Pod koniec listopada 2017r na terenie podlaskiej gminy Andrzejewo, niespodziewanego odkrycia archeologicznego dokumentującego jeden z tragicznych epizodów wojny obronnej z 1920 r. , dokonali członkowie Stowarzyszenia „Wizna 1939”.

Grupa poszukiwawcza stowarzyszenia we współpracy z gminą Andrzejewo oraz z ekipą programu Adama Sikorskiego „Było, nie minęło – Kronika Zwiadowców Historii”, rozpoczęła w listopadzie projekt badawczy w postaci badań terenowych, śladem działań bojowych z okresu września 1939 r. prowadzonych przez Samodzielną Grupę Operacyjną „Narew”. Pierwszym miejscem poszukiwań stało się pole bitwy pod Andrzejewem, gdzie we wrześniu 1939 r. z okrążenia niemieckiego, próbowała wydostać się jednostka SGO „Narew” 18. Dywizja Piechoty.

Niespodziewane odkrycie

Polscy żołnierze na stanowisku bojowym
podczas wojny polsko-bolszewickiej
Źródło: NAC

W trakcie pierwszych prac badacze natrafili jednak niespodziewanie na łuski od amunicji stosowanej w trakcie walk z 1920 r. , a następnie na ślady zbiorowej mogiły mieszczącej ludzkie szczątki. Po uzyskaniu zgody odnośnych władz tj policji i prokuratora na dalsze prace terenowe, członkowie grupy poszukiwawczej stowarzyszenia pod nadzorem archeologa w dniach 27-28 listopada 2017r, przeprowadzili ekshumację odnalezionych szczątków.

W wyniku podjętych czynności potwierdzono, że badacze natrafili na zbiorową mogiłę żołnierzy polskich poległych w wojnie z bolszewikami, w boju pod Paprocią i Pęchratką – w okolicach Zambrowa, w dniu 4 sierpnia 1920 roku. Według potwierdzonej hipotezy, byli to żołnierze ochotniczego 201. pułku piechoty.

Młodzi bohaterowie

Przeprowadzona ekshumacja oraz analiza antropologiczna wykazała, że w zbiorowej mogile pochowano dziesięciu żołnierzy. Pośród nich jeden dorosły (25-30 lat), osiem osób w wieku 17-20 lat i jeden ochotnik w wieku 14 – 17 lat, przy czym charakter poniesionych przez nich obrażeń, wskazywał jednoznacznie na okrutne działania typowe dla wojsk bolszewickich. Dodatkowym potwierdzeniem charakteru mogiły były również odkryte artefakty wojennych czasów w postaci polskich guzików z orłem, guzików od bielizny osobistej oraz złotego sygnetu z oczkiem jednego z żołnierzy – ochotników.
Członkowie stowarzyszenia „Wizna 1939” kierując się uzasadnioną potrzebą zabezpieczenia możliwości przyszłej identyfikacji poległych żołnierzy, próbki odnalezionych szczątków przekazali do Zakładu Genetyki Sądowej Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, celem wykonania specjalistycznych badań DNA.

Honorowe pożegnanie
W związku z charakterem odkrytej mogiły oraz dla uhonorowania poniesionej przez bezimiennych na razie bohaterów ofiary życia w obronie Ojczyzny, uroczystość pogrzebowa z udziałem władz, przedstawicieli wojska i organizacji patriotycznych zaplanowana została na wiosnę 2018 r. Polegli w walce zołnierze zostaną pochowani wśród swoich kolegów i towarzyszy broni z 201 pp., w kwaterze wojennej z 1920 r. na cmentarzu w miejscowości Szumowo k. Zambrowa.

                                                              KOMUNIKAT
Dla organizacji i sprawnego przebiegu uroczystości pogrzebowych zawiązał się komitet organizacyjny, którego członkowie:
– Wójt Gminy Szumowo Jarosław Cukierman,
– Wójt Gminy Andrzejewo Michał Rutkowski,
– Prezes Stowarzyszenia „Wizna 1939” i Fundacji „Honor, Ojczyzna” im. Majora Władysława Raginisa – Dariusz Szymanowski,
zwracają się z apelem do innych organizacji, stowarzyszeń, fundacji, instytucji i osób fizycznych, o włączenie się w organizację tego wyjątkowego wydarzenia.

Zainteresowani proszeni są o kontakt mailowy:
Dariusz Szymanowski, biuro.wolomin@wp.pl
Marcin Sochoń, wizna1939@int.pl

red. i oprac. – Wojciech Winko
na podstawie zdjęć i materiałów redakcyjnych udostępnionych przez Stowarzyszenie „Wizna 1939”