Rodzina Lutosławskich z Drozdowa

Ziemia Łomżyńska wiele zawdzięcza rodzinie Lutosławskich z pobliskiego Drozdowa, którzy swoją pracą przyczynili się do rozwoju tej miejscowości jak i okolicznych wsi, dając pracę jej mieszkańcom.

Franciszek Lutosławski był solidnie przygotowany do prowadzenia majątku. Ukończył Instytut Agronomiczny w Marymoncie pod Warszawą, odbył szereg podróży za granicą, zdobywając gruntowną wiedzę na temat nowoczesnych sposobów gospodarowania. Po powrocie do Drozdowa pod koniec lat lat 50 – tych XIX wieku nabyte umiejętności wykorzystał w praktyce i w ciągu kilkunastu lat rozbudował dobra, stając się twórcą rodowej fortuny. Za jego czasów powstały mleczarnia w Łomży dla zbytu własnego i przerobu własnego mleka, w 1864 browar w Drozdowie powstał początkowo mały by w 1879 roku stać się dużym nowoczesnym browarem o zdolności produkcyjnej 60000 garnców.

Franciszek Lutosławski w stosunkowo krótkim czasie zdołał stworzyć prawdziwe imperium na lokalną skalę. Jego podstawę stanowiła produkcja przemysłowa oraz specjalistyczna hodowla bydła mlecznego i owiec. Brał też udział w powstaniu Styczniowym, gdzie był korespondentem zagranicznym i emisariuszem Towarzystwa Rolniczego za co został na krótko aresztowany. Sytuacja ekonomiczna jego majątku w 1866 roku uległa znacznemu pogorszeniu, ale uratowała od upadku rodzina jego żony.

Franciszek Lutosławski ufundował w 1878 rok kościół parafialny, a na miejscowym cmentarzu rodzinną kaplicę grobową. Obie budowle zostały zaprojektowane przez Witolda Lanciego.

Umierając w 1891 pozostawił po sobie sześciu synów i przewidując możliwość rozpadu rodzinnej fortuny przestrzegł ich by nie dzielili majątku ani dochodów, poprzestając na skromnej pensji w wysokości 2000 rubli rocznie dla żonatych i 1000 dla kawalerów.

Po śmierci Franciszka Lutosławskiego administrowaniem dobrami w imieniu braci zajął się Stanisław absolwent studiów rolniczych w Halle. Apogeum rozwoju majątku przypadło na 1902 rok, po tym okresie zaczął się powolny upadek majątku. W 1906 roku majątek został podzielony między braci, a do zarządzania przemysłem powołano Towarzystwo Udziałowe Zakładów Przemysłowych w Drozdowie – Synowie Fr. Lutosławskiego i spółka, które swoje biura posiadało w Warszawie, a decyzje zapadały na naradach rodzinnych. W 1908 roku kierownictwo browaru objął Józef Lutosławski, absolwent studiów rolniczych w Zurychu i społeczno – politycznych w Londynie. Kres rodzinnemu dominium położyła I wojna światowa. W wyniku działań wojennych oraz barbarzyńskiego działania hord bolszewickich majątek został zniszczony. W okresie międzywojennym trwała intensywna parcelacja ziemi. W 1934 roku browar został zlicytowany przez Bank Rolny. W rękach rodziny Lutosławskich pozostało tylko Drozdowo Dolne nabyte przez Marię Różę Niklewiczową w którym mieszkała do śmierci w 1979 roku. Po jej śmierci Dworek w Drozdowie Dolnym został sprzedany Skarbowi Państwa, w którym mieści się dzisiaj Muzeum Przyrody.

Tym, który doprowadził Drozdowo do rozkwitu, był Franciszek Dionizy Lutosławski (1830-1891). Jego praca, wykształcenie i gospodarność, pozwoliły na fundację kościoła w Drozdowie oraz wykształcenie sześciu wybitnych synów – patriotów. Wincentego i Stanisława. Mariana, Jana, Kazimierza i Józefa. Każdy z nich był wybitną postacią w swoim środowisku, dzięki swojej pracy i zaangażowaniu polityczno-społecznemu.

Wincenty Lutosławski (1863-1954): Był najstarszym synem Franciszka i Marii. W 1885 roku uzyskał na Uniwersytecie w Dorpacie, stopień kandydata z zakresu chemii, a w 1886 roku w zakresie filozofii. W 1887 roku rozpoczął studia nad Platonem i uzyskał magisterium z filozofii. W 1913 roku założył tzw. „Kuźnicę” w Chateau Barby we Francji, z której korzystało wielu rodaków. W czasie Kongresu Wersalskiego, opracowywał ekspertyzy dla delegacji polskiej. Po przejściu na emeryturę, po krótkich pobytach w różnych miejscach i krajach, osiadł w Krakowie, gdzie jeszcze w latach 1946-1948 wykładał na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Stanisław Lutosławski (1864-1937): Skończył studia rolnicze w Halle i po śmierci ojca objął prowadzenie majątku drozdowskiego. Założył w Łomży średnią Szkołę Handlową i Syndykat Rolniczy, był działaczem organizacji ziemiańskich m.in. stał na czele Łomżyńskiego Oddziału Banku Ziemian oraz Łomżyńskiego Oddziału Związku Ziemian. W Drozdowie zorganizował dla dzieci w wieku przedszkolnym ochronkę i przyczynił się do budowy szkoły. Był także, prezesem Rady Parafialnej w Drozdowie.

Marian Lutosławski (1871-1918): Był inżynierem mechanikiem po Politechnice w Rydze. Uzyskał również dyplom inżyniera na Politechnice w Darmsztadzie. Marian Lutosławski był zapalonym społecznikiem. W 1918 roku został aresztowany i rozstrzelany Moskwie pod zarzutem prowadzenia działalności kontrrewolucyjnej.

Jan Lutosławski (1875-1959): Doktor nauk rolniczych, po studiach w Lipsku, Halle i Rydze. W latach 1906-1907 był redaktorem „Przeglądu Rolniczego”. Pracował aktywnie w Towarzystwie Rolniczym w Łomży, wygłaszając referaty i udostępniając swój księgozbiór dla propagowania wiedzy rolniczej. Po II wojnie światowej, opracował zasady zagospodarowania Ziem Zachodnich, od czego go, jednak szybko odsunięto, a wiele jego słusznych postulatów nie doczekało się realizacji.

Kazimierz Lutosławski (1880-1924): Doktor teologii i medycyny. Teolog, ksiądz, pedagog, lekarz. Współtwórca Harcerstwa Polskiego, autor Krzyża Harcerskiego, poseł na sejm w niepodległej Polsce.  Ukończył szkołę średnią w Rydze, studia medyczne w Zurychu. Po studiach związał się z Narodową Demokracją i wkrótce stał się współpracownikiem Romana Dmowskiego. Od 1903 r. studiował fizykę w Londynie. (czytaj więcej)

Józef Lutosławski (1881-1918): Z wykształcenia rolnik i filozof., Działacz narodowy i społeczny w organizacjach ziemiańskich i ludowych. Brał aktywny udział w życiu społecznym i kulturalnym łomżyńskiego. Był przedstawicielem Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Riazaniu. Aresztowany w kwietniu 1918 roku, został rozstrzelany 5. IX. 1918 roku. Był ojcem Witolda Lutosławskiego znanego polskiego kompozytora.

Również Roman Dmowski znany działacz endecki posiadał związki z tą wybitna rodziną oraz z jej majątkiem. Po przyjeździe do Krakowa w 1900 roku został wprowadzony do domu Lutosławskich przez Zygmunta Balickiego, który był miejscem spotkań czołowych działaczy Ligi Narodowej. Wszyscy bracia Lutosławscy byli aktywnymi członkami Ligi Narodowej i działali w różnych organizacjach obywatelskich. Dwór drozdowski był ważnym ogniskiem ruchu narodowego. Roman Dmowski gościł w nim po raz pierwszy w roku 1911 jako chrzestny ojciec Katarzyny Niklewiczównej, córki Marii Lutosławskiej i Mieczysława Niklewicza. W późniejszych latach bywał tu wielokrotnie, zawsze serdecznie witany przez domowników. W czerwcu 1938 roku, cała rodzina wraz ze schorowanym już Romanem Dmowski przyjechała do Drozdowa, gdzie spędził ostatnie pół roku swego życia.

Źródło:
Marcin K. Schirmer “Dwory i majątki ziemskie w okolicach Łomży”
fot. udostępnione za zgodą Muzeum Przyrody w Drozdowie
www.drozdowo.pl
www.dziedzictwo.ekai.pl
www.endecja.pl