Tajemnica Szczuczyńskich krypt

W ostatni tydzień lutego br. sala multimedialna Muzeum Diecezjalnego w Łomży gościła uczestników historycznego spotkania naukowego, na którym wygłoszony został referat pt. ”Krypty kościoła p.w. Imienia NMP w Szczuczynie źródłem badań historycznych”. Referat i prezentację na temat „Krypty kościoła p.w. Imienia NMP w Szczuczynie źródłem badań historycznych” przedstawił dr Tomasz Dudziński z Grajewskiej Izby Historycznej.

Na spotkanie naukowe pasjonatów i miłośników historii regionalnej, zaprosiły współpracujące ze sobą Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomżyńskie Bractwo Historyczne oraz Muzeum Diecezjalne w Łomży. Spotkaniu przewodniczył ks. dr hab. Józef Łupiński prof. UKSW, a jego uczestnikami byli m. innymi ks. biskup Tadeusz Zawistowski, ks. prof. Witold Jemielity, ks. kan. mgr Marian Mieczkowski, proboszcz parafii katedralnej pw. św. Michała Archanioła w Łomży, ks. Tomasz Grabowski, dyrektor Muzeum Diecezjalnego w Łomży, liczne grono członków i sympatyków Łomżyńskiego Bractwa Historycznego i łomżyńskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego oraz Łomżyńskiego Towarzystwa Naukowego im Wagów.

Z dziejów Szczuczyna
Szczuczyn, choć jest dość młodym miastem (powstał końcu XVII wieku), to dzięki jego twórcy Stanisławowi Antoniemu Szczuce oraz jego roli na dworze Jana III Sobieskiego zapisał się na kartach historii pogranicza mazowiecko-pruskiego. Pierwsze dostępne źródła o terenach, na których powstało miasto Szczuczyn sięgają początków XV wieku. Książe mazowiecki Janusz I starszy przed 1426r sprzedał braciom Falisławowi i Marcinowi Szczukom herbu Grabie 55 włok ziemi po obu stronach rzeki Wissy. Ród Szczuków nabywając dalsze ziemie dał początek innym wsiom: Szczuki Piotrowe – Jambrzyki, Pawełki, Bęćkowo. Od nich też nazwę otrzymała wieś Szczuki – Litwa – dzisiejsze miasto Szczuczyn. Z tego rodu pochodził urodzony na Litwie Stanisław Antoni Szczuka, podkanclerzy litewski, dostojnik dworu Jana II Sobieskiego i założyciel Szczuczyna, który począwszy od 1683r. rozpoczął tworzenie rodowego latyfundium szczuczyńskiego. Magnat w dniu 9 listopada 1692r. Wystarał się o nadanie dla Szczuczyna przywileju wystawionego w Żółkwi przez Jana III Sobieskiego, w którym miasto otrzymało prawa miejskie-magdeburskie. Miasto otrzymało herb – ośmioramienną gwiazdą na białym polu, a przywilej lokacyjny został kolejno potwierdzony przez Augusta II w dniu 14 marca 1699r. i 11 lipca 1703r, oraz Stanisława Augusta Poniatowskiego w dniu 21 grudnia 1779r.

Historyczne krypty
Jednym z najciekawszych zabytków w Szczuczynie jest kościół p.w. Imienia NMP oraz założenie klasztorne zakonu Pijarów. Budowa staraniem fundatora, szczuczyńskiego zespołu kościelno – klasztornego, zaprojektowanego również przez Włocha Józefa Piolę, rozpoczęła się w 1697 roku (po wcześniejszym o rok sprowadzeniu do miasta pijarów). Na budowę klasztoru, jak i kościoła wykorzystano fundusze Stanisława Szczuki – 60 tysięcy złotych, 20 tysięcy złotych wpłynęło z kasy królewskiej Jana III Sobieskiego, który na intencję pomyślności bitwy pod Wiedniem przeznaczył tę kwotę na budownictwo sakralne w Szczuczynie. Pracę nad rozbudową nowego miasta były w toku, gdy w 1710r. zmarł jego założyciel Stanisław Antoni Szczuka.
Na przestrzeni trzech wieków w dwóch kryptach pod prezbiterium kościoła, dokonano szeregu pochówków zasłużonych obywateli miasta i regionu. Między innymi w kryptach pochowany został założyciel Szczuczyna Stanisław Antoni Szczuka oraz trójka jego dzieci, przedstawiciele miejscowej szlachty oraz pijarzy z miejscowego klasztoru. W ostatnich latach staraniem Grajewskiej Izby Historycznej, prac badawczo – konserwatorskich tego unikatowego w skali europejskiej miejsca pochówku podjął się Instytut Archeologii UMK w Toruniu.

Tajemnice sprzed wieków
Archeologiczne badania zawartości krypt w Szczuczynie dostarczyły nieznanych dotąd informacji na temat ubioru i wyposażenia. Dotychczas analizie poddano 96 trumien. Na podstawie ich zawartości Instytut wykona badania technologiczne tkanin obiciowych i innych. Krypty zawierają trumny z różnorodnym wykończeniem ich wnętrza i wyglądu zewnętrznego.
Wyniki prowadzonych badań, okazały się wyjątkowe w skali europejskiej. W krypcie w przeciągu trzystu lat panowały w miarę stabilne warunki, które pozwoliły na przetrwanie nawet szybko rozkładających się włókien i papieru. Ekipa naukowców pieczołowicie dokumentuje wygląd, kształty trumien i zdobienia oraz szczątki zmarłych. Część pochowanych jest zmumifikowana, z części pozostały szkielety. Niektórzy zmarli mieli w ręce włożone kolorowe, papierowe obrazki z wyobrażeniami różnych świętych.
Kolekcja ubiorów z krypt szczuczyńskich jest wyjątkowa i unikatowa na skalę światową, ponieważ zachowały się elementy odzieży, których do tej pory nie odnotowano w żadnych innych badanych w Polsce kryptach. Za sprawą mikroklimatu przetrwały setki lat staropolskie stroje: jedwabne żupany pod spód, kontusze na wierzch, pasy kontuszowe tkane złotymi i srebrnymi nićmi oraz nakrycia głowy mężczyzn i kobiet, koszule, bielizna, pończochy i buty. W trumnach odnaleziono także także szkaplerze, różańce, medaliki, krzyżyki i obrazki święte.

Podziemne dziedzictwo
Przeprowadzone dotychczas cząstkowe badania umożliwiły zweryfikowanie tajemnic i dokonanie szczegółowych opisów szczuczyńskich krypt. Poza opisami dokonano dokumentacji fotograficznej. Jak podkreślają badacze szczuczyńskich krypt, wyniki dotychczasowych prac zostały ogłoszone zaledwie w 10 procentach. Pomimo tego ich wyniki są tak cenne, że już dziś mogą posłużyć dla nauki jako materiały porównawcze. Tego rodzaju badania dostarczają też źródłowej wiedzy o stanie zdrowia naszych przodków, sposobie odżywiania i ogólnych warunkach ich życia. Wyniki badań wnoszą także bezcenny wkład do wiedzy o historii miasta i wielowiekowych dziejach jego mieszkańców, przyczyniając się do pełniejszego udokumentowania regionalnego dziedzictwa kulturowego.

/kow/

Zdjęcia uczestników spotkania historycznego. Zdjęcia wykonał H.S.