Od redakcji:
Za zgodą pana Tomasza Chojnowskiego dyrektora Szkoły Podstawowej nr 1 im. T. Kościuszki w Stawiskach, redakcja portalu historialomzy.pl publikuje monografię Stawisk stworzoną w 2016 r. przez uczniów Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Stawiskach. To ciekawe opracowanie powstało w związku z obchodami 590-lecia powstania Stawisk, które miały miejsce w 2016 r. Z uwagi na szeroki zakres opracowania, monografia w brzmieniu oryginalnym opublikowana będzie w dwóch częściach.
Historia jest świadkiem czasów, światłem prawdy,
życiem pamięci, nauczycielką życia.
Marcus Tullius Cicero
Sławni ze Stawisk
Kisielniccy
Ród Kisielnickich pochodzi z Ziemi Ciechanowskiej. Za protoplastę rodu uważany jest Jakub herbu Topór. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi sprzed 1419 r., określany jest też jako Jakub z Łosewa. Jakub też był pierwszym właścicielem majątku Kisielnica, dlatego też nazywano go również Jakubem z Kisielnicy. Ród tego gniazda jest wspaniale rozgałęziony i zapisał się jako znaczący ród majątków ziemskich. Już od średniowiecza jego przedstawiciele stanowili społeczną elitę. Sprawowali najróżniejsze urzędy: starostów, sędziów ziemskich. W historii polskiego ziemiaństwa zapisali się głównie jako patrioci i znakomici gospodarze swych licznych dóbr. Czas pokazał, że rodzinne majątki pozostawały w ich rękach prawie 500 lat, aż do połowy XX wieku, co w historii ziemiaństwa polskiego na Mazowszu uznawane to jest za bardzo rzadki przypadek.
Stanisław Kisielnicki (1797 – 1854) był sędzią pokoju, właścicielem Korzenistego, który odziedziczył Stawiski dzięki swej małżonce Annie z Bykowskich. To ona wniosła te dobra w wianie. Stanisław i Anna Kisielniccy swoje gniazdo założyli tuż za miastem, rozbudowując tzw. założenia dworskie stworzyli otoczoną sadami, parkami, alejami wspaniałą posiadłość, która stała się miejscem życia kolejnych pokoleń tego rodu. Doczekali się córki Anny oraz synów Józefa, Edmunda i Witolda.
Józef Kisielnicki (1825 – 1872) to kolejny dziedzic Stawisk z tego rodu. Za żonę pojął Joannę Marylską i mieli pięcioro dzieci (Marię, Urszulę, Stanisława, Włodzimierza i Tadeusza). Dobra zarządzane pod jego ręką zaliczane były do największych posiadłości ziemskich w powiecie łomżyńskim. W neogotyckim stylu rozbudowany dwór, który okazał się wspaniałą rezydencją przyciągającą wzrok przez monumentalne wieże usytuowane na planie kwadratu i kojarzące się ze średniowiecznym zamkiem.
Stanisław Kisielnicki (1858 –1943) ożenił się z Janiną Krzymuską i jak jego ojciec wspaniale zarządzał odziedziczonym majątkiem. W 1886 r. do posiadłości należały też Smolniki i Sokolicha. To dzięki Stanisławowi powstała tam gorzelnia, cegielnia i młyn wodny. Wspaniałe gospodarowanie przez Stanisława dobrami Kisielnickich ze Stawisk doprowadziło do tego, że już w 1892 r. liczyły one 1766 hektarów, a w 1906 r. aż 1961,7 hektara.
Józef Kisielnicki (1898 – 1960) był ostatnim właścicielem Stawisk z rodu Kisielnickich. W okresie międzywojennym przejął majątek od sędziwego już ojca i jego wzorem również gospodarnie nim zarządzał. Nie założył rodziny i w przeciwieństwie do jego przodków nie imponowało mu życie towarzyskie.
Maria Kisielnicka (1861 – 1943) to niezwykłej urody córka Józefa i Joanny z Marylskich. Nazywana była jasnowłosą ziemianką ze Stawisk, w której zakochał się Wojciech Kossak, wschodząca sława polskiego malarstwa. Maria z Kisielnickich Kossakowa pożegnała się z rodzinnym gniazdem w Stawiskach i zamieszkała z mężem w Krakowie.
Wojciech Horacy Kossak herbu Kos (1856 – 1942) (ur. 31 grudnia 1856 r. w Paryżu, zm. 29 lipca 1942 r. w Krakowie) był polskim przedstawicielem malarstwa o tematyce historycznej batalistycznej, synem Juliusza Kossaka. Urodził się w noc sylwestrową 1856/57 tuż przed północą (jego brat bliźniak Tadeusz ma wystawiony akt urodzenia już na dzień 1 stycznia 1857 r.) w Paryżu, dokąd wyjechali jego rodzice wkrótce po ślubie. Jego ojcem chrzestnym był francuski malarz Horacy Vernet, po którym otrzymał drugie imię. W Warszawie, na tzw. salonach, Wojciech wpatrywał się w córkę Józefa i Joanny Kisielnickich.
Z treści obfitej korespondencji, która wkrótce zaczęła krążyć między Krakowem a Stawiskami wynika, że była to miłość od pierwszego spojrzenia. W okresie narzeczeństwa pocztylion doręczał pannie Marii kolejne listy z zapewnieniem o głębokim uczuciu, ale również pełne humoru i tak w grudniu 1883 r. Wojciech pisze: „(…) Ja nie wiem, czy Pani pisałem już o tym, że Panią tak z całej duszy i z całego serca kocham, że na myśl, że będziemy razem, robi mi się tak bajecznie na sercu, że mi się wszystko kręci, i Somosierra, i sztalugi, i tę trochę móżdżku, co mam (…)”. Oczywiście Kossak odwiedzał także swoją narzeczoną w domu w Stawiskach. Z Krakowa Wojciech Kossak docierał koleją najpierw do Czyżewa, a stamtąd jeszcze około 80 kilometrów końmi w pojeździe pocztowym lub wysłanym przez Kisielnickich. W Stawiskach wpatrywał się nie tylko w cudowną narzeczoną, ale również w urzekający krajobraz. W liście do przyszłego szwagra Stanisława pisał: „(…) Przychodzę do przekonania, że jak dla mnie – najpiękniejsze części Polski są Łomżyńskie i Zakopane, a ja się na tym powinienem znać (…)”. Na 2 tygodnie przed ślubem zakochany Wojciech pisał list do dworu w Stawiskach: „(…) Do widzenia, Maryś, dzięki Bogu może to już będzie i ostatni mój list jako Twego narzeczonego. Do widzenia za parę dni. Całuję namiętnie usteczka Twoje najsłodsze, oczka, nosek, uszka, strasznie mocno i bez końca i nóżki, i rączki, i wszystko, i wszystko. Maryś, ja wariuję na myśl, że będziesz moją, naprawdę! Twój, ale to zupełnie tylko Twój – Wojtek Kossak (…)”.
Nadeszła wreszcie wielka, upragniona przez oboje chwila: „16 lipca 1884 roku, o godzinie dziewiętnastej, w Kościele Parafialnym pod wezwaniem Świętego Wojciecha w Porytem, w pobliżu Stawisk. W obecności licznej rodziny i przyjaciół, wobec Boga i proboszcza ks. Marcjana Włostowskiego, wypowiedzieli sakramentalne „tak”. Maria i Wojciech zamieszkali w Krakowie w jego rodowej willi „Wygoda”, przemianowanej na „Kossakówkę”. Jej mieszkańcy i goście weszli do historii polskiej kultury narodowej. To właśnie „Kossakówka” stała się miejscem spotkań bohemy artystycznej Krakowa, a gospodarz Wojciech zdobywał coraz większą malarską sławę. Obrazy Wojciecha Kossaka przedstawiają głównie sceny historyczne, batalistyczne, rodzajowe a także portrety. Artysta kojarzony jest również z mistrzowskim przedstawieniem koni. Do jego najbardziej znanych dzieł należą m.in. „Panorama Racławicka” (namalowana z Janem Styką), „Olszynka Grochowska”, „Marszałek Józef Piłsudski na Kasztance”. Wojciech i Maria z Kisielnickich Kossakowie mieli troje dzieci, które także zdobyły sławę: pierworodny syn Jerzy jako artysta malarz, córka Maria Pawlikowska-Jasnorzewska jako poetka i pisarka oraz córka Magdalena Samozwaniec jako autorka utworów satyrycznych.
Prof. Simona Gabriela Kossak (1943 – 2007) to prawnuczka sławnego Juliusza, wnuczka Wojciecha i Marii z Kisielnickich Kossaków, córka Jerzego. Jako absolwentka Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi Uniwersytetu Jagiellońskiego, popularyzowała naukę oraz działalność na rzecz zachowania pozostałości naturalnych ekosystemów Polski. Po ukończeniu studiów opuściła rodzinny Kraków (zabierając ze sobą obraz pradziadka Juliusza, przedstawiający dwór Kisielnickich w Stawiskach) i wyjechała do Białowieży. Pracowała tutaj w Zakładzie Badania Ssaków i w Instytucie Badawczym Leśnictwa Zakładu Lasów Naturalnych (którym kierowała od 2003 r.). Była autorką kilkuset publikacji naukowych, popularnonaukowych, książek i filmów przyrodniczych. Szczególną popularność w kraju przyniosły jej codzienne gawędy pt. „Dlaczego w trawie piszczy?”, prezentowane w Polskim Radiu. W tych niezwykle zajmujących opowieściach o zwierzętach chciała, jak to określiła, „łagodzić ludzi wobec ludzi i wobec zwierząt”. Zamieszkiwała sędziwą leśniczówkę „Dziedzinkę” z myszami, dzikiem, sową, pająkami i innymi stworzeniami, które się tam pojawiły. Była zawsze pogodna, ale także konsekwentna w walce o ochronę przyrody, a zwłaszcza Puszczy Białowieskiej, Ostatnią wolą ciężko schorowanej i świadomej zbliżającej się śmierci „pustelniczki”, było pochowanie jej na cmentarzu parafialnym w Porytem. Właśnie tutaj spoczywają jej przodkowie Kisielniccy, a w pobliżu znajduje się kościół, w którym w 1884 r. pobrali się jej sławni dziadkowie Wojciech i Maria z Kisielnickich.
Akiba Rubinstein (1882 – 1961) urodził się 12 grudnia 1882 r. w Stawiskach jako czternaste dziecko w żydowskiej rodzinie nauczyciela szkoły religijnej. Niestety, nie poznał swojego ojca, który zmarł na gruźlicę osiem miesięcy przed jego narodzinami. Na cześć ojca dostał imię Akiba. Rodzeństwo było słabego zdrowia i większość z braci i sióstr umarła w dzieciństwie. Akibę wychowywali dziadkowie. Dziadek ze strony matki Reizel Reb Aharon Eliezer Denenberg był jednym z bogatszych ludzi, który dorobił się fortuny na przemyśle drzewnym. Gdy matka młodego Rubinsteina wyszła drugi raz za mąż za rabina Hellera zwanego „Geniuszem z Pińska”, rodzina Rubinsteinów przeniosła się do Białegostoku (ok. 1888 r.). Dziadkowie Akiby wysłali go do szkoły rabinackiej, gdzie uczył się razem z przyrodnim bratem Chaimem Hellerem. Z powodu mizernego zdrowia i groźby zarażenia się gruźlicą, Akiba nie został posłany do białostockiej szkoły Yeshiva. Mając wiele wolnego czasu, zaczął poznawać tajniki królewskiej gry. Godzinami przesiadywał w pobliskiej restauracji i grał w szachy, często sam ze sobą. Miał wtedy 16 lat. Książki o Torze poszły więc w kąt, a zastąpiły je papierowe figury szachowe. Później Akiba wspominał, że studiował szachy sześć-osiem godzin dziennie, przez 300 dni w roku! W 1901 r. zaczął już wygrywać z najlepszymi szachistami w Białymstoku. Rubinstein sensacyjnie ograł najlepszych łódzkich szachistów i wywalczył tytuł mistrza Łodzi pierwszy w swojej dopiero zaczynającej się wielkiej karierze. Akiba Rubinstein około 1902 r. przeniósł się do Łodzi. Lata 1907- 1912 to okres jego największych triumfów. W 1909 r. w bezpośredniej partii Rubinstein pokonał Laskera, ówczesnego mistrza świata. Akiba zagrał w Petersburgu, ale gospodarzom zawodów odmówił startu w barwach carskiej Rosji. Dlatego przy jego nazwisku widnieje nazwa miasta Łódź. W 1912 r. osiągnął niezwykły sukces. W ciągu jednego roku wygrał kolejnych pięć wielkich międzynarodowych turniejów: w San Sebastian, Pieszczanach, Wrocławiu, Warszawie i Wilnie. 50 lat później sztuka ta udała się Bentowi Larsenowi, ale zajęło mu to aż trzy lata. Rok 1912 w historii szachów nosi nazwę „Roku Rubinsteina”! 30 marca 1917 r. Akiba Rubinstein ożenił się z Eugenią Lew. Ich pierwszy syn Jonas, urodził się w Polsce w 1920 r. Przeprowadzali się do Szwecji, Niemiec, Brukseli. Niestety, nigdy nie dano mu zagrać o mistrzostwo świata, mimo że był uważany za najlepszego szachistę świata. W tamtych czasach pretendent do tytułu musiał bowiem wyłożyć pokaźną kwotę na organizację spotkania z mistrzem. Emanuel Lasker żądał za rozegranie z nim meczu 10 tysięcy dolarów ! Rubinstein gromadził pieniądze, ale całą fortunę stracił, gdy władzę w Rosji i konta bankowe przejęli bolszewicy. Niestety, powoli zaczynały się objawiać u Akiby symptomy choroby psychicznej. Skarżył się na rzekomą muchę, która siada mu na czole i nie pozwala skupić się przy szachownicy. Cierpiał na androfobię, lęk przed ludźmi. W czasie I wojny światowej próbował nawet popełnić samobójstwo. Po wojnie powrócił do szachów i znów wygrywał. W 1922 r. zwyciężył w Antwerpii, pokonując m.in. znakomitych graczy Aleksandra Alechina, Gezę Maroczego, Richarda Retiego i Ksawerego Tartakowera. W 1926 r. wyjechał na stałe z Polski i osiadł w Belgii, zachowując jednak polskie obywatelstwo. W 1930 r. poprowadził Polskę do zwycięstwa w III Olimpiadzie Szachowej, odbierając nagrodę za najlepszy wynik indywidualny (13 zwycięstw przy 4 remisach). Rok później na olimpiadzie w Pradze zajął z naszą reprezentacją drugie miejsce. Niestety, w 1932 r. Rubinstein przegrał z chorobą. Przestał grać. Podczas II wojny światowej ukrywał się w szpitalu psychiatrycznym w Brukseli, dzięki czemu uniknął wywiezienia do obozu koncentracyjnego. Po wojnie, zapomniany, ostatnie lata życia spędził w domu starców. Zmarł w wieku 79 lat, 14 marca 1961 r. w Brukseli lub jak niektórzy podają w Antwerpii. Akiba Rubinstein miał dwóch synów Jonatana i Salomona. Obaj grali w szachy. Sammy, urodzony w Belgii syn Akiby, po ojcu odziedziczył pasję i talent do gry w szachy. W 1980 r. i 1985 r. wygrał Championnat individuel de la Francophonie. Zmarł w Brukseli w wieku 75 lat. Rodzinny dom Akiby Rubinsteina w Stawiskach jest dzisiaj siedzibą Urzędu Miejskiego. W 2010 r. Europejska Unia Szachowa ogłosiła rok 2012 „Rokiem Akiby Rubinsteina”.
Władysław Steczkowski był synem Jana i Walentyny z domu Góreckiej. W listopadzie 1918 r. brał udział w rozbrajaniu Niemców w Stawiskach. Od 1 czerwca 1919 r. był podporucznikiem ze starszeństwem, początkowo w 21. pułku piechoty. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. Pozostał w wojsku jako zawodowy oficer w 6. Pułku Strzelców Podhalańskich. W 1934 r. ukończył Wydział Konsularny Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. Następnie od 1938 r. był oficerem w 57. Pułku Piechoty Wielkopolskiej. W 1939 r. objął dowództwo Szamotulskiego Batalionu Obrony Narodowej oraz Komendę Obwodu Przysposobienia Wojskowego w Szamotułach. We wrześniu 1939 r. w stopniu kapitana dowodził Szamotulskim Batalionem Obrony Narodowej. Brał udział w bitwie nad Bzurą. W 1940 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Zbrojnej, gdzie dowodził obwodem Warszawa-Śródmieście. Po scaleniu POZ z Armią Krajową w 1942 r. powołano go w stopniu majora na komendanta 4. rejonu obwodu Śródmieście. Funkcję tę pełnił również w trakcie Powstania Warszawskiego. Kierował m.in. oddziałami śródmiejskimi, które przeprowadziły wspomagające uderzenie na pl. Żelaznej Bramy podczas nieudanej próby przebicia do Śródmieścia, podjętej przez obrońców Starówki (30/31 sierpnia). 20 września 1944 r. powołany został na zastępcę dowódcy 15. Pułku Piechoty AK „Wilków”. Od 2 października mianowany był na stopień podpułkownika. Po kapitulacji powstania przebywał w obozach Lamsdorf, a następnie Oflagu II C Woldenberg. Do 1949 r. pracował w wojsku na terenie Szczecina, a następnie zamieszkał w Warszawie, gdzie pracował w Radzie Pamięci Walk i Męczeństwa. Kpt. inż. Władysław Steczkowski – „Biały Orzeł” (dowódca oddziału AK w Stawiskach, odznaczony orderem Virtuti Militari) oraz Paweł Steczkowski „Długi” byli żołnierzami Armii Krajowej. Jego dwaj synowie (w wieku 21 i 17 lat) zginęli w Powstaniu Warszawskim. Obecnie w Stawiskach istnieje ulica nazwana jego imieniem. Ponadto na głównym placu w rynku miasta znajduje się pomnik Orła Białego poświęcony zasługom tak wybitnego obrońcy wolności Stawisk. Jego brat ppor. Franciszek Steczkowski „Groźny” również walczył w Powstaniu Warszawskim w szeregach batalionu Chrobry I i został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Władysław Wasiewicz (1888 – 1971) to rzeźbiarz, grafik i pedagog. Ukończył kurs rysunku w Muzeum Rzemiosła i Sztuki stosowanej u I. Łopieńskiego oraz krakowską Akademię Sztuk Pięknych u K. Laszczki. W 1922 r. wziął udział w konkursie na projekt monet obiegowych, a w 1927 r. na pomnik Chrystusa Zbawiciela (niezrealizowany). W 1928 r. otrzymał złoty medal na wystawie w Paryżu. Po zakończeniu działań wojennych profesor Władysław Wasiewicz zasłynął kierowaniem prac przy odbudowie pomnika Fryderyka Chopina w warszawskich Łazienkach Królewskich. Pomnik ten odtworzono na podstawie zachowanego miniaturowego modelu z gipsu i fotografii. Do mniej znanych dzieł należało popiersie gen. Karola Świerczewskiego, które znajdowało się w Szkole Podstawowej nr 111 w Łodzi (obecnie w Muzeum Socrealizmu w Kozłówce). Władysław Wasiewicz tworzył portrety, rzeźby figuralne, plakiety i medale w gipsie, drewnie, ceramice oraz brązie. W 1928 r. nagrodzony został złotym medalem za rzeźbę podczas wystawy w Paryżu. Uczestniczył w wystawach zbiorowych w Zachęcie, TZSP w Warszawie, na których nierzadko otrzymywał wyróżnienia i nagrody.
Mieszkańcy Stawisk w liczbach
Nikt nie zaprzeczy, że duszą miasta są jego mieszkańcy. To od nich zależy, czy ich miejsce zamieszkania będzie piękniało i dawało poczucie bezpieczeństwa. Wiedzieli o tym również stawiskoszczanie i dbali o swoje miasteczko. Dowodzi tego między innymi działalność właścicieli Stawisk. Za przykład może posłużyć Stanisław Kisielnicki (1858-1943). Wprowadził on w majątku nowoczesne formy gospodarowania, wybudował dwór w stylu neogotyckim. Budowla posiadała dwie wysokie wieże, które nadawały jej swoistego uroku. Właściciele Stawisk nic by jednak sami nie mogli zrobić. Każdemu z nich pomagali mieszkańcy, zarówno pochodzenia polskiego, jak i żydowskiego.
Profesor A. Dobroński w książce pt. Miasta województwa podlaskiego pisze o Stawiskach: „W spisach z końca XVIII wieku określono je jako miasto szlacheckie (prywatne), tylko z 3 ulicami i 179 domami. Liczba ludności była znaczna, bo około 1170 mężczyzn i kobiet, w tym ponad 890 Żydów (76%), 7 duchownych, 6 kupców i 95 rzemieślników. Połowa kupców handlowała suknem, co wskazuje na utrzymującą się produkcję włókienniczą, a rzemieślnicy reprezentowali 18 specjalności, w tym rzadko spotykane na prowincji mazowieckiej: introligator, 3 farbiarzy, 11 kuśnierzy. Ponadto zwracała uwagę liczna reprezentacja krawców (20 majstrów i 3 czeladników), szewców (18), rzeźników (13), a także obecność garncarzy (4), bednarzy (3) i szklarzy (2)”. Miasto stało się ośrodkiem słynącym z wyrobu kożuchów, sukna i kapeluszy. Czynne były również garbarnie i farbiarnie. Natomiast czytając Dzieje Łomży można się dowiedzieć, że w 1810 r. w Stawiskach było 1211 osób, w 1827 r. -1110, zaś w 1844 r. już 2681.
Jak widać w latach 1810-1827 liczba mieszkańców znacznie zmalała. Przyczyną tego był pożar, który wybuchł w 1813 r. i zniszczył miasteczko. Na szczęście dzięki staraniom właścicieli i mieszkańców Stawiski się odbudowały. Liczba osób mieszkających w Stawiskach od 1827 r. do 1844 r. wzrosła ponad dwukrotnie. Prawdopodobnie było to wynikiem powstania stacji pocztowej w 1828 r. W miasteczku osiedlali się ludzie, którzy zakładali karczmy lub zajmowali się usługami, z których korzystali podróżni. To, że Stawiski leżały przy Trakcie Kowieńskim, również sprzyjało napływowi nowych mieszkańców i rozwojowi miasta. S. Orgelbrand w Encyklopedii Powszechnej o Stawiskach informuje: „Miasteczko posiada obecnie ogólnej ludności 3146, pomiędzy którymi jest 2775 Żydów, ma domów murowanych 12, drewnianych 172”. Wśród mieszkańców przeważali Żydzi, było ich ponad 7 razy więcej niż Polaków. Ludność żydowska utrzymywała się głównie z handlu, rzemiosła i produkcji tekstyliów.
Pod koniec XIX wieku liczba osób mieszkających w Stawiskach rosła. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich podaje, że w 1890 r. w Stawiskach było 181 domów. Mieszkało 4140 osób – 1930 mężczyzn i 2210 kobiet. Natomiast według spisu ludności z 1897 r. Stawiski miały około 3340 mieszkańców, a w 1909 r. – 4500.
W 1931r. w Stawiskach mieszkało 3150 osób, przy czym zmalała przewaga ludności żydowskiej. Żydzi stanowili 54% społeczeństwa miasteczka. Część Żydów opuściła Stawiski i osiedliła się w pobliskich miejscowościach, które rozwijały się prężniej. Zmniejszenie się liczby mieszkańców pochodzenia żydowskiego było również skutkiem ich wyjazdu do Izraela, różnych krajów Europy i Ameryki Północnej. Dalszy, drastyczny spadek liczby ludności żydowskiej spowodowany był działaniem okupantów w czasie II wojny światowej. W 1946 r. w Stawiskach mieszkało 1687 osób i jest to liczba zbliżona do liczby mieszkańców miasta w 1810 roku.
Według danych Urzędu Statystycznego w Białymstoku w 1988 roku w Stawiskach mieszkało 2529 osób, z czego 1279 to kobiety, a 1250 – mężczyźni. Urodziło się wówczas 21 dzieci. W sektorze państwowym pracowały 733 osoby. W latach 1946-1988 liczba mieszkańców wzrosła o 49,9%. Dowodzi to, że stawiskoszczanie pozytywnie oceniali panujące w miasteczku warunki niezbędne do pracy oraz dalszego rozwoju.
BIBLIOGRAFIA
1. Baran C.C., Z przeszłości Stawisk, maszynopis, Warszawa 1958.
2. Detner S., The Destruction of Stawiski, Chapter 17 from The Destruction of Bialystok and Environs the Woywodit Jewish Historical Committee, Bialystok, 1946.
3. Dobroński A. C., Miasta województwa podlaskiego, Fundacja Sąsiedzi, Białystok 2014.
4. Getter M., Steczkowski S. W., Polski Słownik Biograficzny, Tom XLIII, Dział Wydawniczy Polskiego Słownika Biograficznego, 2004-2005.
5. Filipkowski W., Monografia Stawisk, b.m.r.w.
6. Gołąbek (Rozensztejn) F., The Life and Death of the Jews of Stawiski and environs During the German Occupation, the Woywodit Jewish Historical Committee, Białystok 1946.
7. Kałamajska-Saeed M. (red.), Katalog zabytków sztuki. Województwo łomżyńskie. Kolno, Grajewo i okolice, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1988.
8. Kałamajska-Saeed M. (red.), Katalog zabytków sztuki. Województwo łomżyńskie. Łomża i okolice, Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki, Warszawa 1982.
9. Kossak W., Listy do żony i przyjaciół 1883-1942 , tom I i II, Wybór, opracowanie, wstęp, przypisy, indeksy – Kazimierz Olszański, Wydawnictwo Literackie KrakówWrocław 1985.
10. Kreusch J., Kunert A. K., Labuszewski T., Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. IV., wyd. Bellona, Warszawa 1997.
11. Lubicz-Nycz B., Batalion Kiliński AK 1940 – 1944, PWN, Warszawa 1986.
12. Orgelbrand S., Encyklopedja Powszechna, wyd. S. Orgelbranda Synowie, Warszawa 1867.
13. Rymut K., Nazwy miast Polski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1980.
14. Samusik K. i J., Dwory w Łomżyńskiem, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża 2000.
15. Schirmer M. K., Dwory i majątki ziemskie w okolicach Łomży, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2007.
16. Walewski W., Chlebowski B., Sulimierski F., Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Druk „Wieku” Nowy Świat. Nr 61. Warszawa 1896.
17. Zierhoffer K., Nazwy miejscowości północnego Mazowsza, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1957.
18. Statystyczne Vademecum Samorządowca, Urząd Statystyczny w Białymstoku, Białystok 2015.
Strony internetowe:
1. http://parafia.stawiski.pl/dzieje, czerwiec 2016r.
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Stawiski, czerwiec 2016r.
3. http://www.jewishgen.org/Yizkor/stawiski/stawiski.html, czerwiec 2016r.
4. http://boylston-chess-club.blogspot.com/2013/01/chess-history-in-photos-rubinstein.html, czerwiec 2016r.
5. http://www.museumoffamilyhistory.com/lee-stawiski.htm, czerwiec 2016r.
6. http://www.awans.net/strony/historia/wisniewski/wisniewski1.html, czerwiec 2016r.
7. http://www.bg.agh.edu.pl/KOSSAK/wojciech.html, czerwiec 2016r.
8. http://stawiski.fotopolska.eu/, czerwiec 2016r.
9. http://www.sztetl.org.pl, czerwiec 2016r.
Gimnazjum im. Adama Mickiewicza
w Stawiskach
Wrzesień 2016 r.
Dziękujemy za przeczytanie artykułu :)
Jeśli chcesz być informowana(-y) o nowych artykułach, to zgłoś swój akces do grupy na FB:
https://www.facebook.com/groups/historialomzy
Artykuł powiązany:
https://historialomzy.pl/z-dziejow-stawisk-opracowanie-zwiazane-z-obchodami-590-lecia-powstania-stawisk-czesc-pierwsza/