Łomża. Ulica Polowa

Ulica Polowa została wytyczona prawdopodobnie na przełomie wieku XVIII i XIX. Na mapce Łomży z 1805 roku widać na skrzyżowaniu ulicy Giełczyńskiej Gościńca Zambrowskiego u wylotu z miasta ulicę prowadzącą w kierunku zachodnim. Na mapce Łomży z 1872 roku widzimy już ulicą Polową połączoną z Szosą Śniadowską. Po prawej stronie ulicy za ówczesnym folwarkiem plebańskim widać już szkic przyszłej ulicy Sadowej. U zbiegu ulic św. Mikołaja i Polowej wybudowano w 1798 roku pruskie magazyny wojskowe dla furażu, z których jeden zachował się do dzisiaj. W czasach gubernialnych zbudowano u zbiegu ulicy Polowej i Szosy Śniadowskiej cerkiew prawosławną dla 14 Ołonieckiego pułku piechoty. Cerkiew pułku Ołonieckiego oddano do użytku w 1890 r. W 1930 roku przebudowano ją na Dom Żołnierza. Nie przetrwał on II wojny światowej, został doszczętnie zniszczony. Na tym miejscu pod koniec lat 80-tych postawiono budynek mieszkalny w nowoczesnym stylu, w którym na parterze znalazło się miejsce dla banków. Niektórzy z miejscowej ludności nazywają ten budynek pink panther (różowa pantera). W 1915 roku rada miejska w Łomży zatwierdziła plan sfinansowania budowy elektrowni kosztem 120.000 tysięcy marek uzyskanych w drodze przymusowej pożyczki od mieszkańców Łomży, 30,000 marek jako pomoc z powiatowego związku komunalnego i 25.000 marek z czystego zysku przedsiębiorstwa. Elektrownię oddano do użytku w kwietniu 1917 roku. Elektrownia stała w miejscu, obecnego budynku Rejonu Energetycznego. Budynek byłego Rejonu Energetycznego jest przebudowanym budynkiem elektrowni. Od skrzyżowania ulicy Polowej z Al. Legionów w kierunku ulicy Wojska Polskiego mamy kilka budynków użyteczności publicznej i kilka kamienic, które prztrwały zawieruchę wojenną. Ulica Polowa miała zmienianą nazwę kilkakrotnie. Polowa nazwę Generała Czesława Młota -Fijałkowskiego uzyskała 26.01.1939 r., w 1940 rok od 1 lutego nazywała się Leninowską. Na wiosnę 1946 roku powrócono dom pierwotnej nazwa Polowa, ale na krótko, bo już na jesieni tego roku 9 września zastała nazwana Armii Czerwonej na cześć naszych „wybawców”. Nazwa ta przetrwała do 1989 roku , gdzie po okresie burzliwych przemian przywrócono ponownie nazwę Polowa. W latach 60-tych, 70-tych i 80-tych XX wieku Łomża zaczęła się rozbudowywać na południe od ulicy Polowej.

1. Mapka Łomży z 1805 roku z widoczną uliczką prowadzącą w kierunku zachodnim od ulicy Giełczyńskiej ale jeszcze bez nazwy.
2. Mapka Łomży z 1872, ale już z zaznaczaną ulicą Polową.
3. Ronda Im. Hanki Bielickiej od strony ulicy Polowej.
4. Budynek ogrodnika Biskupa jeszcze w 2006 roku.
5. Obecny wygląd tego samego miejsca (2009 r.)
6.Widok na ulicę  Polową od strony Ulicy Mikołaja lata 60 XX wieku.
7. Ronda kompaktowe im Hanki Bielickiej na skrzyżowaniu Polowej, Giełczyńskiej, Kierzkowej i Zawadzkiej zostały wybudowane w 2005 roku w celu usprawnienia przejazdu przez to skrzyżowanie.
8. Jeden z pozostałych magazynów pruskich zbudowanych dla furażu w 1798 roku.   w.  Wygląd 2009 rok.
9. Nowa siedziba sądu rejonowego oddana do użytku w marcu 2oo4 roku.

Gmach Sądu Rejonowego to okazały i nowoczesny budynek.  Dotychczas Sąd Rejonowy mieścił się w pięciu miejscach, teraz wszystko jest w jednym budynku. Znalazły się też sale dla prokuratorów.  Sąd Rejonowy w Łomży to budynek o 5 tys. metrów kwadratowych powierzchni, z 12-toma salami rozpraw, nagłośniony i monitorowany, przestronne i nowoczesne wnętrza.

10. Budownictwo wielorodzinne ŁSM – lata 70 i 80 – te XX wieku.
11. Ogrody biskupa. Przed 1925 rokiem , folwark plebański.
12. widok na ulicę sadową od strony ulicy Polowej.
13, 14, 15. Polowa 13, w okresie między wojennym mieścił się tu przędzalnia, po wojnie ten budynek przejęła oświata (TE, ZSH), potem Spółdzielnia Inwalidów „Razem”.Obecnie adaptowany na budynek mieszkalny (zdj. 15).
16. Pomnik wzniesiony dla uczenia pamięci łomżyńskich harcerzy, którzy oddali życie za niepodległą Polskę.
17. Pomnik Zygmunta Glogera (ur. 3 listopada 1845 r. w Kamionce Podolskiej, zm. 16 sierpnia 1910 r. w Warszawie), polski historyk, archeolog, etnograf, folklorysta, krajoznawca.
18. W tym budynku mieściło się kino Październik, przed wojną kino Zdrój. przedwojenny Dom Katolocki. Obecnie Liceum katolickie.
19. Zdjęcia z lat 60- tych. Fragmeny ulicy Polowej. W dalszej perspektywie Nowy Szpital.
20. Budynek, w którym mieściło się po wojnie Biuro Wystaw Artystycznych. Piętrowy z boniowanym przyziemiem, piętrach wydzielonych gzymsami kordonowymi i zwieńczony ozdobnym gzymsem. Dach stromy dwuspadowy. Obecnie prywatne firmy na parterze.
21. Lata 60 – te XX w. Plac przed kinem Październik.
22. W miejsce wyburzonej kamienicy zabytkowej wybudowano budynek o nowoczesnej architekturze.
23. Seminarium Duchowne od ulicy Polowej.
24. Widok na ulicę Sienkiewicza (2006 r.)
25. Fragment ulicy Polowej z początku XX wieku. Po lewej widać cerkiew wybudowaną w czasach gubernialnych. Po prawej kamienicę na rogu ulicy Cerkiewnej (Sienkiewicza), zniszczoną w czasie II wojny światowej.
26. Obecnie Dom Specjalnej Opieki, poprzednio Dom Starców, neorenesansowy budynek z 1882 roku. Pięknie odnowiony.
27. Elektrownia Miejska wybudowana w latach 1916 – 1917. Zniszczona w czasie II wojny światowej.
28, 29. Budynek w miejscu Elektrowni Miejskiej, jeszcze jako siedziba Rejonu Energetycznego Łomza (zdj. 28) i pustostan zdj. 29) po wyprowadzeniu się Rejonu wo nowo wynajętej siedziby przy Al. Legionów.
30. Dom Żołnierza, wybudowany na ruinach cerkwi z wykorzystaniem jej ruin w 1930 roku. Zniszczony w czasie II wojny światowej.
31. Budynek mieszkalny o nowoczesnej architekturze, wybudowany pod koniec lat 80-tych XX wieku. (Różowa pantera.), w miejscu gdzie była cerkiew dla rosyjskiego wojska, później Dom Żołnierza.
32 Ulica Polowa. Widok od Al. Legionów w stronę Szosy Zambrowskiej.
33. Ulica Polowa. Widok od Al. Legionów w stronę ulicy Wojska Polskiego.
34. Budynek NOT-u i Urzędu Skarbowego.
35. Ulica Polowa 18. Budynek mieszkalny, z około połowy XIX wieku. Piętrowy z boniowanym przyziemiem, piętrem wyodrębnionym gzymsami kordonowymi, zwieńczony gzymsem kroksztynowym, okna piętra z gzymsami na konsolkach. Fasada dziewięcioosiowa z płaskim trójosiowym ryzalitem. Od ulicy Polowej Chicken bar na parterze, od 3 Maja wejście do części mieszkalnej.
36. Za czasów socjalizmu sklep Eldom. Obecnie to samo tylko inicjatywa prywatna.
37, 38. Polowa 22. Dawny szpital wojskowy, neorenesansowy z końca XIX wieku,( zdj.37). Po II wojnie światowej siedziba powiatu , potem Urzędu Wojewódzkiego, Zarząd Oddziału Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej, obecnie mieszczą się tu instytucje i organizacje społeczne. (zdj. 38).
39. Tablica Pamiątkowa z okazji powstania Województwa  Łomżyńskiego i pierwszej jego siedziby w tym budynku.
40, 41, 42,43 Polowa 53. Była Rejonowa Przychodnia Zdrowia za czasów socjalizmu, jeszcze wcześniej siedziba dowódcy 18 Dywizji Piechoty, gen. Czesława Młota – Fijałkowskiego (zdj.40).  Obecnie budynek zajmują Podlaska Fundacja Rozwoju Regionalnego ( zdjęcie41),  Zespół Gabinetów Lekarzy Rodzinnych nr 1 (zdjęcie42), na frontonie budynku tablica upamiętniająca pobyt w tym budynku Sztabu 18 Dywizji Piechoty Gen. Młot Fijałkowskiego (zdj.43).
44.  Polowa 55. Willa z okresu międzywojennego (1918-1939) w stylu dworkowym projektu Architekta -Zdzisława Świątkowskiego.
45. Polowa 57. Oficyna dobudowana w okresie powojennym do kamienicy nr 59.
46. Polowa 59. Kamienica z początku XX wieku.
47. Polowa 61 Kamienica z początku XX wieku.
48. Polowa 65. Kamienica z 1912 roku.
49. Kamienica na rogu Wojska Polskiego i Polowej, od strony Łomżycy, też Wojska Polskiego tylko nr 19. Od strony Polowej Zabytkowa brama wjazdowa.
50. Widok ulicy Polowej od strony Parku i m. Jakuba Wagi.
51. Kamienica narożna (róg Polowej i Wojska Polskiego od Komendy Miejskiej), ale jej adres to Wojska Polskiego 17
52, 53, 54. Polowa 51 B, Polowa 53A i Polowa 55B budynki mieszkalne wielorodzinne MPGKiM zbudowane w latach 60 – tych XX w. dla mniej zamożnych mieszkańców Łomży.
55, 56. Polowa 24 i Polowa 26 Budynki mieszkalne jednorodzinne  poniżej byłego Szpitala Wojskowego.

Źródła zdjęć: Zdjęcia Łomży współczesnej wykonane przez autora tematu.
Zdjęcia Łomży przedwojennej:

www.lomza.glt.pl,

www.bagnowka.com
www.szukamypolski.com

Artykuł opracowano na podstawie:
Anna Pańkowska, Justyna Piechocka – “Nazewnictwo Miejskie Współczesnej Łomży”
Czesław Nicewicz Województwo łomżyńskie – Przewodnik
Witold Jemielity. Dzieje Łomży tysiącletnie
Maria Kałamajska Saed.  Katalog Zabytków Sztuki – Łomża i okolice.