Poczet włodarzy Łomży II

Poczet włodarzy Łomży 

Ratusz w Łomży 1926

Dr. Jerzy Jastrzębski odpowiadając na apel Redaktora Naczelnego „Wiadomości Łomżyńskich”, opracował „Poczet włodarzy Łomży”. Opracowanie to zamieszczone w „Wiadomościach” w latach 2012-2013 publikujemy za zgodą Autora i Prezesa ZG TPZŁ Pana Zygmunta Zdaniowicza

Redakcja

Włodarze Łomży cz II.

11. Władysław Swiderski (11.06.192- 1.04.1934)

Urodził się 11.12.1879 roku w Ostrowi Mazowieckiej. Ojciec Kajetan Świderek, powstaniec z 1863 roku, matka Katarzyna Ziemczyk. W styczniu 1917 roku wyrokiem Sądu Okręgowego w Ostrołęce Świderek zmienił nazwisko na Świderski. Władysław Świderski uczył się w łomżyńskim gimnazjum, które ukończył, nie uzyskując świadectwa maturalnego. W 1900 roku był jednym z organizatorów tajnego stowarzyszenia „Orzeł Biały”, następnie wstąpił do PPS. W 1905 roku krótko przebywał w łomżyńskim więzieniu. W tymże samym roku zawarł związek małżeński z Anną Wiesławą Krajewską. Do rozpoczęcia I wojny światowej pracował jako urzędnik akcyzy i monopolu państwowego. W czasie okupacji niemieckiej wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Został członldem Komitetu Obywatelskiego i uczestniczył wlistopadzie 1918 roku w rozbrajaniu Niemców i przejmowaniu władzy w Łomży. 12 listopada, około godziny 15-tej, okupanci opuścili Łomżę, a zarządzanie nimobjął Komitet Obywatelski. 19 lutego 1919 roku tymczasowe władze łomżyńskie powołały Władysława Świderskiego na stanowisko burmistrza. 4 maja tegoż roku odbyły się pierwsze wybory do samorządu łomżyńskiego. W ich wyniku na 3-letnią kadencję wybrano 24 radnych i 12 zastępców. Magistrat ukonstytuował się 28 sierpnia 1919 roku, burmistrzem został Władysław Świderski, a jego zastępcą Hirsz Epsztejn. Ławnikami zostali: Aleksander Antosiewicz, Bolesław Kierzyński i Szymon Peltyn. W związku z utworzeniem w 1919 roku województwa białostockiego Łomża wraz z okolicznymi gminami weszła w skład powiatu łomżyńskiego. Było to niekorzystne dla samorządu miejskiego, dlatego też magistrat zwrócił się do ministerstwa z wnioskiem o wyłączenie miasta z powiatu. Ministerstwo przychyliło się do tego wniosku i rozporządzaniem z dnia 11 czerwca 1920 roku utworzono samodzielny powiat miejski w Łomży, tym samym burmistrz Świderski został prezydentem miasta, a Hirsz Epsztejn jego zastępcą. Już w następnym miesiącu po objęciu przez niego urzędu, na wiadomość o zbliżających się bolszewikach niektóre władze i część społeczeństwa opuściły miasto, co spowodowało panikę wśród pozostałych mieszkańców. Tylko dzięki energicznej i owocnej akcji prezydenta miasta, i cieszących się uznaniem obywateli, w mieście zapanował spokój i należyte zrozumienie sytuacji. W czasie walk toczonych na przedmieściu Łomży, prezydent Władysław Świderski kierował cywilną obroną miasta. Utrzymywał stały kontakt z dowództwem wojskowym i troszczył się o zaopatrzenie załogi wojskowej na łomżyńskich fortach. Przy współudziale mieszkańców okolicznych wiosek organizował dostaw)’ artykułów żywnościowych dla walczących żołnierzy. Lata powojenne nie były łatwe dla miasta i jego mieszkańców. Pod adresem Rady Miasta i prezydenta kierowano liczne zastrzeżenia i pretensje, mimo to Świderski był wybierany na kolejne kadencje przez 15 lat. Nowa Rada, wybrana w 1927 roku, miała wiele planów. Niestety, tylko część z nich udało się zrealizować.

Wiele kłopotu Magistratowi przysporzyła budowa hali targowej, rozoczęta w 1927 roku. Pierwotny koszt budowy obliczony został na 170.000 zł., w rzeczywistości zaś wyniósł około 400.000 zł. Trudności w otrzymaniu na ten cel długoterminowego kredytu nie pozwoliły na wykończenie hali w wyznaczonym terminie, co naraziło miasto na poważne straty. Dla właściwego funkcjonowania hali targowej zbudowany został także, na wieży ratuszowej, zbiornik na wodę, do którego woda doprowadzana była ze studni artezyjskiej na Rybakach. Halę oddano do użytku w dniu 23 czerwca 1929 roku, przy okazji uroczystych obchodów dziesięciolecia istnienia powiatów łomżyńskiego i łomżyńskiego-miejskiego. Polepszyło się też nieco zaopatrzenie w wodę, mimo że w sferze projektów pozostała budowa wodociągów i kanalizacji, rozpoczęto pomiary miasta, aktywnie działała opieka społeczna.

Emocje budziły też zarobki prezydenta i ławników, prezydencka pensja wynosiła 767 zł i 46 groszy; a wiceprezydenta – 500 zl. Rada i prezydent ciągle borykali się z trudnościami finansowymi, a na początku 1934 roku faktem stał się głęboki deficyt budżetowy. To stało się przyczyną rozwiązania w dniu 1 kwietnia 1934 roku Rady Miejskiej w Łomży. Tymczasowym prezydentem komisarycznym mianowany został dotychczasowy zastępca starosty łomżyńskiego Jan Janicki, a wiceprezydentem – kapitan Stanisław Zacharewicz-Święcicki. Prezydenta Władysława Świderskiego zmuszono do przejścia w wieku 55 lat na emeryturę.

W czasie emerytury, aż o wybuchu II światowej, Władysław Świderski był aktywnym działaczem społecznym. Działał m.in. w Zarządzie Koła Stowarzyszenia Byłych Więźniów Politycznych i Polskim Towarzystwie Krajoznawczym. W październiku 1939 roku został aresztowany i osadzony w łomżyńskim więzieniu. Pod koniec 1940 roku został deportowany w stepy Kazachstanu, skąd następnie trafił do Taszkientu. Zarażony tyfusem plamistym zmarł tam 3 kwietnia 1942 roku. Metrykę zgonu, na podstawie dokumentów radzieckich, wystawiła Kuria Biskupia Inspektoratu Polskich Sił Zbrojnych w Londynie. Władysław i Anna Świderscy mieli pięcioro dzieci: dwie córki, Irenę i Halinę, oraz trzech synów – Ziemowita ur. w 1908 roku, Mirosława Tadeusza ur. w 1912 roku i Władysława ur. w 1923 roku. Żona Anna Wiesława po aresztowaniu męża uciekła z Łomży do Ostrowi Mazowieckiej, gdzie zmarła w 1941 roku.

W1925 roku Świderski wydał własnym nakładem monografię „Łomża”, w której przedstawia miasto od początków istnienia aż po czasy swojej prezydentury. W wydanej w 1930 roku książeczce „Na otwarcie Domu Żołnierza i dziesięciolecie obrony Łomży 1920-1930″, zamieszczono fragment jego monografii zatytułowany „Inwazja bolszewicka w 1920 r.” Pisał podobno także wiersze, w większości związane z Łomżą.

24 czerwca 1994 roku, na wniosek Rady Miejskiej, w ścianę budynku ratusza, w którym prezydent Władysław Świderski urzędował przez 15 lat wmurowano tablicę poświęconą Jego pamięci.

 Hirsz Epsztejn (Epstein) (11.06.1920-1.04.1934) – wiceprezydent

W wyborach w marcu 1917 roku Epsztejn wybrany został na jednego z czterech ławników. Ławnicy tworzyli z burmistrzem (prezydentem) tzw. prezydium Magistratu. Kadencja ławników wynosiła sześć łat, przy czym co trzy lata ustępowała ich połowa. W maju 1919 roku został wybrany do Rady Miejskiej, a w wyniku ukonstytuowania się 28 sierpnia władz Magistratu Epsztejn został zastępcą burmistrza, a od czerwca 1920 roku zastępcą prezydenta. Funkcje te sprawował prawdopodobnie do wyborów w październiku 1927 roku, kiedy to Epsztejn został wybrany na radnego oraz ławnika Magistratu. Władysław Świderski został ponownie prezydentem, a na wiceprezydenta prawdopodobnie wybrano Bolesława Zawadzkiego. Niestety, niewiele o nim wiadomo. Wiemy, że w czerwcu 1929 roku, z okazji dziesięciolecia samorządu miejskiego w Łomży został mu przyznany, jako wiceprezydentowi miasta, Srebrny Znak pamiątkowy, którego dyplom – jedyna pamiątka po wiceprezydencie Zawadzkim – znajduje się w zbiorach Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży. W zbiorach Muzeum znajduje się także pismo Zawadzkiego z dnia 17.03.1930 roku, w którym pisze: „Niniejszym uprzejmie komunikuję, iż wobec objęcia przeze mnie stanowiska w Centrali Związku „Społem” w Warszawie zmuszony jestem złożyć do dyspozycji Wysokiej Rady piastowany mandat Wice-prezydenta m. Łomży”

Hirsz Epsztejn był członkiem Gminy Żydowskiej w Łomży i dyrektorem Banku Żydowskiego przy ul. Krótkiej. Wykształcony finansista, niezbyt wysokiego wzrostu, nosił bródkę. Bardzo religijny, przestrzegający przepisów Talmudu, ale ubierający się po europejsku. Uczciwy i dbający o swoją opinię do tego stopnia, że gdy jego zaufany kasjer w banku zdefraudował pieniądze, popełnił samobójstwo – zastrzelił się.

12. Jan Janicki (1.04.1934 – 09.1939)

Urodził się 8.02.1895 roku w Bodzentynie, syn Andrzeja i Marii Adamczyk. Zastępca starosty łomżyńskiego, prezes Rady Powiatowej BBWR, a od 1.04.1934 roku mianowany na tymczasowego komisarycznego prezydenta Łomży. Dnia 27 maja 1934 roku odbyły się wybory, w których obóz sanacyjny uzyskał dwadzieścia mandatów, narodowcy pięć i dwie listy żydowskie siedem mandatów. Prezydentem został wybrany Janicki – głosów ważnych 25, nieważnych 7, wiceprezydentem Zacharewicz-Święcicki, ławnikami Artur Mayer, Stanisław Mikułowski, Jan Modzelewski i Michał Surawski. W marcu 1937 roku przy uchwalaniu budżetu na 1937/38 rok członkowie Klubu Gospodarczego, w liczbie piętnastu, złożyli swoje mandaty. Wśród powodów podjęcia tego kroku była m.in. niemożność współpracy z prezydentem, wiceprezydentem. W 1939 roku prezydentem i wiceprezydentem były te same osoby, natomiast zamiast dawnych czterech byli tylko dwaj ławnicy – K. Piotrowski i Michał Surawski. Funkcję głównego księgowego (buchaltera) przez cały okres międzywojenny pełnił B. Dziarski. We wrześniu 1939 roku Janicki został ewakuowany na wschód do miejscowości Kostrowicz, gdzie 22.09.1939 roku został aresztowany przez NKWD i wywieziony w nieznanym kierunku.

We wrześniu 1962 roku, na wniosek żony Marii Janickiej, w Sądzie Powiatowym w Łomży rozpoczęło się postępowanie w sprawie uznania za zmarłego Jana Janickiego. 5 grudnia 1962 roku Sąd uznał, zgodnie z ówczesna procedurą, że Janicki zmarł 9.05.1945 roku o godzinie 24.

Stanisław Leopold Zacharewicz-Święcicki(1.04.1934-1939) – wiceprezydent

Urodził się 11.11.1892 roku. 1 kwietnia 1934 roku tymczasowym prezydentem komisarycznym mianowany został Jan Janicki, a wiceprezydentem kapitan Stanisław Zacharewicz Święcicki – lotnik z Białegostoku. Po wyborach z 27 maja 1934 roku prezydentem został Janicki, a wiceprezydentem Zacharewicz-Święcicki – głosów ważnych 20, nieważnych 12. Wiesław Ryszard Zacharewicz syn przed wybuchem II wojny światowej uczęszczał do III klasy Gimnazjum Męskiego im. T. Kościuszki. Wojna zastała go na obozie żeglarskim, rodzice jego, Stanisław Zacharewicz wraz z żoną znaleźli się poza granicami kraju. Stanisław Zacharewicz-Święcicki zginął jako lotnik nad Francją.

W wyniku korekty granic niektórych województw, 1 kwietnia 1939 r. Łomżę wraz z powiatem wyłączono z województwa białostockiego i włączono do warszawskiego. Do 1939 roku Łomża była samodzielnym powiatem miejskim – miastem grodzkim.

Uwagi:

O prezydencie Zagrzejewskim pisaliśmy w lutym 2014 roku-
https://historialomzy.pl/antoni-zagrzejewski-prezydent-lomzy/

O prezydencie Świderskim – w roku 2012
https://historialomzy.pl/prezydent-swiderski/

Autor opracowania Dr. Jerzy Jastrzębski