Pomnik W Hołdzie Żołnierzom 33 P.P.

13 listopada 1918, w Łomży, przystąpiono do formowania Łomżyńskiego Okręgowego Pułku Piechoty. W połowie grudnia wcielono do pułku oddziały POW z obwodu łomżyńskiego i zorganizowano pierwsze dwa bataliony. Jednocześnie pułk okręgowy przemianowany został na 33 Pułk Piechoty. Kadrę pułku stanowili oficerowie Legionów Polskich oraz dawnych armii rosyjskiej i austriackiej. Szeregowi w znacznej części pochodzili z Polskiej Organizacji Wojskowej. Formowanie III batalionu ukończono dopiero w połowie maja 1919, po wcieleniu rekrutów z Ziemi płockiej.

Okres formowania był jednocześnie dla pułku okresem pierwszych walk. Poszczególne kompanie i plutony rozbrajały niemieckie oddziały okupacyjne. W niektórych miejscowościach natrafiły na energiczny opór. Zginęli pierwsi żołnierze. W grudniu 1918 wysłano pod Lwów kompanię ochotniczo-marszową. Nie wróciła ona już do pułku.

Ukończywszy formowanie pułk w pierwszych dniach sierpnia 1919 wyjechał na front litewsko-białoruski.

W czasie wojny obronnej 1939 wchodził w skład 18 Dywizji Piechoty walczącej w ramach SGO “Narew”. Po rozbiciu dywizji pod Zambrowem 12-13 września resztki pułku, które wyrwały się z okrążenia działały do 2 października w rejonie leśniczówki Giełczyn w północnej części Czerwonego Boru. Po zajęciu okolicy przez Armię Czerwoną oddział przeszedł do konspiracji.