Na płycie pomnika w Jeziorku, upamiętniającego ofiary II wojny światowej, widnieje napis następującej treści:
RODAKOM WSI JEZIORKO POLEGŁYM W II WOJNIE ŚWIATOWEJ W LATACH 1939-1945
SKŁADAJĄ HOŁD RODZINY I SPOŁECZEŃSTWO
ŻOŁNIERZE WRZEŚNIA 1939
BARCZEWSKI JÓZEF
DARDZIŃSKI JAN
MILEWSKI ALEKSANDER
STUDZIANKI 1944
SZYMAŃSKI JAN
SYBERIA 1940-1945
SZTACHELSKI MAURYCY
SZYRMER WACŁAW
WOLANOWSKI ANTONI – ojciec
WOLANOWSKI ANTONI – syn
POWSTANIE WARSZAWSKIE 1944
RYDZEWSKA WOJDA FELICJA
OFIARY GESTAPO 1941-1944
GAŁĄZKA FRANCISZEK
KOWALEWSKI JAN
NAJDA ANTONI
RYDZEWSKI JÓZEF
RYDZEWSKI STANISŁAW
ROZBRAJANIE MIN
KUCZEWSKI ZYGMUNT
ŁOMOTOWSKI KAZIMIERZ
WASIULEWSKI EDWARD
INNE OKOLICZNOŚCI 1945
KOPACZ PIOTR
NAJDA ZYGMUNT
WYKOWSKI KAZIMIERZ
NIEBIESKA OJCZYZNA NIECH BĘDZIE NAGRODĄ
Pomnik stanął w 1989 r. z inicjatywy Antoniego Rydzewskiego, mieszkańca Jeziorka – za czasów wojny – chorążego Antoni ego Rydzewskiego, żołnierza Armii Krajowej pseudonim “Boruta”. Przeżył więzienie i obóz koncentracyjny z numerem 27 159. Po wojnie wrócił do Jeziorka i dał się poznać jako bardzo aktywny działacz społeczny, socjolog i historyk wsi. Był inicjatorem upamiętnienia mieszkańców Jeziorka – ofiar II wojny światowej. To jego wytrwałe starania doprowadziły w końcówce lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia do powstania pierwszego pomnika usytuowanego przy wjeździe na posesję szkoły, który przetrwał prawie 30 lat w tym miejscu. Według przekazu brata Tadeusza, Antoni Rydzewski przyczynił się do powstania ośmiu pomników upamiętniających ofiary ostatniej wojny światowej, dzięki czemu ocalił pamięć m. in. o swoich braciach – poruczniku Józefie Rydzewskim ps. „Bor” i kapralu Stanisławie Rydzewskim ps. „Karpa”, profesorze Lustychu, poruczniku Wiktorze Surowieckim ps. „Viki”.
Z przekazu Tadeusza Rydzewskiego wiadomo, że „przy opracowywaniu tej poprzedniej wersji pomnika dla wszystkich mieszkańców wsi, którzy polegli w czasie II wojny światowej został utworzony zespół do określenia formy i lokalizacji oraz wykazu nazwisk tam zamieszczonych. Przyjęto formę płyty i lokalizację w ogrodzie państwa Szyrmerów w pobliżu szosy. Zaistniała wówczas kontrowersja przy umieszczeniu na płycie nazwiska Stanisława Marchewki ps. „Ryba” i ostatecznie jego nazwiska tam nie umieszczono”. Jednak historia upomniała się o „Rybę” i jemu, staraniem starostwa powiatowego Łomży, w 2007 roku postawiono obelisk znajdujący się obecnie w pobliżu muralu przedstawiającego Teodorę Rydzewską.
Stary pomnik
Jednak w miarę upływu lat napisy na pomniku stały się częściowo nieczytelne. Żeby ocalić pamięć o ludziach, których nazwiska znalazły się na płycie pomnika, należało odnowić go lub zaaranżować na nowo, co też uczyniono. Decyzja zapadła na zebraniu sołeckim w 2017 roku, na którym pozytywnie przegłosowano wniosek formalny o dofinansowanie tej inicjatywy złożony przez dyrektora Szkoły Podstawowej w Jeziorku. Ostatecznie nowy pomnik powstał w części z funduszu sołeckiego oraz z dofinansowania Wójta Gminy Piątnica. Autorką projektu jest studentka architektury Paula Darmetko, zaś wykonawcą – firma “Granit D. Darmetko”. Przy aranżacji przestrzeni wokół pomnika zaangażowała się grupa ludzi pracująca społecznie.
O genezie pomnika wiadomo od Tadeusza Rydzewskiego, listę nazwisk pomogła odtworzyć sołtys Renata Balicka, zaś bliższe informacje o osobach upamiętnionych na płycie zebrał radny Karol Śmiarowski.
Informacje, które udało się pozyskać w sprawie poszczególnych nazwisk są następujące:
- Barczewski Józef – mieszkał i pracował we dworze u Szyrmera.
- Dardziński Jan – pochodził z miejscowości Pokrzywy i zginął na wojnie.
- Milewski Aleksander – został wcielony do Armii Czerwonej.
- Sztachelski Maurycy – był leśniczym we dworze u Szyrmera.
- Wolanowski Antoni i Syn – rodzina państwa Wolanowskich, Romana i Elżbiety z Jeziorka.
- Najda Antoni – mieszkał w czworaku, który znajdował się na posesji Zofii i Kazimierza Najdów, wzięty do kopania okopów przez Niemców . Już stamtąd nie powrócił.
- Kuczewski Zygmunt, Łomotowski Kazimierz, Wasiulewski Edward – pracowali we dworze u Szyrmera. Pomimo tego, że nie byli szkoleni w dziedzinie rozbrajania min, bardzo dużo min rozbroili na terenie Jeziorka i okolic.
- Kopacz Piotr – został poważnie ranny w zasadzce w Marianowie, zmarł w domu rodzinnym.
- Najda Zygmunt – mieszkał w Jeziorku. Był bardzo uzdolniony muzycznie – grał na harmonii, przygrywał na wiejskich zabawach, nie wrócił z zabawy, na której grał w Jednaczewie.
- Wykowski Kazimierz – mieszkał w czworaku, który również znajdował się na posesji Zofii i Kazimierza Najdów, brał udział w reformie rolnej – rozdzielał ziemię miedzy mieszkańców Jeziorka.
- Porucznik Józef Rydzewski – lat 25, pseudonim “Bor”. Choć jeszcze prawie młodzieniec, ale już żołnierz frontowy. Z wojny w 1939 r. wrócił w początku października. Dnia 21.10.1939 r. składał, a następnie odbierał przysięgę na wierność Ojczyźnie w nowo powstałej organizacji wojskowej Służba Zwycięstwu Polsce. Był dowódcą Kompanii AK – Drozdowo. Dnia 24 sierpnia 1944 r. w wyniku czynnej obrony poniósł śmierć – przeszyty kulami z karabinu maszynowego. Jego zwłoki przewieziono przez żołnierzy AK do Drozdowa, a po wojnie spoczęły na rodzinnym cmentarzu w Piątnicy. Za wcześniejsze akcje bojowe i wojskowe został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy.
- Stanisław Rydzewski lat 33. Pseudonim “Karpa”. Stopień wojskowy kapral. Doświadczony żołnierz. Dynamiczny, uczestniczył w wielu akcjach partyzanckich. Od pierwszej chwili aresztowania torturowany w najstraszniejszy sposób. Zamordowany w łomżyńskim więzieniu w 1944 roku na oczach matki i brata. Zwłoki zakopano na kierkucie żydowskim w Łomży. Koledzy – Żołnierze z AK przetransportowali nocą jego ciało przez Narew do Drozdowa. Po wojnie ekshumowany i pochowany na cmentarzu w Piątnicy.
- Wacław Szyrmer – ostatni właściciel majątku Jeziorko. Aresztowany podczas okupacji sowieckiej przez NKWD, został wywieziony w głąb Rosji, gdzie zmarł w ciężkim więzieniu w Homlu w 1941 roku.
Chór “Szkolne Słowiki” opowiada o poszczególnych osobach , których nazwiska upamiętniono na płycie pomnika.
Poświęcenie pomnika w jego nowej odsłonie odbyło się 17 września 2018 r. o godz. 11.15 i było poprzedzone mszą święta sprawowaną o godz. 10.00 przez proboszcza piątnickiej parafii w intencji wszystkich ofiar II wojny światowej z Jeziorka. Uroczystość we współpracy z parafią w Piątnicy zorganizowała szkoła w Jeziorku jako jedną z inicjatyw o charakterze patriotycznym, by uczcić 100-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości.
Obecni byli zaproszeni goście w osobach: posła Lecha Antoniego Kołakowskiego, wójta gminy Piątnica – Krzysztofa Ryszarda Kozickiego, Sekretarz Gminy Marii Dziekońskiej, radnych, wizytator Delegatury Kuratorium Oświaty w Łomży – pani Martyny Polkowskiej, pani Agnieszki Filipkowskiej – dyrektora Centrum Usług Samorządowych w Piątnicy. W uroczystości uczestniczyli Sybiracy: pan Jerzy Szymanowski – wiceprezes łomżyńskiego oddziału Związku Sybiraków, pan Henryk Kowalewski – członek Zarządu, pan Marian Paliwoda z Małżonką oraz doktor Emilian Augustyn Kudyba, wiceprzewodniczący Oddziału Łomżyńsko-Ostrołęckiego Polskiego Towarzystwa Nauk Weterynaryjnych. Nie zabrakło gości honorowych, członków rodzin osób upamiętnionych na płycie pomnika – rodziny państwa Schirmerów na czele z Marcinem Schirmerem – wnukiem ostatnich właścicieli majątku Jeziorko oraz pana Tadeusza Rydzewskiego.
Przybyli także – Brat Bernard Szymański i Brat Grzegorz Rytelewski z Łomżyńskiego Bractwa Kurkowego. Był obecny Czesław Rybicki – Starszy Łomżyńskiego Bractwa Historycznego oraz przedstawicielka Stowarzyszenia Rozwoju Gminy Piątnica.
Spora grupa uczniów z jeziorkowskiej szkoły, młodzieży z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego z Piątnicy pod egidą dyrektor Urszuli Jarominiak oraz uczniów ze Szkoły Podstawowej w Dobrzyjałowie z dyrektorem Andrzejem Milewskim na czele przysłuchiwała się uważnie przemówieniom zaproszonych gości.
W asyście pocztów sztandarowych szkoły w Jeziorku i szkoły w Piątnicy oraz Ochotniczej Straży Pożarnej z Jeziorka i Ochotniczej Straży Pożarnej z Piątnicy, jak również licznie zgromadzonych uczestników uroczystości, po odśpiewaniu Mazurka Dąbrowskiego, ksiądz proboszcz dokonał aktu poświęcenia nowego pomnika. Potem odbyło się złożenie wieńców i zapłonęły znicze.
Pomnik w nowej odsłonie prezentuje się godnie i okazale, ku chwale naszej Ojczyzny. Dzieło pamięci o mieszkańcach Jeziorka – ofiarach II wojny światowej przetrwało i będzie trwać dalej…
Beata Sejnowska-Runo
fot. dr Emilian Augustyn Kudyba
Mateusz Białecki
