Harcerstwo Łomżyńskie Wczoraj i Dziś – od 1913 roku
Komenda Hufca ZHP w Łomży, 2009 r.
Co roku 22 lutego to szczególne święto dla wszystkich harcerzy. Nazywany jest on Dniem Myśli Braterskiej, to dzień urodzin założyciela skautingu, sir Roberta Baden Powella (22 lutego 1857) i jego żony Olave Baden-Powell (22 lutego 1889). Dlatego w ten dzień harcerze myślą o sobie, składają sobie życzenia, przesyłają kartki, organizują różne gry terenowe lub spotykają się przy ognisku.
Redakcja Serwisu uznała, że jest to najwłaściwsza data aby rozpocząć publikowanie książki “Harcerstwo Łomżyńskie Wczoraj i Dziś” wydanej przez Komendę Hufca ZHP w Łomży (2009). Dzięki podjęciu współpracy z komendą, książka ta po raz pierwszy będzie przedstawiana dla czytelników Serwisu Historycznego Ziemi Łomżyńskiej w wersji elektronicznej.
Postanowiliśmy publikować poszczególne rozdziały książki na portalu w odstępach czasowych ponieważ wymaga to dużego nakładu pracy i przy okazji wydaje się nam to bardziej czytelne.
Wszystkie zamieszczone materiały dotyczące książki są chronione prawami autorskimi. Kopiowanie i powielanie zamieszczonych materiałów jest zabronione i wymaga zgody Autorów.
Na pewno wielu naszych czytelników, którzy mieli okazje uczestniczyć w łomżyńskim harcerskim życiu znajdzie w tej książce swoje nazwiska, opisy obozów i zlotów w których uczestniczyli czy też nawet odnajdą się na zamieszczonych zdjęciach.
W związku z tym zwracamy się do Was z prośbą abyście pomogli nam rozwijać i uzupełniać zamieszczone w tej książce materiały biograficzne. Być może ktoś posiada dodatkowe informacje, zdjęcia, wspomnienia lub też inne materiały, które jest wstanie przekazać Komendzie Hufca do rozszerzania kolejnych tomów książki.
Wiadomości elektroniczne proszę wysyłać na adres redakcyjny: historialomzy.pl@wp.pl z dopiskiem: „ZHP Łomża”.
Materiały nie elektroniczne można wysyłać pocztą lub dostarczać osobiście do biura hufca:
Hufiec Nadnarwiański Związku Harcerstwa Polskiego w Łomży im. Adama Chętnika ul. Polowa 11a 18-400 Łomża .
Tel.(086) 216 41 97
Godziny otwarcia biura hufca:
– od poniedziałku do piątku 10.30 – 17.30 (phm. Barbara Piątek)
HARCERSTWO ŁOMŻYŃSKIE WCZORAJ I DZIŚ
Tom I
Komenda Hufca Nadnarwiańskiego ZHP w Łomży
Łomża 2008
Na okładce: Zdjęcia ze zbiorów Komisji Historycznej Hufca Nadnarwiańskiego w Łomży oraz Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej
Praca zbiorowa
Autorzy artykułów:
1. hm. Dorota Górska
2. hm. Henryk Karwowski
3. hm. Krystyna Mieszkowska
4. hm. Elżbieta Prószyńska
5. hm. Edward Stefanowicz
6. hm. Mirosław Walczyk
7. hm. Ludwik Żelechowski
W opracowaniu wykorzystano fragmenty pracy magisterskiej Jolanty Borysewicz pod kierunkiem prof. A. Dobrońskiego za zgodą autorki. Materiały wydrukowano zgodnie maszynopisami dostarczonymi przez autorów.
Projekt okładki: Katarzyna Dobkowska
Opracowanie redakcyjne:
hm. Dorota Górska
phm. Adam Marek Frączek
Korekta:
phm. Adam Marek Frączek
hm. Elżbieta Prószyńska
hm. Ludwik Żelechowski
Skład komputerowy:
hm. Dorota Górska
pwd. Monika Rosochacka
phm. Sławomir Sienkiewicz
Druk i oprawa: Drukarnia Borkowski
ISBN 978-83-928785-0-6
[tab:Spis treści]
hm. Dorota Górska Wstęp do książki … s.5
I. Gawędy „Harcerstwo łomżyńskie wczoraj i dziś” … s.7
hm. E. Stefanowicz: Wprowadzenie do rozdziału … s.9
1. Łomża wczoraj i dziś … s.11
2. Harcerstwo łomżyńskie wczoraj i dziś … s.13
3. Tradycje, które tworzą współczesne harcerstwo … s.17
4. I Męska Drużyna Harcerska im. Tadeusza Kościuszki w Łomży … s.21
5. Harcerze I MDH im. Tadeusza Kościuszki. Zginęli w walce o wolną i niepodległą Polskę 1918 – 1920 … s.23
6. Rena Żyłko – drużynowa i patronka żeńskich drużyn harcerskich … s.27
7. O pozdrowieni bądźcie! Harcerze Ziemi Łomżyńskiej … s.29
8. W hołdzie łomżyńskim harcerzom – seniorzy … s.32
9. Idziemy w jasną z błękitu utkaną dal … s.37
10. Harcerska Służba Polsce – Obóz harcerzy Hufca Łomża w Irenie pow. Kraśnik. Lipiec 1949 … s.38
11. Brylantowy jubileusz harcerstwa łomżyńskiego … s.40
12. Rejs żeglarski. Jeziora Augustowskie. Woźnawieś 1984 … s.42
13. Harcerska Akcja Letnia ‘90 Komendy Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Boguszach … s.44
14. hm. Dorota Górska – Kolonia zuchowa „Słowianie” w Szklanej Hucie … s.51
15. hm. Dorota Górska – Obóz harcerski w Suchej Rzeczce 2006 … s.54
16. hm. Dorota Górska – Obóz harcerski w Suchej Rzeczce 2007 … s.57
17. hm. E. Stefanowicz – Przyrzekamy – Rajd Pamięci Września 1939 – Wizna … s.59
18. hm. E. Stefanowicz – Obrońcom Wizny … s.61
19. Autor nieznany – Relacja z Manewrów Techniczno Obronnych 2007 … s.67
20. hm. Dorota Górska – Betlejemskie Światło Pokoju … s.69
21. hm. Dorota Górska – Wiosenny Zlot Drużyn Harcerskich – Drozdowo … s.73
II. hm. L. Żelechowski: Z dziejów harcerstwa łomżyńskiego … s.75
1. Początki ruchu skautowego na Ziemi Łomżyńskiej … s.77
2. Harcerstwo łomżyńskie w walkach o niepodległość Polski … s.79
3. Harcerstwo łomżyńskie w latach 1918 – 1919 … s.81
4. Udział harcerzy łomżyńskich w obronie Ojczyzny w roku 1920 … s.85
5. Ci, którzy odeszli na wieczną wartę … s.88
6. Harcerstwo łomżyńskie w okresie międzywojennym … s.89
7. Lata wojny i okupacji … s.101
8. Harcerstwo łomżyńskie w latach 1944 – 1950 … s.103
9. Działalność Organizacji Harcerskiej ZMP w latach 1950 – 1956 … s.109
10. Reaktywowanie ZHP. Harcerstwo łomżyńskie w latach 1956 – 1975 … s.110
11. Działalność ZHP w Chorągwi Łomżyńskiej w latach 1975 – 1992 … s.112
12. Harcerstwo łomżyńskie w latach 1992 – 2008 … s.114
13. Daty, fakty, wydarzenia, postacie – 1913 – 1991 (wybór) … s.115
14. Poczet komendantów Łomżyńskich Hufców Harcerskich … s.125
III. Historia harcerstwa żeńskiego … s.129
1. J. Borysewicz – Harcerstwo żeńskie w Łomży w latach 1916 – 1939 … s.131
2. hm. K. Mieszkowska – Historia Hufca harcerek po II wojnie światowej … s.147
IV. Ważne postacie z historii harcerstwa … s.153
1. hm. K. Mieszkowska – Gen. Robert Smith Baden Powell … s.155
2. hm. K. Mieszkowska – Andrzej Małkowski … s.158
3. hm. L. Żelechowski – Teodor Kliendienst … s.163
4. hm. L. Żelechowski Leon Kaliwoda … s.167
5. hm. L. Żelechowski – Stefan Woyczyński … s.173
6. hm. H. Karwowski – Ks. Kazimierz Lutosławski … s.175
7. hm. L. Żelechowski – Jerzy Jarnuszkiewicz … s.181
8. hm. L. Żelechowski – Adam Chętnik … s.185
V. hm. E. Prószyńska – Działalność Chorągwi Łomżyńskiej im. Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” … s.191
1. Łomżyńska Chorągiew im. SGO „Narew” … s.193
2. Kampania Bohater … s.193
3. Odznaka chorągwiana „Harcerska Służba Ziemi Łomżyńskiej” … s.194
4. Święto Chorągwi … s.197
5. Zdobywanie imienia przez hufce … s.197
6. Kształcenie drużynowych i „małej kadry” … s.199
7. Harcerska Akcja Letnia i Zimowa … s.200
8. Nieobozowa Akcja Letnia … s.202
9. „Biebrzą – Narwią” – spływ kajakowy … s.203
10. Rozwój zainteresowań – drużyny specjalnościowe … s.203
11. Kurpiowski Rajd Zwycięstwa … s.205
12. Podejmowane zadania i osiągnięcia Chorągwi Łomżyńskiej … s.207
13. Działalność finansowo – gospodarcza Komendy Chorągwi Łomżyńskie …s.213
14. Pracownicy Komendy Chorągwi … s.214
VI. Chorągiew Łomżyńska w fotografii (wybór i opisy: hm. D. Górska, hm. E. Prószyńska) … s.217
Spis tablic … s.243
Wstęp
Przy okazji remontu pomieszczeń w Hufcu Nadnarwiańskim ZHP przy ul. Polowej 11 w Łomży, w szafie Komisji Historycznej, odnaleziono dwa spore pudła zdjęć pochodzących głównie z czasów działalności Chorągwi Łomżyńskiej. Zwróciliśmy się do niektórych instruktorów, którzy w tamtych czasach aktywnie działali w harcerstwie, aby spróbowali nam przybliżyć, kto jest na zdjęciach, z jakimi związane są wydarzeniami, kto je wykonał, itp. Niestety, z różnych względów, zamiar nasz powiódł się tylko w niewielkim stopniu. Mimo to zrodził się pomysł,aby wspomnianego archiwum zdjęciowego nie zamykać ponownie w szafie, lecz ukazać je współczesnej społeczności harcerskiej, mieszkańcom Łomży i okolic. Postanowiono na początek zorganizować wystawę w łomżyńskim hufcu. Aby tego dokonać musieliśmy z jednej strony przygotować materiał, zakres tematyczny, z drugiej – miejsce wystawy, co przy dysponowaniu bardzo małymi funduszami nie było sprawą prostą. Konsultacje z dh. Ludwikiem Żelechowskim, dh. Edwardem Stefanowiczem, dh. Elżbietą Prószyńską, dh. Teresą Niklewicz i innymi doprowadziły ostatecznie do wyodrębnienia wątków tematycznych i formy wystawy. Nadano jej tytuł „Harcerstwo łomżyńskie wczoraj i dziś”. Plansze starannie wykonał dh. Edward Stefanowicz. On też do każdej z nich napisał tematycznie z nią związaną gawędę. Materiały zaś na część dotyczącą tworzenia się harcerstwa łomżyńskiego były zbierane w oparciu o dorobek Komisji Historycznej, z książki wydanej przez Drużynę Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej p.t. „Jest taka drużyna”, ze zbiorów prywatnych, a także z innych opracowań historycznych o harcerstwie. Mimo, w sumie niewielkiego upływu czasu i obecności wśród nas harcerzy z lat, kiedy w Łomży była siedziba Łomżyńskiej Chorągwi ZHP, najsłabiej udokumentowana jest część dotycząca tego właśnie okresu. Plansze do niej, wykonano z tego, co było dostępne i rozszyfrowane w hufcu. Tablice natomiast dotyczące aktualnej działalności hufca i drużyn w nim zgromadzonych, tworzono z materiałów dostarczonych druhowi Stefanowiczowi przez każdą z nich.
W założeniach zakres wystawy był mocno ograniczony. Ramy tworzyły nasze możliwości. Jednak w trakcie realizacji zadania systematycznie przybywało materiałów i ostatecznie z planowanych kilku tablic powstało ich w sumie 25. Objęły wszystkie okresy historyczne funkcjonowania harcerstwa łomżyńskiego. Pierwszy raz wystawę prezentowano 10 listopada 2007 roku w Przedszkolu Nr 9 w Łomży podczas imprezy związanej z obchodami Święta Niepodległości. Oficjalne natomiast jej otwarcie miało miejsce kilka tygodni później, bo już 24 listopada 2007 r. w łomżyńskim hufcu, podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego.
Tak więc plansze ze zdjęciami, gawędy do każdej z nich, stały się świetnym materiałem edukacyjnym do pracy z harcerzami dla obecnych drużynowych. Obawialiśmy się tylko tego, że gawędy i plansze jako „xerówki” długo nie przetrwają. Ulegną zniszczeniu, czy zagubieniu. Powstał więc kolejny pomysł, aby obecny dorobek rozszerzyć i wydać w formie książki. Przy tej okazji postanowiono szerzej skorzystać z materiałów, które posiada Komisja Historyczna naszego hufca, a które do tej pory, albo nigdy nie były publikowane, albo pojawiały się tylko we fragmentach w „Harcowniku Łomżyńskim” lub „Wiadomościach Łomżyńskich”. Okazało się, że bardzo brakuje materiałów źródłowych dotyczących, jak by na to nie patrzyć, okresu największego rozkwitu harcerstwa łomżyńskiego, to jest okresu istnienia Chorągwi Łomżyńskiej. Odnaleziono tylko niewielką ilość dokumentów dotyczących zjazdów Chorągwi, wydawanych biuletynów i zdjęć. Niełatwe więc zadanie czekało dh. Elżbietę Prószyńską, która ten okres próbowała jakoś usystematyzować i opisać. W tym też miejscu pozwolę sobie zwrócić się do wszystkich druhów i druhen, którzy działali w łomżyńskim harcerstwie w latach 1975 – 1991 o to, aby opisali swoje wspomnienia z tamtych lat i aby, o ile są w posiadaniu, przekazali do łomżyńskiego hufca zdjęcia, ciekawe pamiątki, które będą mogły być opublikowane w kolejnych wydaniach lub uzupełnieniach niniejszej książki. Harcerstwo było wtedy organizacją masową i na naszym terenie liczyło prawdopodobnie kilka tysięcy druhen i druhów. Ocalmy więc od zapomnienia wszystko to, co tylko da się ocalić, bo niezależnie od czasów mierzonych polityką, były to fakty historyczne naszej małej ojczyzny.
Zakres tematyczny I tomu tej publikacji dotyczy głównie opracowań i gawęd do plansz prezentowanych w Domu Harcerza, a także rys historyczny harcerstwa łomżyńskiego od początków powstania do rozwiązania Chorągwi Łomżyńskiej. Znajdują się także artykuły przybliżające sylwetki ważniejszych postaci z historii harcerstwa łomżyńskiego, które umożliwią drużynom pracę z bohaterem. Ostatni rozdział – to bardzo syntetyczny zapis działalności Chorągwi Łomżyńskiej oraz prezentacja ważniejszych wydarzeń w fotograficznym skrócie. W przygotowaniu jest już także II tom, który opisuje działalność harcerstwa łomżyńskiego od 1992 roku do czasu obecnego. Z okresu 1992-1999 są to głównie zapisy z kronik poszczególnych drużyn, z ocalałych dokumentów hufcowych. Ciekawym materiałem II tomu jest zapis historii powstawania i działalności harcerstwa w poszczególnych środowiskach obecnego Hufca Nadnarwiańskiego. Dlatego szczególnie dziękuję tym druhnom i druhom, którzy podjęli się spisania historii swojego środowiska. Dzięki temu mamy dosyć bogaty materiał dotyczący m.in. harcerstwa w Nowogrodzie, Czyżewie, gminie Łomża.
Bardzo też serdecznie dziękuję tym wszystkim, którzy zadali sobie trud zebrania materiałów do niniejszej publikacji, a szczególnie druhnom i druhom: hm. Krystynie Mieszkowskiej, hm. Elżbiecie Prószyńskiej, hm. Edwardowi Steranowiczowi, hm. Ludwikowi Żelechowskiemu, hm. Henrykowi Karwowskiemu, a także p. Jolancie Borysewicz, która udostępniła na potrzeby publikacji swoją pracę magisterską, poświęconą łomżyńskiemu harcerstwu żeńskiemu. Serdecznie też dziękujemy wszystkim, którzy wsparli niniejsze wydawnictwo technicznie. Myślę tu o phm. Sławomirze Sienkiewiczu, pwd. Monice Rosochackiej, phm. Adamie Mazewskim, phm Adamie Marku Frączku, właścicielach Drukarni Kamil Borkowski w Łomży i innych. Szczególne słowa podziękowania kierujemy pod adresem Prezydenta Łomży, Pana Jerzego Brzezińskiego, dzięki któremu mamy możliwość wydania niniejszej publikacji drukiem. Dziękujemy serdecznie za wyrozumiałość, okazaną nam życzliwość i wsparcie. Pragniemy również podziękować wszystkim urzędnikom z ratusza za okazywaną nam serdeczność. Czytelników natomiast prosimy o daleką idącą wyrozumiałość. Za niedociągnięcia i brak profesjonalizmu przepraszamy. Nie jesteśmy specjalistami, wydawcami. Jesteśmy amatorami, którzy z potrzeby ocalenia ważnego fragmentu historii naszej Ziemi Łomżyńskiej książkę tę dla Państwa spisali i Państwu ją dedykują.
hm. Dorota Górska – Komendantka Hufca
Następny rozdział: https://historialomzy.pl/harcerstwo-lomzynskie-wczoraj-i-dzis-r-i-123/
Dziękujemy za przeczytanie artykułu :)
Jeśli chcesz być informowana(-y) o nowych artykułach, to polub naszą stronę na https://www.facebook.com/historialomzy
oraz
zgłoś swój akces do grupy na FB:
https://www.facebook.com/groups/historialomzy
