Na początku XIX wieku (data bliżej nieokreślona) przez Łomżę przebiegała droga handlowa tzw. Trakt warszawsko – petersburski, co sprzyjało jej rozwojowi, w/g niektórych źródeł nazywał się też traktem Kowieńskim. W XIX wieku wiedziano którędy biegnie najkrótsza trasa Północny wschód Europy (Petersburg) – Warszawa, Zachodnia Europa. Początkowo był to gościniec, ale w miarę zwiększania się ruchu pojazdów także pocztowych, również i wojska, zaczęto trakt modernizować. W 1804 – 1810 usypano 2000 kroków grobli od Łomży do Piątnicy, w 1817 roku wybudowano szosę główną traktu petersburskiego (obecnie Wojska Polskiego), w latach 20-tych XIX wieku utwardzono drogę z Ostrołęki do Łomży i oddano go w 1829 roku ponownie do użytku. Traktem tym przejeżdżało i gościło w Łomży wiele osobistości (Witold Jemielity – Dzieje Łomży Tysiącletnie str. 93). Trasa ówczesnego traktu przebiegała przez Łomżę dość krętą trasą, (Szosowa – obecnie Wojska Polskiego, Nowy Rynek, ulicą Długą, Krótką, Krzywe Koło i Kapucyńską w dół. W latach 50-tych XIX wieku trakt poprowadzono Nowy Rynek, burząc część zabudowań popijarskich między kościołem a gimnazjum. Jednym z powodów zmiany trasy Traktu Handlowego przez Łomżę był w 1844 roku wypadek następcy tronu Aleksandra Mikołajewicza wraz z małżonką mało nie postradali życia zjeżdżając ulicą Kapucyńską. Wtedy też zarządzono przebicie się od Nowego Rynku burząc posiadłości popijarskie i łącząc Nowy Rynek bezpośrednio z groblą. Pani Donata Godlewska i Pan Czesław Brodzicki w swojej książce Łomża w latach 1794 – 1866 na str.196 podają 1837 r. jako rok przebicia ulicy przez zabudowania popijarskie . W ten sposób powstała ulica Zjazdowa. Przekopano ją całkowicie na nowo, a nie przeprowadzono parowem wcześniej istniejącym. Trakt przeprowadzono tędy, ponieważ było to najkrótsze i najprostsze połączenie szosy warszawskiej z groblą i mostem. Przebiegał też tędy droga handlowa z Prus Wschodnich przez Kolno, Łomżę, Zambrów, Czyżew do Siedlec. Kamień węgielny pod budowę nowego Gimnazjum Męskiego, tylko nieco dalej od Nowego Rynku położono 15.08.1898 r. a oddano do użytku 16.08.1900 r.Początkowo męskie, później żeńskie wg projektu Feliksa Nowickiego (opis powyżej.W latach 1896 – 1902 rozebrano stare pojezuickie gimnazjum. Nieco niżej pod koniec XIX wieku wybudował Dom Tyburcy Chodźko, znany fotograf z Łomży wygnaniec z Litwy, który w nim w ogóle nie zamieszkał.
Ulica Zjazdowa była fragmentem traktu prowadzącego z Warszawy przez Ostrołękę, Łomżę, Grajewo, Suwałki, Kowno do Petersburga. Trakt warszawsko – petersburski budowano wiele lat. Jest on zaznaczony na mapie z 1822 roku, podobnie jak na późniejszych, ale nie wiadomo, od kiedy istniał w rzeczywistości.
Ulica początkowo nazywała się Zjazdowa, potem Zjazd, w 1936 roku zmieniono na Generała Orlicz – Dreszera, od 1 lutego 1940 roku, Kultury Fizycznej, po wojnie ponownie Zjazd.
Jeszcze uwaga co do czasu przebicia i powstania ulicy Zjazd. Ks. Witold Jemielity w książce Dzieje Łomży Tysiącletnie na stronie 169 pisze: W latach dwudziestych XIX wieku zburzono część skrzydła od strony kościoła, by przeprowadzić drogę w kierunku Pątnicy. Ten sam autor w tej samej książce podaje dwie różne wersje. Może ktoś coś wie na ten temat?
1. Ulica Zjazd od Placu Kościuszki 2007 rok.
2. Ulica Zjazd od Nowego Rynku 1912 rok.
3. Płot zabytkowy przy LO II od strony ul. Zjazd
4. Tabliczka wykonawcy płotu.
5. Widok na Hotel Gromada z ulicy Zjazd.
6. Widok na obecne LO II.
7. Gimnazjum Męskie 1913 rok, obecne LO III.
8. Dom Chodźki. Obecna Bursa Szkolna nr 3.
9. Dom Chodźki. Początek XX wieku.
10. Widok na klasztor kapucynów obecnie.
11. Widok na muszlę i klasztor kapucynów lata 60-te XX wieku.
12. Tereny dzisiejszego amfiteatru lata międzywojenny XX wieku.
13. Ulica Zjazd z dachu budynku Długa 1.
14. W okresie powojennym mleczarnia, później Wytwórnia Konserw, obecnie Hurtownia „Instalator”.
15. Wjazd na Nowy Rynek od strony Piątnicy, po lewej widoczny Szpital Kasy Chorych. Obecnie „Instalator”
16. Budynek po Szpitalu zniszczony w czasie II wojny światowej. Budynek istniejący już na początku XX w. , do 1933 roku funkcjonowała w tym budynku Kasa Chorych, pod koniec 1938 roku przeniesiono do tego budynku Gimnazjum Kupieckie adres Dreszera 10, na zdjęciu zniszczenia z 1939 r.
17. Wjazd na Plac Kościuszki lata 60-te XX wieku od strony Piątnicy.
18. Via Baltica. Dojazd do Hospicjum i do Narwi. Nazwana na cześć Trasy Północ – Południe której projekt budowy przez Łomżę rodzi się w bólach.
19. Widok na ulicę Zjazd od Via Balticy w stronę mostu.
20. Wojewódzki Ośrodek Ruchu Drogowego. Miejsce egzaminowania adeptów na kierowców.
21. Zakręt Narwi dochodzący do ulicy Zjazd przed stadionem.
22. Skrzyżowanie ulicy Zjazd z ulicą Rybaki. Połączono ją z groblą do mostu usypaną w latach 1806 – 1810. W latach 50 – tych XIX była to już ulica Zjazdowa.
23. Skrzyżowanie z ulicą Zamiejską. Połączono te ulice w latach powojennych.
24. Obecny budynek Ligi Obrony Kraju. W miejscu przedwojennej przystani wioślarskiej. Ostatnio organizacja zajmująca się szkoleniem kierowców.
25. Przystań wioślarska Towarzystwa Wioślarskiego zbudowana w 1902 r wg. projektu Franciszka Przecławskiego, poświęcona 12.05.1904 r., spłonęła w 1912 r. W końcu 1913 r. wybudowano nową przystań która spłonęła w 1938 r.
26. Dawny Hotel ŁKS – u. Obecnie Urzędu miasta.
27. Głaz ufundowany prze dyrekcję MPWiK przed budynkiem biura.
28. Siedziba Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji w Łomży.
29. Brama wejściowa na Stadion Miejski 2006 rok. W czasie remontu.
30. Fronton budynku przedwojennego Miejskiego Stadionu Sportowego, zbudowanego w latach 1930-1933 na gruntach spalonego tartaku państwowego wykupione przez Radę Miejską. Wały usypano z ziemi dowożonej wojskowymi ciężarówkami z oddalonego o kilometr niedokończonego przez Niemców nasypu kolejowego w kierunku Pisza. (Henryk Pestka – Piłka Nożna na Ziemi Łomżyńskiej w latach 1917-1997).
31. Oczyszczalnia od strony Narwi.
32. Widok na stadion miejski od strony Piątnicy. 1939 rok.
33. Stadion Miejski, trybuna od Narwi.
34. Stadion Miejski, trybuna od ulicy Zjazd.
35. Oczyszczalnia ścieków. Zbiornik gazu z oczyszczalni, wykorzystany później na własne potrzeby firmy.
36. Oczko wodne za stadionem przy ulicy Zjazd.
37. Oczko wodne za oczyszczalnią przy ulica Zjazd.
38. Wjazd na most od strony Łomży.
39. Wjazd na most od strony Piątnicy.
40. Widok na ulicę Zjazd z mostu w kierunku Placu Kościuszki.
41. Widok z mostu na Narew od strony Kalinowa.
42. Widok z mostu na Narew od Strony Czarnocina.
9 comments
ul. Zjazd. Godlewska i Brodzicki w swojej książce str.196 podają 1837 r. jako rok przebicia ulicy przez zabudowania popijarskie .
Kamień węgielny pod budowę Gimnazjum Męskiego położono 15.08.1898 r. a oddano do użytku 16.08.1900 r., do 1902 r. rzobierano pozostałości po budynkach pojezuickich. Szlak drogowy znany od pocz. XIX wieku / przebudowa/ jako Trakt petersburski czy kowieński / w tym czasie powstały inne trakty prowadzące do Rosji/ znany byl co nanmnej od XVII w.
Nazwę ulicy zmieniono na Orlicz-Dreszera w 1936 r., nazwę ul. Zjazd do 1939 r nosiła ulica nazywana obecnie „Via Baltika” prowadząca do hospicjum
W książce Ks. Witolda Jemielitego pt. Dzieje Łomży Tysiącletnie wyd. 2005 rok na stronie 93 napisano: Trakt ten (warszawsko – petersburski) prowadził przez miasto drogą dość krętą. W 1844 roku w czasie podróży następcy tronu Aleksandra Mikołajewicza wraz z żoną w przejeździe przez Łomżę, zjeżdżając stromą ulicą Kapucyńską ku rzece, konie poniosły woźnica spadł z kozła, a parze książęcej groziło wielkie niebezpieczeństwo. Po tym wypadku przełożono trakt od Nowego Rynku, burząc część zabudowań popijarskich pomiędzy kościołem a gimnazjum.
Który z autorów mija się z prawdą. Oczywiście że były, ale ten był główny, bo prowadził z Petersburga poprzez Warszawę do Zachodniej Europy. Nazwę przemianowania ulicy poprawię, wstawię też daty podane prze Pana dotyczące Gimnazjum Meskiego Popijarskiego jak i nowo pobudowanego, chociaż wszystkie dane zaczerpnąłem z Ksążek historia Łomży dostępne na naszym rynku. Co do obecnej Via Balticki, tak krótkie uliczki zaliczane były do ulicy głównej.
Pisząc o innych traktach miałem na myśli trakty, nie koniecznie związane z naszym terenem, prowadzące na terytorium Rosji np.brzeski -na poczatku XIX wieku rozpoczęto budowę kilku., łączących tereny polskie z miastami w Rosji.
Przez Łomżę przechodził jeszcze królewiecki i grodzieński.
Nie rostrzygajmy tego który z autorów ma rację. Jeżeli są różnice i to tak zdecydowane należałoby je podać.
Odnośnie gimnazjum męskiego proszę zajrzeć do książki poświęconej dr. Stanisławowi Michałowskiemu, publikacj z okazji 380 szkoły i publikacji rocznicowych II LO.
Nazwę ul. Zjazd po 1936 r. przeniesiono na inną ulicę- podałem to jako ciekawostkę że nazwa ta nie zniknęła z planu miasta
ul. Zjazd Informacja do zdjęć 15,16. Budynek istniejący już na początku XX w. , do 1933 roku funkcjonowała w tym budynku Kasa Chorych, pod koniec lat 30 – 1938 przeniesiono do tego budynku Gimnazjum Kupieckie adres Dreszera 10, na zdjęciu zniszczenia z 1939 r.
Zjazd fot. 25 Przystań wioślarska Towarzystwa Wioślarskiego zbudowana w 1902 r wg. projektu Franciszka Przecławskiego, poświęcona 12.05.1904 r., spłonęła w 1912 r. W końcu 1913 r. wybudowano nową przystań ktora spłonęła w 1938 r.
Panie Janku bardzo Panu dziękuję z cenne informację. Najlepiej by było gdyby Pan sam uzupełniał wiadomości w artykułach. Nawet pisał nowe. Będę wstawiał ulicę Sienkiewicza, może ma Pan dokładniejsze informacje o tej ulicy? Byłbym Panu wdzięczny, gdyby Pan przyłączył się do redagowania tego serwisu.
Wtrącam te swoje informacje odpowiadziałem na apel zamieszczony na stronie o pomoc. Mogę to robić tylko w tym zakresie w jakim to robię obecnie i w zależności od możliwości czasowych.
W stosunku do autorów poszczególnych informacji było by to nie w porządku gdyby ktoś uzupełniał – zmieniał treść przez nich napisaną. To autor decyduje czy uzupełnienia pisane przez innych należy dodać, uzupełnić czy pozostawic tak jak jest. To jest jego prawo, to on bierze odpowiedzialność za to co na pisał i tylko on może to zmienić.
Jeżli moje uzupełnienia sprawiaja kłopoty , to nie ma problemu będę obserwatorem biernym, nie chce nikomu dodawać pracy.
Wydaje się mi że Pana uwagi nie są kłopotliwe, wręcz pomocne. Taki właśnie był początkowy zamysł przy tworzeniu tego serwisu. :) Mackowi pewnie bardziej zależny na zyskaniu nazwijmy to 'kompana’ który pomógłby mu w pracy redakcyjnej i ewentualnie tworzeniu nowych tematów. Zakładam, że byłoby na pewno dużo prościej tym bardziej, że jak już wspomniałem na forum w dużej mierze On sam je opracowuje.
Myślę, że po przeczytaniu tego zrozumie i nie będzie więcej się narzucał. ;)
W swoim imieniu dziękuje za pomoc i uwagi.
Panie Janku, pańskie informacje są bardzo cenne i pomocne nie ma tu mowy o żadnych kłopotach. Jeszcze raz serdecznie dziękuję.