historialomzy.pl
  • Kontakt Messenger
  • Kategorie
    • Zagadki
    • Miasta
      • Łomża
      • Drozdowo
      • Nowogród
      • Śniadowo
      • Jeziorko
      • Sławiec
    • Wspomnienia
      • Ludzie
      • Jan Paweł II
    • Wojsko
    • Okruchy Historii
      • Wspólna Praca
      • II wojna światowa
      • Rekonstrukcje
      • Powstanie styczniowe
      • ŁTW
    • Kultura Ludowa
      • Gmina Jedwabne
      • Gmina Miastkowo
      • Gmina Nowogród
      • Gmina Piątnica
      • Gmina Przytuły
      • Gmina Śniadowo
      • Gmina Wizna
      • Gmina Zbójna
      • Gmina Łomża
    • Zabytki
      • Kościoły
      • Pomniki
      • Ulice
      • Budowle
    • Poezja
    • Redakcyjne
  • Książki
    • Kronika Panien Benedyktynek
    • Stefan Wyszyński Prymas Polski
    • Chrystus Wczoraj, Dziś, Zawsze
    • Czarne Lata
    • Historia leśnej polany
    • Filip Sulimierski – słownik
    • Harcerstwo
      • Harcerstwo Tom I
      • Harcerstwo Tom II
  • Redakcja
    • Redaktorzy
    • Regulamin
    • Media o nas
    • Wolontariusze
    • Zaloguj
  • Polecane
    • Nazwiska łomżyńskie
    • Łomża mojego dzieciństwa
    • Ziemia Łomżyńska i jej mieszkańcy w latach 1944-1956
    • Jeziorko – Historia leśnej polany
    • Miejsce Pamięci Narodowej w Jeziorku
    • Dzieje Łomży. Tysiącletnie.
    • Historia kołem się toczy
    • Wspomnienia łomżyniaka
    • Harcerstwo Łomżyńskie Wczoraj i Dziś
    • Czas przeszły. Wspomnienia
    • Łomżyńskie Towarzystwo Wioślarskie
    • Lokacja Łomży
    • Czarne Lata na Łomżyńskiej Ziemi
    • Moja Łomża
    • Miejsce Pamięci Narodowej w Jeziorku
Wyróżnienia Serwisu:
Doroczna Nagroda FRDL 2012 pod patronatem Narodowego Centrum Kultury i Polskiego Komitetu ds. UNESCO
Nagroda Prezydenta Łomży w Dziedzinie Kultury 2015
Honorowa Odznaka za zasługi Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów
Grupa do rozmów na FB
Grupa HistoriaLomzy na FB
OBSERWUJ NAS
0
0
Kontakt
Serwis Historyczny Ziemi Łomżyńskiej Serwis Historyczny Ziemi Łomżyńskiej
0
0
historialomzy.pl
  • Home
  • Kategorie
    • Zagadki
    • Miasta
      • Łomża
      • Drozdowo
      • Nowogród
      • Śniadowo
      • Jeziorko
      • Sławiec
    • Wspomnienia
      • Ludzie
      • Jan Paweł II
    • Wojsko
    • Okruchy Historii
      • Wspólna Praca
      • II wojna światowa
      • Rekonstrukcje
      • Powstanie styczniowe
      • ŁTW
    • Kultura Ludowa
      • Gmina Jedwabne
      • Gmina Miastkowo
      • Gmina Nowogród
      • Gmina Piątnica
      • Gmina Przytuły
      • Gmina Śniadowo
      • Gmina Wizna
      • Gmina Zbójna
      • Gmina Łomża
    • Zabytki
      • Kościoły
      • Pomniki
      • Ulice
      • Budowle
    • Poezja
    • Redakcyjne
  • Książki
    • Kronika Panien Benedyktynek
    • Stefan Wyszyński Prymas Polski
    • Chrystus Wczoraj, Dziś, Zawsze
    • Czarne Lata
    • Historia leśnej polany
    • Filip Sulimierski – słownik
    • Harcerstwo
      • Harcerstwo Tom I
      • Harcerstwo Tom II
  • Redakcja
    • Redaktorzy
    • Regulamin
    • Media o nas
    • Wolontariusze
    • Zaloguj
  • Polecane
    • Nazwiska łomżyńskie
    • Łomża mojego dzieciństwa
    • Ziemia Łomżyńska i jej mieszkańcy w latach 1944-1956
    • Jeziorko – Historia leśnej polany
    • Miejsce Pamięci Narodowej w Jeziorku
    • Dzieje Łomży. Tysiącletnie.
    • Historia kołem się toczy
    • Wspomnienia łomżyniaka
    • Harcerstwo Łomżyńskie Wczoraj i Dziś
    • Czas przeszły. Wspomnienia
    • Łomżyńskie Towarzystwo Wioślarskie
    • Lokacja Łomży
    • Czarne Lata na Łomżyńskiej Ziemi
    • Moja Łomża
    • Miejsce Pamięci Narodowej w Jeziorku
Ulice Łomży
  • ul 1
    Łomża. Ulica Zjazd
    • 24.01.09
  • mlyn 2
    Łomża. Plac Niepodległości
    • 23.01.09
  • Sienkiewicza 3
    Łomża. Ulica Henryka Sienkiewicza
    • 26.02.09
  • Widok na ul 4
    Ulica Kardynała Stefana Wyszyńskiego
    • 07.08.12

Szukamy osób do prowadzenia i rozwijania serwisu. Jeżeli masz chęci oraz czas pomóc zapraszamy do kontaktu z redakcją.

Wyróżnienia Serwisu:
Doroczna Nagroda FRDL 2012 pod patronatem Narodowego Centrum Kultury i Polskiego Komitetu ds. UNESCO
Nagroda Prezydenta Łomży w Dziedzinie Kultury 2015
Honorowa Odznaka za zasługi Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im. Wagów
  • Redakcyjne

Sołtys jako urzędnik na kanwie historii (do końca XIX w.)

  • Wojciech Winko
  • 11 marca 2021
  • No comments
Total
0
Shares
0
0
0
0
0
0
0
0
0

Od redakcji:
Dokonując kwerendy internetowej uwagę redakcji portalu historialomzy.pl zwróciła aukcja kolekcjonerska, na której można było nabyć oryginalną i zachowaną w bardzo dobrym stanie, odznakę godności Sołtysa Guberni Łomżyńskiej wedle wzoru stosowanego od 1904 r. To internetowe „spotkanie” z historią naszego regionu, będzie zdaniem redakcji dobrą okazją do przypomnienia genezy ważnej i obecnej do dnia dzisiejszego funkcji w samorządzie wiejskim.  

 

Awers odznaki Sołtysa w Guberni Łomżyńskiej według wzoru stosowanego od 1904 r.
Pośrodku kartusz z herbem Guberni Łomżyńskiej – Berlinki; wyżej korona cesarska, niżej napis cyrylicą: „SOŁTYS”;

Urząd sołtysa został utworzony na przełomie XII i XIII wieku, we wsiach lokowanych na prawie niemieckim. Sołtys (z niem. Schuldheiß, Schultheiß, Scholtis, Schulte(s) i Schulz(e), czyli sędzia, ten, który wskazuje winnego. Pierwszym sołtysem zostawał na ogół zasadźca, który reprezentował interesy feudalnego pana. Sołtysem mógł być szlachcic, mieszczanin lub najczęściej miejscowy chłop. Funkcja sołtysa była dożywotnia i dziedziczna na rzecz najstarszego syna, a sołtys jako osoba wolna reprezentująca osobę pana feudalnego, miał szerokie uprawnienia i dużą niezależność. Było to powodem, że ta warstwa społeczna stopniowo stawała się ekonomicznie silniejsza od drobniejszego rycerstwa, budząc poczucie zagrożenia dla jego przywilejów.

Rewers odznaki Sołtysa w Guberni Łomżyńskiej według wzoru stosowanego od 1904 r.

Między innymi z tego względu w 1423 roku szlachta wymogła na królu Władysławie Jagielle wydanie Statutu Warckiego1, na mocy którego ziemie sołtysów na zasadzie przymusowego wykupu mogły być włączane do folwarków szlacheckich. Statut ten i późniejsze stały się następnie podstawą do ekonomicznego  podporządkowania szlachcie warstwy chłopskiej i ograniczeń migracji ze wsi, a ostatecznie przyczynił się do przywiązania chłopa do ziemi. Ostatecznie w 1563 roku urząd sołtysa zlikwidowano, zastępując go urzędem wójta.

 

Nowe w tym zakresie formy ustrojowe, zostały wprowadzone dopiero za czasów Księstwa Warszawskiego (1807-1815), którego Konstytucja zniosła poddaństwo chłopów i dekretem z 23 lutego 1809 roku o gminach miejskich i wiejskich, wprowadziła funkcję wójtów, których zastępcami w każdej wsi byli sołtysi.
Stan taki bez większych zmian przetrwał w Królestwie Polskim do roku 1864, kiedy to w celu pozbawienia poparcia włościan dla powstania styczniowego, ukazem Cara nastąpiło przymusowe uwłaszczenie włościan na uprawianej przez nich ziemi dworskiej. Ukaz carski o urządzaniu gmin wiejskich z dnia 2 marca 1864 r. stanowił, iż gmina składa się z wiosek i kolonii oraz folwarków i dworów właścicieli ziemskich, a władzę w gminie sprawuje samorząd gminny reprezentowany przez zebranie gminne, wójta gminy oraz sołtysów. Dodatkowo 17 stycznia 1867 roku Komitet Urządzający do spraw Królestwa Polskiego wydał rozporządzenie o podziale administracyjnym kraju, w którym szczegółowo ustalono podział na gubernie, następnie na powiaty, miasta i gminy.
Wójt gminy posługiwał się pieczęcią i podlegał naczelnikowi powiatu. Sołtys był pomocnikiem wójta i wykonywał jego polecenia, a dla powagi swojego urzędu miał prawo do noszenia specjalnej odznaki. Każda wieś lub kolonia stanowiła oddzielną gromadę wiejską z wybieranym spośród mieszkańców sołtysem, który miał uprawnienia do:
– zwoływania i zamykania zebrania gromadzkiego oraz czuwania nad porządkiem na zebraniach,
– wnoszenia pod obrady zebrania gromadzkiego spraw dotyczących dobra gromady,
– wykonywania uchwał zebrania gromady.
W gromadach, w których nie było osobnego poborcy podatkowego, sołtys zajmował się ponadto zbieraniem podatków, jak również karaniem osób winnych drobnych przestępstw. Z niewielkimi zmianami podział terenu kraju (na terenie historycznego Królestwa Polskiego) na samorządy gminne z 1867 roku, przetrwał aż do 1954 roku.

/red/

1 – Statut warcki – prawo nadane przez Władysława II Jagiełłę w 28 października 1423 roku na sejmie walnym w Warcie. (Nadawał on prawną podstawę do przejmowania gospodarstw sołtysich i większych kmiecych na zasadzie wykupu po cenie oszacowanej przez szlachcica (feudała), nierzadko w wyniku rugi całkowitej lub częściowej.)

Bibliografia:
1.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Sołtys
2. Historia Gminy Kłoczew (Akty prawne, mapy, dane), Leszek Zugaj, Lublin 2018
3. Urzędy administracji ogólnej w guberni kieleckiej w drugiej połowie XIX i początkach XX wieku. Dzieje ustrojowe, przepisy kancelaryjne, stan opracowania, wykorzystanie w badaniach regionalnych i naukowych. Łukasz Guldon, Archiwum Państwowe w Kielcach
4. https://rozliczanie-podatku.pl/historyczny/soltys.html

autorzy fotografii:
Gabinet Numizmatyczny
D. Marciniak
https://aukcje.gndm.pl/cs/auction/1236/lot/5353

Warszawskie Centrum Numizmatyczme
Marek Kondrat
https://wcn.pl/auctions/38/968

Dziękujemy za przeczytanie artykułu :)

Jeśli chcesz być informowana(-y) o nowych artykułach, to polub naszą stronę na https://www.facebook.com/historialomzy
oraz
zgłoś swój akces do grupy na FB:
https://www.facebook.com/groups/historialomzy

Wojciech Winko

Redaktor Naczelny historialomzy.pl. Łomżyniak, społecznik, redaktor i wydawca czasopisma "Goniec łomżyński", współzałożyciel i sekretarz Łomżyńskiego Bractwa Historycznego, z zamiłowania mediewista i genealog rodów historycznej Ziemi Łomżyńskiej oraz badacz jej historii.

Powiązane tagi
  • Komitet Urządzający do spraw Królestwa Polskiego
  • Księstwo Warszawskie
  • odznaka Sołtysa w Guberni Łomżyńskiej
  • sołtys
  • Statut Warcki
  • Ukaz carski o urządzaniu gmin wiejskich z dnia 2 marca 1864 r.
Poprzedni post
  • Łomża
  • Wspomnienia

Grodzisko na Starej Łomży /z cyklu: Ciekawe miejsca na ziemi łomżyńskiej/

  • Wojciech Winko
  • 8 marca 2021
Czytaj artykuł
Następny post
  • Wspomnienia

Grodziska w miejscowościach Wizna i Ruś /z cyklu: Ciekawe miejsca na ziemi łomżyńskiej/

  • Wojciech Winko
  • 11 marca 2021
Czytaj artykuł
Może Ci się spodobać
Czytaj artykuł
  • Redakcyjne

Unikalny portal historialomzy.pl na sprzedaż!

  • Mariusz Patalan
  • 13 stycznia 2025
Czytaj artykuł
  • Redakcyjne

Dziękujemy za 15 lat wspólnej historii!

  • Mariusz Patalan
  • 13 stycznia 2024
Czytaj artykuł
  • Redakcyjne

Życzenia Świąteczne i Noworoczne

  • Mariusz Patalan
  • 11 grudnia 2023
Czytaj artykuł
  • Redakcyjne

Minęło już 5113 dni… 14. urodziny historialomzy.pl

  • Mariusz Patalan
  • 13 stycznia 2023
Czytaj artykuł
  • Redakcyjne

Wesołych Świąt Bożego Narodzenia 2022

  • Mariusz Patalan
  • 23 grudnia 2022
Czytaj artykuł
  • Redakcyjne

Po 8 latach nowe spojrzenie na historię…

  • Mariusz Patalan
  • 17 listopada 2022

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Golden Pixel | historialomzy.pl | copyright © 2023

Wprowadź słowa kluczowe wyszukiwania i naciśnij Enter.

Strona korzysta z ciasteczek. Zapoznaj się z Polityką prywatności.ZgodaPolityka prywatności