’ci miasta. Łączy ulicę Nowogrodzką i Groblę Jednaczewską.
26. Widok na ulicę Nowogrodzką od ulicy Łąkowej w kierunku ulicy Woj. Pol.
27. Widok na ulicę Adama Chętnika. Istnieje od dnia 13 lipca 1973 r. zgodnie z uchwałą nr XL/117/73 MRN w Łomży. Usytuowana jest na osiedlu Parkowym i łączy ulice Wojska Polskiego i Nowogrodzką.
28. Teren którędy miała przebiegać linia kolejowa do Pisza.
29.  Widok na ulicę Zabawną. Powstała na mocy uchwały nr XII/60/76 MRN w Łomży z dn. 20 lipca 1976 roku. Położona jest na osiedlu Młodych między ulicami: Nowogrodzką, Partyzan­tów i Uśmiechu. Łączy ulicę Partyzantów z ulicą Nowogrodzką
30. Nadleśnictwo Łomża.
31. Widok na ulicę Przyjaźni. Istnieje od dnia. 20 lipca 1976 r. zgodnie zuchwałą nr XII/60/76 MRN w Łomży. Wytyczona została jako jedna z głównych ulic na osiedlu Młodych. Łą­czy ulice Nowogrodzką i Sikorskiego.
32. Widok na ulicę Wyzwolenia. Istnieje od 20 lipca 1976 r. na mocy uchwały nr XII/60/76 MRN w Łomży. Usytuowana jest na osiedlu Młodych i stanowi jedną z głównych ulic, położoną równolegle do ul. Sikorskiego. Łączy ulice Nowogrodzką i Wojska Polskiego.
33. Widok na ulicę Nowogrodzką od ulicy Sikorskiego w kierunku miasta.
34. Widok na ulicę Nowogrodzką od ulicy Sikorskiego w kierunku Kupisk.
35. Widok na ulicę Kanarkową. Powstała po 1999 roku.  Usytuowana jest na osiedlu Skowronki i łączy się z ulicami Nowogrodzką i Słowikową. Nazwa została przeniesiona z ulicy na osiedlu Kraska, którą przemianowano na Kruczą.
36. Powiatowy  Zakład Weterynarii.
37. Miejsce zamieszkania bocianiej rodziny Na kominie budynku Weterynarii.
38. Widok na ulicę Strzelców Kurpiowskich. Która poprzez ulicę Wesołą łączy ulicę Nowogrodzką z ulicą Wojska Polskiego.
39. Była Masarnia PSS-u.
40. Następne miejsce zamieszkania bocianiej rodin, tym razem na prywatnej posesji.
41. Dawna Baza  Żywca Centrali Przemysłu Mięsnego. Obecnie prywatne hurtownie.
42. Grabówka.  Miasto Łomża w okresie przedwojennym posiadało na Grabówce sad o powierzchni 26300 m2. Obecnie Zakład Gospodarczy Zieleni Miejskiej
43. Widok na Las Jednaczewski.
44. W oddali widać Ciepłownię Miejską wraz z charakterystycznym ponad 100-metrowym kominem.
45. Stacja Paliw Rafinerii Gdańskiej.
46. Widok na ulicę Nowogrodzką, od granic rogatek w kierunku miasta.
47 – 63. Budynki jednorodzinne niektóre nawet z początków XX wieku, które przetrwały zawieruchę II wojny światowej.

Źródła zdjęć:

Zdjęcia Łomży współczesnej wykonane przez autora tematu.
Zdjęcia Łomży przedwojennej:
www.lomza.glt.pl
www.bagnowka.com
www.szukamypolski.com