Łomża. Ulica Wiejska

1 Łomża. Ulica Wiejska

Ulice

Ulica Wiejska powstała w tym samym czasie, co Nadnarwiańska i łączyła ulicę Szosową (Trakt Petersburski obecnie Wojska Polskiego) z ulicą Nadnarwiańską, w okresie późniejszym (koniec pierwszej połowy XIX wieku), kiedy przebito się przez skarpę i poprowadzono Trakt Petersburski przez Nowy Rynek, dalej poprzez ulicę Zamiejską łączyła się ponownie z Traktem Petersburskim. W 1825 roku przy ulicy Wiejskiej od strony ulicy Szosowej wybudowano więzienie zwane popularnie czerwonakiem, rozebrane w latach 1920 – 1934. W okresie gubernialnym wybudowano w Łomży wiele znaczących budowli i budynków mieszkalnych. Jako że rozbudowa Łomży postępowała na północny – zachód, ulica Wiejska znalazła się w tej strefie. Wybudowano tu kilka okazałych kamienic, niektóre z nich przetrwały do dnia dzisiejszego. W jednej z nich w 1906 roku założono Szkołę Handlową (dzisiejszy Ekonomik).

U zabiegu ulicy Wiejskiej i Nadnarwiańskiej w 1878 roku wybudowano szpital św. Ducha w/g projektu Feliksa Nowickiego. Uroczyste otwarcie i poświęcenie nastąpiło 3 listopada 1886 roku.
Znajdowały się w nim: 5 sal dla chorych, sala operacyjna, gabinet lekarski, apteka, kaplic, skład bielizny, 2 pokoje z wannami, kancelaria i mieszkanie dla szarytek. Suterenach były: kuchnia, pralnia, piwnice, spiżarnia i mieszkania dla służby. Po II wojnie światowej szpital funkcjonował do 1963 roku kiedy to przeniesiono jego do nowo wybudowanego szpitala przy ulicy Świerczewskiego. Budynek poszpitalny po wykonaniu niezbędnych remontów w 1965 roku przeznaczono na potrzeby oświaty i w którym kształcono zastępy pielęgniarek.

Na rogu ulicy Wiejskiej i Placu Pocztowego w latach 1910 – 1911 doktor Rudolf Beber wybudował budynek kinoteatru Mirage (Miraż). W1945 roku, mimo, że budynek kinoteatru nadawał się do odbudowy, rozebrano jego i władze partyjne z uzyskanego budulca wybudowały sobie siedzibę przy Placu Kościuszki , jakby to było najważniejsze dla jej mieszkańców.

Dzisiejsza ulica Wiejska, to kilka kamienic pogubernialnych ocalałych z zawieruchy wojennej, kilka budynków mieszkalnych wielorodzinnych (bloki) Łomżyńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej i Stacja Paliw Orlenu przy zbiegu ulicy Wiejskiej i Wojska Polskiego, budynek polikliniki policyjnej (róg Kolegialnej) i dawnego szpitala św. Ducha.

: 26

: 25

: 24

: 23

: 22

: 21

: 20

: 19

: 18

: 17

: 16

: 15

: 14

: 13

: 12

: 11

: 10

: 9

: 8

: 7

: 6

: 5

: 4

: 3

: 2

: 1

1. Widok na ulicę Wiejską od ulicy Wojska Polskiego.
2, 3, 4, 5, 6. Kamienice z okresu gubernialnego (koniec XIX i początek XX wieku).
7. Wiejska 6, 8. Wiejska 8 wyremontowana i dobudowano do niej od ulicy Pięknej nowy budynek.
8. Widok na ulicę Wiejską od ulicy Pięknej.
9. Widok na ulicę Wiejską od ulicy Pięknej do Nadnarwiańskiej.
10. Widok na ulicę Kanalną.
11. Widok na ulicę Kolegialną. Dojazd od ulicy Wiejskiej do LO II.
12 Budynek Polikliniki Policji. Początek XX wieku.
13. Dawny szpital św. Ducha widok od strony ulicy Kolegialnej.
14. Dawny szpital św. Ducha. Wejście główne.
15. Figurka Matki Boskiej.
16. Pomnik poświęcony Obrońcom i Wyzwolicielom Ojczyzny.
17. Data poświęcenia i uroczystego oddania Szpitala do użytku.
18. widok na ulicę Wiejską od ulicy Nadnarwiańskiej.
19. Ulica Wiejska w 1915 roku.
20. Kino Miraż z 1910 roku.
21. Więzienie przy ulicy Wiejskiej z 1825o roku.
22. Liceum Pielęgniarskie, połowa lat 60 – tych XX wieku
23. Dawny szpital św. Ducha obecnie w zimie
24. Budynek wielorodzinny ŁSM. Wiejska 4.
25. Budynki wielorodzinne współczesne ŁSM. Wiejska 3, 5.
26. Stacja Paliw Orlen-u. Wiejska 1

[slideshow id=12]

3666 Ogólnie 3 Dziś

13 Komentarzy

11 lutego 2009 13:10 przez Jan Strzała Odpowiedz

Więzienie przy ul. Wiejskiej nie nazywano czerwoniakiem , nazwa ta związana była z więzieniem przy Al. Legionów - zbudowane było z czerwonej cegły.
W 1905 r. Maria Korzeniewska założyła 3 klasową szkołę - pensję dla dziewcząt, w 1908 r. została przekształcona w 7 klasową Żeńską Szkołę Handlową mieściła się w prywatnej kamienicy przy ul. Wiejskiej 5.
Szpital św. Ducha przyjmował pacjentów od 1945 r od połowy lat sześćdziesątych, w drugiej połowie lat 60. przeniosło się tam z ul. Sadowej Liceum Pielęgniarskie, zdjęcie nr 22 nie jest z okresu międzywojennego ale z przełomu lat 60-70

11 lutego 2009 23:11 przez maciek Odpowiedz

Co do więzienia na ulicy Wiejskiej, to zamieszczę krótką historię tego więzienia z łomżyńskiej Gazety Narew nr 8 z 15 stycznia 2008 roku i na postawie tego można ocenić, czy nazwa Czerwoniak jest słuszna.
0 tym, że to więzienie nazywano czerwoniakiem zaczerpnąłem w jednej książek o Łomży, tylko muszę poszukać tej książki. Co do zdjęcia nr 22 to ma Pan rację, rzeczywiście pochodzi ono z lat 60 - tych XX wieku.

Historia budynku nazywanego „czerwoniak” 

Więzienie, którego nie ma

Każdy z mieszkańców Łomży, lub powiedzmy, 
prawie każdy, słyszał o więzieniu w naszym mieście.
 Prawie każdy też jest w stanie wskazać jego lokalizację,
 tym bardziej, że istnieje do dziś jego materialny ślad,
 a mianowicie budynek 

Szkoły Muzycznej. 

Dużym zaskoczeniem dla wielu 
może być natomiast fakt, iż istniało w 
Łomży w tym czasie jeszcze jedno więzienie. 
Stwierdzenie to jest o tyle nieścisłe, 
że właściwie był to areszt śledczy, 
który jednak funkcjonował w budynku 
starego więzienia łomżyńskiego. 
Jeszcze większą niespodzianką będzie 
miejsce jego lokalizacji. 

Pierwsze więzienie funkcjonujące 
w Łomży mieściło się w starym Ratuszu, 
wybudowanym na Starym Rynku. 
Po jego rozbiórce w 1825 roku przeniesiono 
je do wyznaczonych pomieszczeń 
przy nowopowstałym Ratuszu. 
Szybko jednak okazało się, że liczba 
więźniów znacznie przewyższa ilość 
miejsc dla nich przeznaczonych, co 
skutkowało znacznym pogorszeniem 
warunków sanitarnych panujących w 
przybytku. Podjęto decyzję o budowie 
nowego, specjalnie do tego przygotowanego 
budynku. Nowy gmach powstał 
w 1839 roku na działce przy wytyczonej 
w 1824 roku ulicy Wiejskiej, 
kosztem ponad stu czterdziestu tysięcy 
złotych polskich, jako więzienie Sądu 
Policji Poprawczej. Stąd też nazwę 
wziął pobliski plac, nazywany Poprawczym. 
Dzisiaj nosi on nazwę Pocztowego. 
Plan przewidywał budowę trzykondygnacyjnej 
bryły głównej budynku i 
dwóch parterowych skrzydeł. Z nieznanych 
powodów, w budynku głównym, 
ograniczono się do dwóch pięter. Jako, 
że wybudowany był z czerwonej cegły, 
Łomżyniacy nadali mu wdzięczną, 
choć dziś kojarzącą się z czymś zupełnie 
innym, nazwę „czerwoniak”. 

Oprócz dziesięciu cel dla więźniów 
mieściły się w nim kancelaria, odwach 
dla strażników, kuchnia, pralnia, magiel, 
szwalnia, mieszkania pisarza i 
nadzorcy. W 1883 roku dobudowano 
dodatkowy budynek z przeznaczeniem 
na cele dla kobiet. Szybki rozwój miasta 
oraz znaczne zwiększenie liczby 
mieszkańców (w 1866 roku Łomża została 
stolicą guberni, a pod koniec XIX 
wieku powstał duży garnizon wojskowy), 
przełożyły się wprost proporcjonalnie 
na ilość skazywanych wyrokami 
sądów. Nie bez znaczenia był także 
wzrost skazańców „politycznych”. W 


1901 roku rozpoczęto budowę wspomnianego 
już wcześniej kompleksu 
więziennego przy dzisiejszej alei Legionów, 
a po jego ukończeniu gmachowi 
na Wiejskiej przypadła rola aresztu 
śledczego. Ministerstwo Sprawiedliwości, 
zdając sobie sprawę z przejściowości 
tego rozwiązania, wyraziło zgodę 
na zakup działki w pobliżu nowego 
więzienia w celu budowy nowego aresztu. 
Działań tych zaniechano już w 
1903 roku, głównie z braku odpowiednich 
funduszy. W 1909 roku specjalny 
raport o stanie łomżyńskiego aresztu 
wskazywał na ponad dwukrotnie więk


sze przeludnienie cel, panującą ciemność 
i wilgoć, niemożność odseparowania 
niebezpiecznych zatrzymanych 
od reszty. 

Powstanie nowoczesnego aresztu 
w Ostrołęce rozładowało nieco trudną 
sytuację i do wybuchu wojny najprawdopodobniej, 
„czerwoniak” spełniał 
nadal swoją rolę. Uszkodzony w czasie 
walk w 1920 roku został poddany częściowej 
rozbiórce. W tym czasie zamieszkany 
był przez wiele ubogich rodzin 
i stan ten trwał do lat 1933-1934, 
kiedy rozebrano go całkowicie.

12 lutego 2009 8:44 przez Jan Strzała Odpowiedz

Radzę ostrożność do tego rodzaju źródeł
12 lutego 2009 8:49 przez Jan Strzała Odpowiedz

Jeszcze uwaga do tego artykułu. Budynek więzienia przy ulicy Wiejskiej był otynkowany więc nie była widoczna cegła , jakiego by koloru nie była. Widać to na zachowanych materiałach ikonograficznych, natomiast więzienie przy al. Legionów nie było otynkowane co widać do dzisiaj.
12 lutego 2009 8:57 przez maciek Odpowiedz

Książka z której znalazłem informację, że więzienie na ulicy Wiejskiej mieszkańcy Łomży nazywali Czerwoniakiem pochodzi z opracowania Ks. Witolda Jemielitego pt. Łomża w latach międzywojennych str. 124 rozdz. Więzienie. Wróćmy jeszcze do Szpitala św. Ducha. Szpital funkcjonował do 1963 roku, w tym roku przeniesiono jego do nowo oddanego do użytku szpitala przy ulicy Świerczewskiego (obecnie Al. Legionów). Liceum Pielęgniarskie przeniesiono do budynku poszpitalnego w 1965 roku po wykonaniu niezbędnych remontów. Zdjęcie nr 22 pochodzi właśnie z tego okresu. Bardzo dziękuję za sprostowanie błędu.
12 lutego 2009 9:24 przez Jan Strzała Odpowiedz

Proszę zobaczy opracowanie Lomza - in memoryof the jevish community Tel-Aviv 1952 r str. 260 Archiwum Państwowe Łomża
18 marca 2009 20:54 przez mms Odpowiedz

Szpital św. Ducha nie przyjmował pacjentów od 1945 roku tylko od początku swego istnienia. W przypadku tego budynku od końca lat 80-tych XIX wieku. Działał prężnie również w okresie międzywojennym, na co są dowody w archiwum w Łomży.
19 marca 2009 12:14 przez maciek Odpowiedz

mms. Nie przeczytał (a) Pan(i)tematu i komentarzy w całości. Wiadomo, że przyjmował szpital od początku swojego istnienia, bo po to został zbudowany. W tym wypadku co Pan (i) opisuje chodziło tylko i wyłącznie o okres powojenny na co zwrócił uwagę Pan Jan Strzała,że szpital funkcjonował do 1963, a nie jak ja sugerowałem, że w okresie powojennym szpital przeznaczono na potrzeby oświaty.
31 stycznia 2012 22:02 przez Zbigniew Ciborowski Odpowiedz

Budynek ze zdjęcia nr 4 (róg Wiejskiej i Pięknej) został wybudowany dopiero na przełomie lat '60 i '70. Nazywano go wtedy "domem księżowskim". Wiem, bo bawiliśmy się wtedy na tej budowie z kolegami (wychowałem się na Wiejskiej).
3 lutego 2012 13:59 przez Czesław Odpowiedz

W budyneczku (niższym) na zdjęciu nr 18 była na początku lat 60 - tych rozlewnia lemoniady.
5 lutego 2012 19:36 przez Z.Ciborowski Odpowiedz

Masz Czesław rację. Dodam tylko, że właścicielem rozlewni był pan Karpiński.... i poczęstował nieraz lemoniadą za darmo:-)
14 grudnia 2016 10:30 przez Adam Odpowiedz

Ulica Wiejska w latach trzydziestych XX wieku i jeszcze chyba do 1949 r. była ulicą Stefana Okrzei.
Nota bene. W kilku miastach ulice i szkoły jego imieniem pozostały w PRL-u. Myślę, że warto przypomnieć,
kim był Stefan Okrzeja, o którym śpiewał między innymi Stanisław Grzesiuk.
14 grudnia 2016 13:17 przez Henryk Sierzputowski Odpowiedz

Link do wiadomości - Stefan Okrzeja.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Aleksander_Okrzeja