Rafał Wszędyrówny – łomżyński sportowiec, trener, sędzia sportowy, animator sportu, urzędnik (1910 – 1987)
Rafał Wszędyrówny – łomżyński sportowiec, trener, sędzia sportowy, animator sportu, urzędnik (1910 – 1987)
Rafał Antoni Wszędyrówny, syn Jana urodził się 24 X 1910r. w Czerwinie, w powiecie ostrołęckim, w rodzinie miejscowego leśnika. Jako młody chłopiec przybył do Łomży. Wydarzenia I wojny światowej spowodowały, że przed rewolucją październikową znalazł się wraz z rodzicami na terenie Rosji i spędził tam kilka lat życia. Po powrocie do Łomży ukończył ówczesną 6 –klasową Szkołę Powszechną nr 1 przy ulicy Rybaki1. Edukację szkolną kontynuował w Seminarium Nauczycielskim, w którym ukończył naukę w ostatniej klasie, jednak nie zdawał matury. W latach nauki szkolnej kibicował łomżyńskim sportowcom, szczególnie piłkarzom2. Pierwszymi dyscyplinami sportowymi, które uprawiał były wioślarstwo i piłka nożna. W 1928r. sam został członkiem młodszej drużyny piłkarskiej „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. W tymże też roku powołano go do służby wojskowej w marynarce wojennej. Służbę wojskową odbył w latach 1928 – 1930 jako marynarz na torpedowcu ORP „Ślązak”. W wojsku uczył się boksu pod opieką szkoleniową por. Romualda Nałęcz Tymińskiego. Startował w tej dyscyplinie i reprezentował barwy III klubu bokserskiego „Flota” Gdynia. W rywalizacji o mistrzostwo Marynarki Wojennej pokonał w wadze półśredniej starszego o 5 lat Romualda Nałęcz Tymińskiego, swojego dowódcę i późniejszego przyjaciela. W 1929r. jako reprezentant marynarki wojennej wziął udział w mistrzostwach armii w Poznaniu, w których doszedł do półfinału w wadze półśredniej. W półfinale przegrał ze znanym bokserem z KS „Warta” Poznań Aniołą, wicemistrzem Wojska Polskiego. Boks i piłkę nożną w wojsku uprawiał do października 1930r. Po powrocie do Łomży rozwinął działalność sekcji bokserskiej. Prowadził ją społecznie jako jej kierownik, instruktor i jednocześnie występował jako zawodnik. Sekcja ta rozgrywała spotkania z klubami Ostrowi Mazowieckiej i Łap oraz z miejscowymi drużynami. Zawody bokserskie odbywały się na stadionie miejskim nad Narwią, w Domu Żołnierza, na terenie klubów w Łapach i Ostrowi Mazowieckiej oraz w obiektach zainteresowanych klubów w Łomży: „Makabi”, „Gwiazdy”, „Strzelca’ i „Sokoła”. Rafał Wszędyrówny wraz z Skrzypczakiem reprezentowali „Łomżyński Klub Sportowy” na mistrzostwach Białostockiego Okręgowego Związku Bokserskiego. Nie odnieśli tam rewelacyjnych sukcesów, jednak według opinii ówczesnych działaczy związkowych zaprezentowali się pozytywnie3. 12 III 1933r. wraz 2 instruktorem boksu „ŁKS” Izaakiem Dziubkiewiczem uczestniczył w pokazowej walce dla młodych adeptów tej dyscypliny, którzy uczestniczyli w „Pierwszym kroku bokserskim”. W imprezie tej uczestniczyli początkujący zawodnicy „ŁKS” i „Żydowskiego Robotniczego Klubu Sportowego Gwiazda”. Instruktorzy wystąpili w wadze półśredniej. Mecz odbył się w „Domu Żołnierza” na rozstawionym na scenie ringu4. Zachował się opis walki Rafała Wszędyrównego w meczu rozegranego w „Domu Żołnierza” przez „Łomżyński Klub Sportowy” z „Żydowskim Towarzystwem Gimnastyczno Sportowym Makabi” z Łomży. Wynikało z niego, że w wadze półciężkiej Wszędyrówny dążył do wygrania poprzez nokaut z Rozentalem. „Przegląd Łomżyński” z 1936r. poinformował, że Wszędyrówny „ładuje całe serie w żołądek jak w worek treningowy, co jednak na silnym magbiście nie robi wielkiego wrażenia i przegrywa tylko na punkty”5.
28 XI 1935r. zawarł związek małżeński z mieszkanką Łomży, Ireną Mioduszewską. Był ojcem: Elżbiety, Wandy, Jana i Marka6.
W okresie międzywojennym był najbardziej aktywnym sędzią piłki koszykowej na terenie Łomży, sędziował większość meczów rozgrywanych w Łomży przez łomżyńskie drużyny oraz z ich przeciwników z poza Łomży7.
Zbierał zdjęcia dokumentujące różne wydarzenia sportowe, w tym także dotyczące historii „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. Mieszkając w Łomży kibicował drużynie piłkarskiej „Ruchu” Chorzów. Korespondował z piłkarzami „Ruchu”, wysyłał do nich po wygranych meczach ozdobne telegramy gratulacyjne i otrzymywał od nich zdjęcia ze meczów piłkarskich. Był więc w Łomży prekursorem działalności jaką obecnie prowadzą fankluby klubów sportowych8.
Łomżyński Klub Sportowy.Drużyna piłki nożnej. Rok 1932.
Od prawej strony, stoją: Henryk Cieśluk, Kazimierz Geniszewski,
Stanisław Stroiński Izaak Dziubkiewicz, Leon Samełko (w czapce),
Władysław Samełko (w garniturze), Stefan Kowalik,Tadeusz Kwiek.
Od prawej strony klęczą: Rafał Wszędyrówny,Antoni Polakowski,
Tadeusz Wrzesiński, Ryszard Wysokiński
Przed 1939r. Rafał Wszędyrówny także czynnie uczestniczył w działalności odmłodzonej pierwszej drużyny piłki nożnej „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. Zainteresowanie Zarządu „ŁKS” młodszymi zawodnikami nastąpiło 23 VI 1931r., po meczu pierwszej drużyny z drużyną Szkoły Mierniczej. Mecz ten wygrała młodzież ze Szkoły Mierniczej rezultatem 6 : 0, której ok. 80% stanowili zawodnicy „ŁKS” z młodszych zespołów.
Drużyna ŁKS w przerwie meczu z Hapoelem Tel-Awiw.
Stoją od lewej: Rafał Wszędyrowny, Stefan Rusek,
Michał Kwiek, Witold Samełko, Kazimierz Geniszewski,
Józef Chalamoński, Rainko, Henryk Cieśluk, Stanisław Gontarski,
Izaak Dziubkiewicz, udzielający wskazówek wiceprezes
klubu mjr Komandera, Borys Sokołów, Ryszard Wysokiński,
Wincenty Wadziński, Tadeusz Nowacki. (Ze zbiorów S. Ruska).
Zespół ŁKS przed meczem z warszawską Legią. Od lewej stoją:
Wincenty Wadziński (9), Michał Kwiek (12), Tadeusz Nowacki (20),
Izaak Dziubkiewicz (12). Klęczy Rafał Wszędyrowny (ostatni z prawej).
Ze zbiorów Stefana Ruska
We wspomnieniach Rafała Wszędyrównego z rywalizacji w piłce nożnej najwięcej miejsca zajęły: wygrany wynikiem 2 : 0 mecz z reprezentacją Białegostoku w rozgrywkach o puchar BOZPN, mecze z warszawskimi drużynami: „Gwiazdą”, „Legią” oraz międzynarodowy mecz z „Hapoelem” z Palestyny. Od 23 VI 1931r. do 15 VI 1941r. rozegrał w drużynach piłki nożnej regionu północno wschodniej Polski 178 meczów. Najwięcej z nich, bo aż 127 w barwach „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”. Przez długi czas pełnił funkcję kapitana I drużyny piłki nożnej „Łomżyńskiego klubu Sportowego”1. Rafał Wszędyrówny uznawany był za jednego z najlepszych zawodników piłki nożnej w regionie łomżyńskim. Często proszono go o wzmocnienie składu drużyn klubów z regionu w prestiżowych meczach. Ciekawym epizodem w karierze piłkarskiej Rafała Wszędyrównego był mecz w składzie „Warmi” Grajewo przeciw „Hitlerjungend” Prostki. Mecz ten wygrali grajewianie wynikiem 9 : 1. Wzmacniał także w innych meczach swoim uczestnictwem drużyny z regionu łomżyńskiego: „Zorza”, „Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej”, „Sokoła”, „Towarzystwa Uniwersytetów Robotniczych” z Łomży, „Klub Sportowy” z Kolna3. 29 IX 1939r. do Łomży wkroczyła Armia Czerwona. „Wyzwoliciele” zorganizowali funkcjonowanie większości dziedzin życia w mieście w oparciu o wzory radzieckie2. Od 9 XI 1939r. do 15 VI 1941r. Rafał Wszędyrówny uczestniczył w 51 meczach drużyny „Spartak” Łomża. Taką nazwę z woli władz przyjął w tym czasie „Łomżyński Klub Sportowy”. Zawodnicy sekcji bokserskiej i piłki nożnej w komplecie znaleźli się w łomżyńskim klubie „Zrzeszenia Sportowego Spartak”. Mimo obcej nazwy pozostali skupieni w swoich sekcjach sportowych i utożsamiali się nadal z „Łomżyńskim Klubem Sportowym” działającym pod zmienioną nazwą. Rafał Wszędyrówny mecze rozegrane w drużynie „Spartaka” Łomża zaliczył w swojej „Kronice” jako mecze w barwach innych klubów. Sportowcy z klubów żydowskich przeszli do utworzonego wówczas w Łomży „Zrzeszenia Sportowego Dynamo”. Stadion nad Narwią oraz przystań wioślarska stały się własnością „Dynamo” i były przez nie zarządzane. W skład „Dynamo” weszło też „Łomżyńskie Towarzystwo Wioślarskie”. 16 VI 1940r. grał w reprezentacji Łomży w meczu z „Dynamo” Mińsk. Łomżanie osiągnęli w tym meczu wynik remisowy 1 : 1, do przerwy prowadzili 1 : 0. Reprezentacja Łomży i „Spartak” rozgrywały mecze z wojskowymi drużynami o nazwie: „Artyleria”, „Tankiści”, „Lotnicy”, „D. K. A.” Zambrów, „D. K. A.” Grodno, „D. K. A.” Łomża, z klubem „Spartak” Białystok, z reprezentacjami Grodna, Białegostoku, Bielska Podlaskiego, z miejscowym klubem „Dynamo” oraz z drużynami z okolicznych miejscowości: Kolna, Stawisk, Roman i Zambrowa4. W okresie okupacji radzieckiej uczestniczył w aktywności sportowej Klubu „Spartak” oraz współpracował z Miejskim Komitetem Kultury Fizycznej i Sportu. Według relacji Wandy Pietrasik ta współpraca pozwoliła uniknąć mu deportacji w głąb Związku Radzieckiego, do której już był wyznaczony5. 14 X 1940r. Rafał Wszędyrówny uczestniczył w zebraniu Miejskiego Komitetu Kultury Fizycznej i Sportu. Podczas tego spotkania powołano przy komitecie sekcje sportowe. Rafała Wszędyrównego uczyniono kierownikiem sekcji ciężkiej atletyki. Wspominał: „w tym okresie pełniłem funkcję instruktora, używając terminu rosyjskiego w „Gorodskom Komitecie po Dziełom Fizkultury i Sporta” 6.
W czasie okupacji niemieckiej system rywalizacji sportowej w Łomży przestał istnieć. Na łomżyńskich pulwach – nadrzecznych łąkach w dolinie Narwi spotykali się jednak młodzi sportowcy by potrenować i pograć w piłkę nożną. Stadion był dla nich niedostępny. Wśród nich był Rafał Wszędyrówny. Wspominał: ”Każdy zawijał ubranie w węzełek, małych chłopców ustawiało się na czatach, by dali sygnał, że zbliża się Niemiec. Braliśmy ubrania i uciekaliśmy w pobliskie ogrody i łąki7. Okres okupacji Rafał Wszędyrówny spędził w Łomży8.
Po wojnie był kierownikiem komórki zajmującej się rozdziałem pomocy z „UNR-y”. W okresie od 5 X 1949r. do 21 I 1950r. ukończył kurs dla wicedyrektorów szpitali. Po ukończeniu kursu został powołany na stanowisko wicedyrektora szpitala w Łomży. Był zastępcą dyrektora Witolda Prusińskiego do spraw ekonomiczno – gospodarczych. Na tym stanowisku pracował do 1952r. W tym roku został przeniesiony na takie same stanowisko do Choroszczy. Uczestniczył tam w działalności teatru amatorskiego. Kolekcjonował fotografie ze spektakli teatralnych. Najbardziej jego ulubionym spektaklem teatralnym były „Grube Ryby” Bałuckiego, w którym grał jako aktor – amator. 9.
Po wojnie coraz mniej grał w piłkę nożną. Do 1948r. systematycznie grał w drużynach „RKS OMTUR” i w „ŁKS” z dodatkiem w nazwie
„- Zetempowiec” lub „-Związkowiec”. Był zawodnikiem bramkostrzelnym. Grywał jeszcze do 1952r., pełniąc jednocześnie funkcję trenera. H. Pestka poinformował za M. Dymowską, że „Uhonorowaniem postawy i zasług dla Klubu dwojga z nich: Rafała Wszędyrównego (300 mecz) i Tadeusza Wasilewskiego (251) – choć liczby te wydają się być przesadzone, służył specjalnie zorganizowany na tę okoliczność mecz Ostrowianka Ostrów Mazowiecka, zakończony zwycięstwem OMTUR-u 3 : 2 (1 : 1), po golach Grzymkowskiego, Markowskiego i samobójczej. Spotkanie miało niepowtarzalny klimat, a przygotowania do niego trwały parę dni”10. Poinformował także za M. Dymowską, że przed rozpoczęciem meczu na boisko weszli: starosta, przewodnicząca Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, Felicja Dymowska, przewodniczący Powiatowej rady Narodowej, przewodnicząca Ligi Kobiet, delegacje OMTUR-u. Jubilaci otrzymali upominki w postaci orła z brązu z dedykacją, komplet biurowy, kwiaty i życzenia od gości oraz gratulacje od kolegów i oklaski od 2000 kibiców11. Po wojnie był kierownikiem łomżyńskiej agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych d/s Pomocy i Rozbudowy (UNRA). Mając dostęp do darów amerykańskich, załatwił dla piłkarzy koszulki, spodenki i buty żołnierskie, które szewc z ulicy Długiej, Tadeusz Wasilewski, przerobił na buty z korkami12. Aktywność zawodniczą zamienił na działalność instruktorską, organizatorską i sędziowską w piłce nożnej. W 1950r. wręczono Rafałowi Wszędyrównemu książeczkę sędziego piłki nożnej z 12 numerem w województwie białostockim. W książeczce odnotowano adres domowy sędziego w Łomży przy ulicy Stalina 8 (Dworna). Zdobył kolejne kompetencje sędziowskie, uzyskał w 1952r. uprawnienia sędziego I klasy.
Do 3 VIII 1969r. sędziował jako sędzia związkowy ponad 400 meczów piłki nożnej w okręgu białostockim. Słabnący wzrok zmusił go do zaprzestania ulubionej aktywności. 11 VI 1965r. Polski Związek Piłki Nożnej przyznał Rafałowi Wszędyrównemu tytuł „sędziego rzeczywistego”. 20 X 1969r. przyznano mu odznakę „Zasłużony sędzia Polskiego Związku Piłki Nożnej”.
5 IV 1976r. Polski Związek Piłki Nożnej wyróżnił go tytułem „sędziego honorowego”1. Poświęcił się działalności organizatorskiej, społecznej i zawodowej w zakresie kultury fizycznej. W 1949r. był prezesem „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”, a w 1950r. prezesem „ŁKS Związkowiec”’. Przez wiele lat pełnił obowiązki przewodniczącego Powiatowego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki w Łomży oraz wiele kadencji był członkiem zarządu „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”2.
Był działaczem i wychowawcą. Po wojnie pracując jako instruktor i sędzia piłki nożnej wdrażał w praktyce stworzoną przez siebie, opartą na wieloletnich doświadczeniach działacza sportowego maksymę pedagogiczną. Powtarzał ją wielokrotnie w rozmowach z innymi działaczami i zawodnikami. Brzmiała ona: „- Sport jest wspaniałą ścieżką do doskonalenia siebie, bo jest to pole do szlachetnej czystej rywalizacji”1. Uważał, że „piłka nożna jest „bardziej wychowawcza” od boksu i wioślarstwa, ponieważ uczy współdziałania i pracy drużynowej”2.
Stale związany był z „Łomżyńskim Klubem Sportowym”, jako zawodnik boksu, piłki nożnej, koszykówki, lekkoatletyki, sędzia koszykówki, boksu, piłki nożnej, jako instruktor boksu i koszykówki oraz działacz sportowy – członek władz klubu i kibic. Był prawdopodobnie jedynym kibicem, który nie opuścił podczas swojego życia żadnego wydarzenia związanego z działalnością „Łomżyńskiego Klubu Sportowego”, a szczególnie meczów piłki nożnej i bokserskich rozgrywanych w Łomży, a często także poza nią. „Pamiętniki – kroniki” spisane przez Rafała Wszędyrównego należą do podstawowych źródeł wiedzy o kulturze fizycznej miasta Łomży i regionu. Decyzją delegatów Walnego Zgromadzenia Członków w dniu 2 II 1975r., w dowód uznania za wybitne zasługi dla rozwoju klubu nadano mu tytuł „Członka Honorowego Łomżyńskiego Klubu Sportowego”
Otrzymał legitymację z numerem 01/1975. Był pierwszą osobą uhonorowaną tym wyróżnieniem24.
Za swoją działalność wyróżniony został wieloma odznaczeniami państwowymi, resortowymi i związkowymi. Uchwałą Rady Państwa z 12 VII 1973r. przyznano Rafałowi Wszędyrównemu Złoty Krzyż Zasługi25. 12 IV 1978r. przyznano mu Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (Polonia Restituta)26. W 1952r. został wyróżniony Odznaką Zasłużony Pracownik Służby Zdrowia. Odznaczony został Medalem 30 – lecia i 40 – lecia PRL, Zasłużony Pracownik Państwowy PRL, Zasłużony Białostocczyźnie, Za zasługi dla województwa łomżyńskiego27. Oddzielną grupę wyróżnień Rafała Wszędyrównego stanowią odznaki i medale za działalność dla rozwoju kultury fizycznej nadane przez resort odpowiedzialny za tą dziedzinę życia oraz stowarzyszenia kultury fizycznej. 9 XI 1976r. otrzymał złotą odznakę „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej”28. Wyróżniany był odznaczeniami stowarzyszeń: PKOL, PZPN, LZS, SZS, LOK, TKKF. Współpracował z nimi jako przewodniczący Powiatowego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki i jako działacz kultury fizycznej29. Zmarł w 1987r., po 3 zawale mięśnia sercowego, przeżywszy 77 lat.
Całe swoje bardzo aktywne młodzieńcze i dorosłe życie poświęcił udziałowi w kulturze fizycznej, jako zawodnik i działacz sportowy. Największą sympatią darzył „Łomżyński Klub Sportowy”. Był z nim związany od wczesnych młodzieńczych lat do końca swojego życia. Krzewił ideę rozwoju fizycznego i wychowawczego poprzez sport niezależnie od idei politycznych lansowanych przez zmieniające się rządy i systemy ustrojowe. Rola i wkład Rafała Wszędyrównego w rozwój kultury fizycznej w Łomży i regionie jest nie do przecenienia.
Opracował Czesław Rybicki
Dane źródłowe do wiadomości w Redakcji Serwisu
2 comments
Panie Czesławie dziękuję bardzo za ten świetny artykuł, bardzo przybliżający postać jednej z najwybitniejszych osób w historii łomżyńskiego sportu.
Pozdrawiam z Ostrołęki.
To mój dziadek♥️