Od redakcji:
Nieodżałowanej pamięci Czesław Rybicki – historyk łomżyński, w swojej bardzo starannie udokumentowanej pracy pt. ”Rozwój skautingu na Ziemi Łomżyńskiej” przedstawia jako pierwszy w tak całościowy sposób, wydarzenia i postacie związane z powstaniem oraz rozwojem w Łomży i najbliższych okolicach w latach 1913-1920 polskiej idei skautingu, a następnie harcerstwa. W szczególności omówiona jest w niej geneza powstania w okresie odzyskiwania niepodległości pierwszych męskich i żeńskich drużyn harcerskich, specyfika ich działania, jak również udział łomżyńskich harcerzy w rozwoju i codziennym funkcjonowaniu struktur Polskiej Organizacji Wojskowej. Autor w swoim przełomowym dla łomżyńskiej myśli niepodległościowej opracowaniu, przywraca również pamięć o udziale harcerzy w walkach w obronie Łomży 1920 roku oraz w walkach o kształtowanie granic Polski. Przedruk pracy na portalu historialomzy.pl dokonany jest za zgodą rodziny śp. Czesława Rybickiego.
Książka pracy I Drużyny im. Tadeusz Kościuszki prowadzona przez Stanisława Dębowskiego „Młota” w latach 1917-1918
Fot. 29. Dzienny plan pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki z lat 1917-1918
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 30. Plan pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki z lat 1917-1918
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 31. Strona z otrzymanymi rozkazami z książki pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 32. Strona nr 5 z książki pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży
Fot. 33. Strona nr 6. Miesięczny plan z książki pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 34. Strona nr 7. Miesięczny plan z książki pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 35. Strona nr 8. Miesięczny plan z książki pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 36. Strona nr 9. Miesięczny plan z książki pracy I Drużyny im. Tadeusza Kościuszki
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 37. Strona nr 10. Lista 1 Patrolu.
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 38. Strona nr 11. Składki drużyny i rozkazy
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży.
Fot. 39. Strona nr 12. Stan kasy drużyny
Źródło: Muzeum Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Kościuszki w Łomży
Lista członków I Drużyny Harcerskiej imienia Tadeusza Kościuszki w Łomży (stan z XII 1916 r.)
I ZASTĘP „Czajek” Klasa
1. Dąbrowski Walery VI
2. Kleindienst Edward III
3. Kulesza Kazimierz III
4. Nowosadko Gabriel IV
5. Rudzki Józef III
6. Śledziewski Antoni VI
7. Wierzbowski Julian V
8. Wyszyński Stefan IV
9. Żbikowski Jan V
II ZASTĘP „Wron” Klasa
1. Glinka Wincenty IV
2. Grodzki Eugeniusz IV
3. Iwanowski Jan IV
4. Kozłowski Józef V
5. Krajewski Mieczysław IV
6. Mieczkowski Aleksander V
7. Nowosadowski Roman III
8. Radłowski Mieczysław IV
9. Zawistowski Lucjan IV
III ZASTĘP „KUKUŁEK” Klasa
1. Burzyński Kazimierz IV
2. Kosakowski Jan III
3. Linenburg Włodzimierz IV
4. Piaszczyk Franciszek III
5. Podbielski Tadeusz III
6. Rutkowski Antoni III
7. Rychłowski Józef III
8. Szymborski Zygmunt III
9. Wyszyński Franciszek IV
IV ZASTĘP „Wilg” Klasa
1. Bratke Kazimierz I
2. Kalinowski Szczepan III
3. Lendzioszek Edward II
4. Łada Aleksander II
5. Olszewski Jerzy II
6. Penkala Franciszek III
7. Rosochacki Józef III
8. Sobolewski Antoni III
9. Żelazny Jan I
Źródło: Zapiski Teodora Kleindiensta, w zbiorach harcerskich Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego w Łomży.
Lista członków I Drużyny Harcerskiej imienia Tadeusza Kościuszki w Łomży (stan z 20 III 1918 r.)
1. Bielicki Edward
2. Bronowicz Czesław
3. Bruszewski Zdzisław
4. Charubin Jan
5. Dąbrowski Erwin
6. Dąbrowski Stanisław
7. Gardocki Leopold
8. Giedroyć Tomasz
9. Gryczewski Zygmunt
10. Grzymkowski Jan
11. Grzymkowski Zygmunt
12. Iwanowski Kazimierz
13. Jarnuszkiewicz Jerzy
14. Kamiński Julian
15. Kleindienst Edward
16. Kleindienst Teodor
17. Krupka
18. Nowosadowski Bohdan
19. Nowosadowski Roman
20. Olszewski Jerzy
21. Pardo Bronisław
22. Piaścik Franciszek
23. Pisiński Edward
24. Pusz Edward
25. Pusz Marian
26. Pusz Wiktor
27. Rdułtowski Władysław
28. Rogowski Henryk
29. Rosochacki Antoni
30. Selens Zygmunt
31. Sobolewski Antoni
32. Suchorzewski Tadeusz
33. Suszycki Tadeusz
34. Żbikowski Jan
35. Żelazny Jan
Źródło: Zapiski Teodora Kleindiensta, w zbiorach harcerskich Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego w Łomży.
Program egzaminów na stopnie organizacyjne w Polskiej Organizacji Skautowej w 1916 r.
I. Na szeregowca.
1. Prawo skautowe.
2. Życiorys patrona drużyny.
3. Znajomość ustroju organizacji skautowej.
4. Ukłon skautowy.
5. Znajomość musztry jednostki i zastępu.
6. Węzły skautowe. Znaki skautowe.
7. Historia – znajomość najważniejszych wydarzeń z historii Polski.
Przy egzaminie z historii Polski zwracano szczególną uwagę na następujące tematy: przyjęcie chrześcijaństwa, Chrobry, najazdy Tatarów, Kazimierz Wielki, Statut Wiślicki, Unia Litwy z Polską, ważniejsze walki z Krzyżakami (Grunwald, pokój w 1465 r. w Toruniu), Unia Lubelska, Stefan Batory, Cecora, Chocim, wojny szwedzkie (obrona Częstochowy), Jan Sobieski, 3 Maja 1791 r., Powstanie Kościuszkowskie, Legiony – Dąbrowski, książę Józef Poniatowski, rok 1815, spiski – Łukasiński, Towarzystwo Patriotyczne, rok 1830–1831, rok 1863.
Zalecano, by w przygotowaniu programu z historii korzystać z następujących książek: a) Teresa Jadwiga Papi Opowiadania ciotki Ludmiły; b) Teresa Jadwiga Papi Nowe opowiadania ciotki Jadwigi; c) H. Bukowiecka Jak Piastowie Polskę budowali;
d) B. Kalinowski Zwycięzca spod Wiednia; e) K. Wojnar o naczelniku Kościuszce;
f) K. Wojnar o powstaniu narodowem. Nadto: J. U. Niemcewicz Śpiewy historyczne, Zahorski Szymon Konarski.
8. Geografia. Bukowiecka Opis ziem dawnej Polski (mapa Romera). Jedna z książek Aleksandra Janowskiego – Wycieczki po kraju.
9. Do opanowania na pamięć: „Boże coś Polskę”; „Jeszcze Polska nie zginęła”; „Marsz Strzelców”; „Rota” Konopnickiej.
10. Wykazanie się znajomością następujących książek: a) Hoffmanowa Jan Kochanowski w Czarnolasie; b) K.
Drzewiecki o życiu i dziełach Adama Mickiewicza; F. Morzycka Juliusz Słowacki; Henryk Sienkiewicz w pustyni i w puszczy; c) E. Amicis Serce; W. Anczyc przekład Robinsona Krusoe.
II. Na skauta klasy II.
1. Znajomość musztry plutonu.
2. Wzorowe prowadzenie musztry zastępu.
3. Higiena i samarytanizm.
4. Orientowanie się w terenie (strony świata, mapa, busola, Gwiazda Polarna, porost mchów, topnienie śniegów).
5. Znajomość miejsca zamieszkania i okolic w promieniu siedmiu wiorst.
6. Spostrzegawczość (po minutowej obserwacji każdej wystawy opisać dokładnie jedną z czterech obserwowanych rzeczy lub z dwóch przedmiotów drobnych opisać jeden).
7. Sygnalizacja (alfabet Morse’a).
8. Przejście 1,5 km w 11 minut krokiem skautowym (20 kroków biegiem i 20 kroków marszem).
9. A. Drużyny męskie. Patrolowanie (skaut w polu, wywiady, tropienie, obozowanie, biwakowanie, rodzaje ognisk i prawidłowe ich rozpalanie).
B. Drużyny żeńskie. Skaut w polu (patrolowanie, obozowanie, biwakowanie, rodzaje ognisk i prawidłowe ich rozpalanie).
10. Historia i literatura do roku 1794 włącznie.
Z literatury uwzględnić należy następujące tematy: znaczenie Reja w literaturze, Jan Kochanowski, Andrzej Modrzewski, Piotr Skarga, Wacław Potocki, Stanisław Konarski, Adam Naruszewicz, Ignacy Krasicki – znaczenie jego pracy dla oświaty, czytelnictwa i literatury, Stanisław Staszic, Hugo Kołłątaj. Historię i literaturę przygotować można z książek: a) F. Konieczny Historia Polski albo K. Rawer Dzieje ojczyste; b) I. Chrzanowski Historia literatury polskiej.
11. Geografia. Jezierski Zarys geografii ziem polskich.
12. Wykazać się znajomością następujących książek: a) L. Jenike Stefan Czarniecki, b) T. Korzon Kościuszko, c) Adam Mickiewicz Pan Tadeusz, d) B. Chrzanowski Za co powinniśmy kochać „Pana Tadeusza?”; e) Ignacy Kraszewski Stara baśń, Tułacze; f) Henryk Sienkiewicz Ogniem i mieczem, Pan Wołodyjowski, Potop, Krzyżacy; g) Bolesław Prus Anielka, Grzechy dzieciństwa, Katarynka, Placówka; h) Maria Konopnicka Dym, Banasiowa, Nasza szkapa, Chodziły tu Niemce; i) M. Zych – Andrzej Radek; j) Stefan Żeromski Syzyfowe prace, R. Kipling Księga Puszczy (tom i i II).
III. Na skauta klasy I.
1. Znajomość musztry drużyny.
2. Wzorowe prowadzenie musztry plutonu.
3. Terenoznawstwo (czytanie i rysowanie map, planów, szkiców, znaki konwencjonalne, wersje dla Warszawy, Krakowa i Lwowa, podziałka liczbowa i liniowa, obliczanie i ocena odległości).
4. A. Drużyny męskie. Obozowanie (urządzanie obozu, całokształt życia w obozie, ubezpieczenia, forpoczty).
B. Drużyny żeńskie. Obozowanie (ogólne zasady urządzania obozu), rozpalenie ogniska w polu za pomocą najwyżej dwóch zapałek, przyrządzenie należycie dwóch z następujących potraw (nad ogniem obozowym, jeśli można) kaszę, jajecznicę, pieczeń, oskubać i ugotować lub upiec ptaka. Prócz tego upiec bułkę lub placek z ¼ kg mąki.
5. Znajomość okolicy w promieniu 20 km, w promieniu 5 km zna każdej ścieżki, tak by skaut mógł służyć dniem i nocą za przewodnika.
6. Znajomość sportów: jazda na rowerze, pływanie.
7. A. Drużyny męskie. Znajomość obchodzenia się z bronią. Początki fechtunku.
B. Drużyny żeńskie. Ogólna znajomość obchodzenia się z bronią. Znajomość rewolweru.
8. Znajomość oznak szarż Legionów, armii austriackiej, niemieckiej i rosyjskiej.
9. Wykazanie się znajomością dowolnie wybranego działu wychowania wojskowego (drużyny żeńskie: intendentura, służba sanitarna, sygnalizacja).
10. Historia od roku 1794 do czasów współczesnych.
Z literatury uwzględnić należy następujące tematy: poeci legioniści: Cyprian Godebski, Kazimierz Brodziński (życiorys), Maurycy Mochnacki jako krytyk literacki i historyk powstania, Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki (Kordian, Balladyna, Ojciec zadżumionych, Grób Agamemnona, Anhelli, Lilia Weneda), Zygmunt Krasiński (Nie – Boska komedia,
Irydion, Przedświt, Psalmy przyszłości). O liceum krzemienieckim i uniwersytecie wileńskim.
Uwaga. Konopnicka, Sienkiewicz, Prus, Dygasiński, Wyspiański, Żeromski, Rejmont, Tetmajer, Sieroszewski – tylko dzieła wymienione w punkcie 12.
Historię i literaturę należało przygotować z książek: a) Stefan Grabiński Dzieje narodu polskiego albo T. Siemiradzki Dzieje porozbiorowe narodu polskiego; b) B. Chmielowski Dzieje literatury polskiej, tom II – VI; c) Brückner Dzieje literatury polskiej, tom II, (jako skrót Galle Zarys dziejów literatury polskiej
11. Geografia. Grabiec Współczesna Polska w cyfrach i faktach. E. Romer Przyrodzone podstawy Polski historycznej.
12. Należy wykazać się znajomością następujących książek: a) Sz. Askenazy Książę Józef Poniatowski; b) B. Limanowski Stuletnia walka narodu polskiego o niepodległość; c) A. Śliwiński Powstanie narodowe; d) Józef Piłsudski Noc 22 stycznia; e) J. Tretiak Młodość Mickiewicza; f) Henryk Sienkiewicz Quo vadis; g) Bolesław Prus Dzieci, Lalka; h) Maria Konopnicka Pan Balcer w Brazylii; i) Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem; j) Stefan Żeromski Ludzie bezdomni, Siłaczka, Na pokładzie, Za wolność i ojczyznę, Echa leśne; k) Władysław Reymont Chłopi, Sprawiedliwie; l) Kazimierz Tetmajer Ksiądz Piotr, Na Skalnym Podhalu (I i II); ł) W. Sieroszewski Bokser, Kulisi, Latorośle, Na kresach lasów; m) A. Dygasiński Na odlocie; n) Stefan Wyspiański Wesele, Warszawianka.
Źródło: „Wiadomości Skautowe” 1916, nr 8 z 16 IV, s. 2, 3, 4, 5.
Materiał udostępniony z Książki autorstwa Czesława Rybickiego pt. Rozwój skautingu na Ziemi Łomżyńskiej.
