Zasłużeni dla Łomży

Wiktor Jerzy Grochowski – pomysłodawca i prekursor Kwesty na rzecz łomżyńskiej nekropolii

W tym roku, w dniach 1 i 2 listopada przed bramami zabytkowego cmentarza przy ul. Mikołaja Kopernika, odbędzie się po raz 25. doroczna kwesta na renowację zabytków cmentarnych w Łomży „Ratujmy łomżyńskie zabytki cmentarne”. Od roku 1984 dzięki tej wspaniałej i jednej z pierwszych w Polsce kwest cmentarnych, udało się odrestaurować ponad 200 zabytkowych pomników. Akcja zainicjowana przez nieodżałowanej pamięci społecznika i łomżyniaka Wiktora Jerzego Grochowskiego, znalazła godnego kontynuatora w postaci Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej.

Okazją dodatkowego wspomnienia postaci łomżyńskiego wybitnego działacza społecznego jest mijająca właśnie 5. rocznica jego przedwczesnego odejścia oraz 30. rocznica pierwszej zainicjowanej przez Jego Osobę cmentarnej kwesty. ŚP. Wiktor Jerzy Grochowski, dla Jego wielkich zasług w ratowania zabytków łomżyńskiej nekropolii, może śmiało być nazywany łomżyńskim Waldorffem. Dzięki swojemu głębokiemu poczuciu misji, uporowi i wieloletnim staraniom, zainicjował wielkie i trwające do dzisiejszego dnia dzieło przywracania pamięci naszego miasta.

Zwyczajny człowiek
Wiktor Jerzy Grochowski urodził się 28 lipca 1924 r. w Łomży. Po wojnie ukończył w 1947 r. Gimnazjum Męskie, przy ul. Zjazd, zdobywając wykształcenie technika ekonomisty. Pracował następnie długie lata jako kierownik składu opałowego i urzędnik Gminnej Spółdzielni w Łomży. W swoim życiu zawodowym znajdował także czas i miejsce na działalność społeczną. W 1965 roku wstąpił do Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, w którego łomżyńskim zarządzie oddziału był członkiem w latach 1966-70. Przez dwadzieścia lat jako przewodniczący Społecznej Komisji Opieki nad Zabytkami PTTK i pasjonat historii Łomży, bardzo zaangażował się w opiekę i dbałość o wszystko, co związane było z przeszłością miasta.
Jego inspiratorem stał się pomysłodawca Kwesty Powązkowskiej Jerzy Waldorff. Dzięki swojemu uporowi oraz darowi przekonywania, Wiktor Grochowski uzyskał od ówczesnych władz wszystkie niezbędne pozwolenia oraz wraz z Sylwestrem Banaśkiewiczem i Bolesławem Deptułą w 1984 roku, urządzili pierwszą kwestę na renowację zabytkowych pomników łomżyńskiej nekropolii. Datki w niej pomagali zbierać zaprzyjaźnieni harcerze oraz członkowie Towarzystwa Numizmatycznego i Łomżyńskiego Towarzystwa Fotograficznego.

Pasjonat do końca życia
Pan Wiktor od daty tej pamiętnej pierwszej zbiórki, nie opuścił już żadnej z licznych późniejszych Kwest, każdą skrupulatnie i co do złotówki rozliczając. Zorganizowane pod jego kierownictwem kwesty w latach: 1984,1985,1986 oraz 1993,1994 i 1995, pomogły przywrócić pamięci potomności liczne zabytki sztuki nagrobnej. W następnych latach Jego inicjatywa znalazła godne wsparcie w postaci organizacji kolejnych kwest przez Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej oraz stale rosnące grono wolontariuszy. Pod koniec swojego pracowitego życia Wiktor Grochowski w uznaniu swoich zasług, został uhonorowany Złotą Odznaką „Za opiekę nad Zabytkami”.
Wiktor Jerzy Grochowski odszedł nagle w wieku 85. lat, kilka dni przed kolejną cmentarną kwestą w dniu 28 paździenika 2009r. Miejsce swojego pochówku znalazł na terenie tak ulubionej przez siebie nekropolii łomżyńskiej. Do dzisiaj jeszcze w pamięci wielu łomżyniaków stoi jego charakterystyczna sylwetka z nieodłączną puszką kwestarską, a zainicjowane przez niego Jego Wielkie Dzieło ratuje kolejne łomżyńskie cmentarne zabytki.
Cześć Jego Pamięci

Fot.: Bolesław Deptuła
wspomnienie opracował: sekretarz Łomżyńskiego Bractwa Historycznego – Wojciech Winko

Na podstawie artykułu pt.: „Nekropolia pod Św. Mikołajem” autorstwa Wiktora J. Grochowskiego zamieszczonego w nr 5 „Kolekcjonera łomżyńskiego”, załączono poniżej wykaz prac dokonanych z funduszów zebranych podczas Zaduszkowych Kwest: w latach 1984,1985,1986 oraz 1993,1994 i 1995:
1) 1985 r.: Remont, z renowacją Nagrobka Antoniego JEZIERSKIEGO, z 1822 r. -zł: 40.850
2) 1986 r.: Renowacja met. nagrobka z met. ogrodzeniem: Heleny SZCZESNOWICZOWEJ z Majewskich i Wł. Żochowskiego, z 1886 r. – zł: 25.000
3) 1986 r.: Wypłata gratyfikacji za zabytkowąrzeźbę-figurę, pochodzącą z grobu Ro­dziny Remiszewskich – zł: 20.000
4) 1993 r.: Zamurowanie wejść do wcześniej rozbitych i sprofanowanych grobowców: Rodziny Dawbor-Markiewiczów i Rodziny Kołakowskich – zł: 450.000
5) 1995 r.: Remont Nagrobka „NN” (bez danych idnetyfikac.) – zł: 1.000
6) 1995 r.: Remont grobowca wcześniej rozbitego i sprofanowanego, z 1898 r., Rodziny Napoleona L. Pągowskiego – zł: 1.100
1995 r.: Odbudowanie Nagrobka Julii z Łojków Ołtarzewskiej, z 1859 r. (Został rozebrany, gdyż był w stanie ruiny) – zł: 1.505
Wykonano – sposobem społecznym, bez kosztów – m. innymi: gruntowny remont i konserwacja kamiennej rzeźby-figury, z XVI wieku. Prace konserwatorskie wykonał Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu; konserwację metalowej tablicy z nagrobka Andrusia von Hallera, z 1888 r.
7) Odnowienie napisów na trzech zabytkowych nagrobkach: – Rodziny DAWBOR-MARKIEWICZÓW, -Ks. Jana ROSŁOWICZA oraz – Edmunda CABERTA.
8) Uratowano pamiątkowy grób, który usiłowano zlikwidować. Był to grób MIKOŁAJA PIETRONA, osiemnastoletniego żołnierza, który walczył w r. 1920 w obronie Łomży, jako artylerzysta. Pochodził z okolicy Kalisza. Zmarł w 1921 r. w Szpitalu św. Ducha w Łomży, w następstwie odniesionych ran. Grób udało się tylko częściowo uratować. Osadzono w betonie metalowy krzyż; umieszczono na nim tablicę informacyjną.
9) Odnowiono znalezioną mosiężną plakietę, z wizerunkiem Matki Bożej oraz z zamieszczoną dedykacją w języku rosyjskim. Ustalono, że plakieta pochodzi z nagrobka Józefiny, córki Aleksandra, JASTRZĘBSKI El, byłej wychowawczyni Gimnazjum Żeńskiego w Łomży.
10) Wydano w 1989 r., dzięki dotacjom MDK Domu Środowisk Twórczych w Łomży, publikację: „Łomżyński cmentarz – muzeum”, z tekstem prof. dr Alexa GONGOLA i w opracowaniu graficznym Bolesława DEPTUŁY.
11) Zabezpieczono w celu renowacji: piaskowcową figurę, z wieloma uszkodzeniami. Figura przedstawia Matkę Bożą, ze złożonymi rękami. Pochodzi z cokoliku-nagrobka Natalii BEBEROWEJ, z Żurowskich.
12) Zabezpieczono uszkodzoną tablicę marmurową z nagrobka Józefa WOYCIECHOW-SKIEGO, z 1830 r. Zabytkowy nagrobek jest przewidziany do remontowania wraz z grobowcem.
13) Zebrano z terenu cmentarza około 30 różnych, metalowych Krzyży, które przechowywane są w Kaplicy Śmiarowskich, jako ewentualne eksponaty do planowanego założenia Cmentarnego Muzeum lub stałej wystawy w Łomży.