Smog zagrożeniem dla zdrowia
Smog staje się coraz większym zagrożeniem obecnych czasów. O niebezpieczeństwie jakie stwarza dla ludzkiego zdrowia opowiada dr n. med. Kazimierz Bandzul. Poniżej publikujemy jego felieton.
Kazimierz Bandzul
Zanieczyszczenia powietrza mają realny wpływ na stan zdrowia dla człowieka, zwłaszcza na zwiększone ryzyko chorób układu oddechowego, co ma istotne znaczenie w okresie pandemii spowodowanej koronawirusem, który uszkadza przede wszystkim drogi oddechowe. Jakość powietrza w większości miast w Polsce, w tym również w Łomży nie spełnia norm Światowej Organizacji Zdrowia, przekraczając je o ponad 2,5 raza. Dla przykładu podam, że w dniu 25.11.2020 r. o godzinie 18.30 na mapie jakości powietrza w Polsce, Łomża została zaznaczona kolorem bordowym – stan bardzo zły, Białystok kolorem żółtym – stan umiarkowany. Łomża jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych miast w naszym regionie.
Według WHO smog co roku zabija 7 milionów ludzi, w tym 1,7 miliona dzieci. Szacuje się, że jeden na 10 zgonów u dzieci poniżej 5 roku życia spowodowany jest zanieczyszczeniem powietrza. Mimo tych doniesień świadomość społeczna zagrożenia jest nikła. Ranking Światowej Organizacji Zdrowia z 2016 roku pokazał, że na 50 miast najbardziej zanieczyszczonych w świecie aż 33 to miasta w Polsce. Przeprowadzono wiele badań epidemiologicznych, wykazujących bezpośredni związek zanieczyszczonego powietrza z szeregiem chorób. Najlepszym przykładem jest wpływ trującego powietrza na rozwój astmy u dzieci, stwierdzono, że dzieci mieszkające w pobliżu ruchliwych ulic i skrzyżowań chorują 3-krotnie częściej na astmę, szczególnie narażone są dzieci młodsze, co związane jest z niedojrzałością anatomiczną i fizjologiczną płuc. Wykazano, iż ekspozycja na zanieczyszczone powietrze w okresie rozwojowym (dzieci, młodzież) wpływa na przepływ powietrza przez drogi oddechowe (PEF1) w życiu dorosłym, a nawet na rozwój raka płuc. Badania przeprowadzone w Śląskim Centrum Chorób Serca SUM pokazują, że w dni, gdy stężenie zanieczyszczenia powietrza jest szczególnie wysokie, wzrasta aż 10-krotnie liczba pacjentów z zawałem serca, incydenty zatorowości płucnej występują 18% częściej niż w dni z lepszą jakością powietrza, a 16% z udarem mózgu.
Ostatnie badania wykazały. że cząstki UPF (ultradrobne cząstki) mogą wnikać do organizmu bezpośrednio przez komórki węchowe skąd przetransportowane do centralnego układu nerwowego, uszkadzają neurony (komórki nerwowe). Zjawisko to może 2-krotnie przyspieszać tempo rozwoju demencji i staje się w ok. 21% przyczyną tej choroby. Na koncentrację zanieczyszczeń najbardziej podatne są dzieci, osoby starsze oraz pacjenci z chorobami przewlekłymi, w tych grupach układ immunologiczny jest mniej sprawny. W 1952 roku„ wielki londyński smog w ciągu 5 dni zabił ok. 4 tysięcy osób, a większość ofiar stanowiy dzieci. Szacuje się, że całkowita liczba śmiertelnych ofiar wyniosła 12 tysięcy. Istnieją również doniesienia naukowe na temat negatywnego wpływu toksycznego powietrza na rozwój płodu, a zwłaszcza w okresie powstawania zawiązków narządów i układów (okres organogenezy), co może prowadzić do powstania wad wrodzonych np. serca, płuc. W późniejszych miesiącach życia płodowego może dojść do zahamowania rozwoju dziecka (hipotrofia), a nawet porodu przedwczesnego. U osób dorosłych możliwe następstwa przewlekłej ekspozycji na zanieczyszczone powietrze rozwijają się powoli (rak płuc), przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma oskrzelowa, rozedma płuc. Uszkodzenie nabłonka błony śluzowej dróg oddechowych, szczególnie częste przy infekcjach wirusowych (wirusy grypy, koronawirusy) sprzyja szybszej i głębszej penetracji pyłów zawieszonych i gazów.
Nie mniej istotne są zanieczyszczenia gazowe. Dwutlenek siarki (S02) po kontakcie z wilgotną błoną śluzową dróg oddechowych, spojówek, reaguje z parą wodną i powstaje kwas siarkawy (H2S03), który powoduje podrażnienie i stan zapalny nasilenie objawów u osób z astmą, zapalenie spojówek. Tlenki azotu (NO) również wchodzą w reakcję z wodą, a powstający kwas azotowy i azotawy wywołują podobne objawy jak S02. Dwutlenek azotu (N02) reagując z tlenem, generuje ozon (03), który prowadzi do powstania wolnych rodników tlenowych, dających tzw. stres oxydacyjny zaburzający metabolizm i niszczący komórki. Objawy kliniczne będące wynikiem niekorzystnego działania ozonu pochodzą z różnych układów i narządów: bóle głowv. niepokój, podrażnienie spojówek, zaostrzenie astmy, białaczki, niski HDL. Obecny w gazach spalinowych tlenek węgla (CO) łączy się z hemoglobiną tworząc połączenie, uniemożliwiające transport tlenu w organizmie, prowadząc do tzw głodu tlenowego. Poziom zanieczyszczenia m zewnątrz przekłada się na zanieczyszczenie powietrza wewnątrz pomieszczeń. Ważne jest podjęcie działań profilaktycznych, zmniejszających skutki działania smogu.
W okresie wysokich stężeń należy zachować pewne zasady. Przede wszystkim ograniczyć przebywanie na zewnątrz w godzinach zwiększonej koncentracji zanieczyszczęń. Wyniki pomiarów stężeń w Łomży można sprawdzić drogą internetową, przedstawiane są na wykresach Inspekcji Ochrony Środowiska i tak np. w dniu 26.11.2020 r. o godzinie 15.00 PM10 wynosiło znacznie powyżej 90 mikrogramów 1 m szęścienny, a 28.11.2020 r. o godz 19,00 PM10 oscylowało w granicach 90 mikrogramów 1 metr sześcienny. Wietrzmy też pomieszczenia zamknięte w porze najniższych stężeń, unikajmy wysiłku fizycznego podczas przebywania na zewnątrz, wykonujmy wdech przez. usta, a wracając do domu umyjmy twarz płuczmy jamę ustną i nosową. Pozytywnie ponadto dieta, która powinna zawierać odpowiednią ilość antyoksydantów (owoce, warzywa.
Ważne jest ograniczenie źródła emsjii cząsteczek PM2,5 wewnątrz pomieszczeń unikanie palenia papierosów, świec czy w kominkach. Możemy monitorować jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń np. zaopatrując się w oczyszczacz powietrza, który na wyświetlaczu informuje o aktualnym stężeniu cząsteczek PM2,5. Dobry oczyszczacz powinien powinien zdolność do wieloetapowej filtracji – filtr wstępny, filtr z aktywnym węglem, filtr HEPA. niektóre przykłady, które zmniejszają natężenie zanieczyszczeń.
Wojewódzkie uchwały antysmogowe powinny uwzględniać zachęty do zmiany systemu , ogrzewania domów jednorodzinnych starych pieców), obligatoryjna zamiana węgla na gaz, gdzie jest dostępna sieć wprowadzenie zakazu spalania śmieci, plastików itp. Zanieczyszczenia powietrza w Łomży pochodzą głównie z gospodarstw domowych są to pyły zawieszone PM 10, PM2,5, PM2,5. Stężenie PM2,5 na terenie Łomży przekracza znacznie dopuszczalną normę (20 mikrogramów m sześcienny powietrza).
Kazimierz Bandzul
Materiał pobrano z Biuletyn Informacyjny Urzędu Miejskiego w Łomży
