ROZDZIAŁ V
CHORĄGIEW ŁOMŻYŃSKA ZHP
IM. SAMODZIELNEJ GRUPY OPERACYJNEJ „NAREW”
hm Elżbieta Prószyńska
ŁOMŻYŃSKA CHORĄGIEW
IM. SAMODZIELNEJ GRUPY OPERACYJNEJ „NAREW” (1975-1991)
Łomżyńska Chorągiew ZHP została utworzona w 1975 r. w wyniku zmian podziału administracyjnego kraju (powstanie 49 województw). Rozkaz inaugurujący pracę nowej jednostki organizacyjnej wydano w czerwcu 1975 roku. Według spisu z listopada 1984 r. liczyła ok. 29 tys. członków, w tym 14,5 tys. zuchów, 11,9 tys. harcerzy, 1,5 tys. harcerzy starszych, 1,3 tys. instruktorów.
Komendanci Chorągwi:
Jerzy Cichowicz (1975 -1977),
Zbigniew Żukowski (1977 – 1987),
Wojciech Kluczek (1987 – 1990)
Henryk Karwowski (1990 – 1991).
W czasie swego istnienia chorągiew zmieniała się organizacyjnie. W latach 1975 – 1982 funkcjonowało 40 hufców. W 1982 roku nastąpiła reorganizacja. Z 40 hufców gminnych powołano 6 miejsko-gminnych i 1 miejski: Hufiec Łomża im. Obrońców Wizny, Hufiec Nadnarwiański im. Adama Chętnika, hufce: Ciechanowiec, Grajewo, Kolno, Wysokie Mazowieckie, Zambrów.
KAMPANIA „BOHATER”
W 1981 roku Komenda Chorągwi zainaugurowała kampanię programową „Bohater” poświęconą Samodzielnej Grupie Operacyjnej „Narew”. Praca programowa w drużynach związana z pogłębianiem wiedzy historycznej, wychowaniem patriotycznym, upamiętnianiem miejsc pamięci narodowej, poznawaniem żyjących jeszcze bohaterów tamtego okresu, zdobywaniem imienia związanego z „Bohaterem” przez drużyny zuchowe i harcerskie trwała ok. dwa i pół roku.
Podsumowanie programowe kampanii odbyło się w lutym 1984 r. Imprezie towarzyszyły: wystawa meldunków o zakończeniu kampanii „Bohater”, wystawa prac konkursu rysunkowego „Ludzie – Pamięć – Historia”, wystawa fotograficzna. Uroczystości nadania imienia i wręczenia sztandaru odbyły się w Nowogrodzie w dniach 30.05 – 1.06. 1984 r. i były połączone z zakończeniem Kurpiowskiego Rajdu Zwycięstwa. Akt nadania imienia wręczył Naczelnik ZHP hm Ryszard Wosiński, sztandar przekazał przewodniczący Rady Przyjaciół Harcerstwa Mieczysław Czerniawski. W rajdzie i uroczystościach wzięło udział ok. 1 500 zuchów, harcerzy, harcerzy starszych i instruktorów.
Z okazji kampanii „Bohater” powstała piosenka, która była prezentowana na uroczystości nadania imienia i wręczenia sztandaru.
Bohater naszych czasów
Muzyka/słowa – Andrzej Knopkiewicz
Rozbrzmiewała piosnka partyzancka
Pośród sosen przy ogniska blasku
Światło biegło po młodzieńczych twarzach
Biły serca myślą zwycięskiego brzasku
Ref. Bohater naszych czasów
Nosił mundur, który pokrył kurz.
Zginął – lecz w pamięci naszej żyje
Na mogile złóż nu pęk czerwonych róż.
Skromny krzyż w brzozowym lesie
Niemy świadek tamtych smutnych dni.
Ten kto zginął – walczył o to
Abyś wojny nie zaznawał ty.
Dni spokojne dni radosnych zabaw
Krąg namiotów i piosenki naszej ton.
Czas wędrówek i słonce nad wodą
O to wszystko walczył on.
Ref. Bohater naszych czasów
Nosił mundur, który pokrył kurz.
Zginął – lecz w pamięci naszej żyje
Na mogile złóż nu pęk czerwonych róż.
Skromny krzyż w brzozowym lesie
Niemy świadek tamtych smutnych dni.
Ten kto zginął – walczył o to
Abyś wojny nie zaznawał ty.
ODZNAKA CHORĄGWIANA „HARCERSKA SŁUŻBA ZIEMI ŁOMŻYŃSKIEJ”
31 maja 1985 r., w rok po nadaniu imienia, wprowadzono regulamin Odznaki Chorągwianej ph. „Tradycje i przeszłość treścią naszych dni”. Mimo wielokrotnie powielanych regulaminów odznaki, popularyzacji zadań w różnych biuletynach i periodykach wydawanych prze Komendę Chorągwi ZHP – cieszyła się małą popularnością. W roku 1986 przyznano 87 odznak, w roku 1987 przyznano 486 odznak, w roku 1988 – 516 odznak.
Komenda Chorągwi pragnąc uczynić z Odznaki główną propozycję programową i bodziec do podejmowania przez drużyny zadań na rzecz środowiska i pracy z bohaterem opracowała nowy regulamin odznaki, który został zatwierdzony przez Radzę Chorągwi w listopadzie 1988 r. Za główne kierunki programowe uznano: „Nasz bohater – SGO Narew”, „Mój region” i „Nasz rodowód”. Odznakę zdobywano indywidualnie. Mógł ją otrzymać harcerz który:
– zdobył kolejny stopień harcerski,
– zrealizował minimum 2 zadania z każdego kierunku programowego potwierdzone przez Radę Drużyny.
Zadania dla harcerzy[1]:
I. Nasz bohater – SGO Narew
1. Wziął udział w rajdzie do miejsc związanych z bohaterem.
2. Zorganizował z zastępem lub drużyną zwiad, odszukał uczestnika walk o niepodległość i zorganizował z nim spotkanie zastępu lub drużyny.
3. Przygotował i przeprowadził w zastępie lub drużynie konkurs wiedzy o bohaterze.
4. Wykonał własnoręcznie kronikę wojenną, fotoreportaż lub mapę szlaku bojowego itp. poświęconą bohaterowi Chorągwi.
5. Wykonał wystawę i zapoznał zastęp lub drużynę z pozycjami literackimi poświęconymi SGO „Narew”.
II. Mój region
- Brał udział lub przystąpił do udziału w Konkursie „Harcerze Współgospodarzami Osiedla” „Harcerze Współgospodarzami Wsi”.
- Poznał i przewędrował jeden z oznaczonych szlaków turystycznych naszego regionu.
- Odnalazł ludzi zasłużonych dla regionu i zapoznał zastęp lub drużynę z ich pracą i działalnością.
- Brał udział w pracy na rzecz miasta, wsi, szkoły.
- Poznał charakterystyczne okazy chronionej fauny i flory naszego regionu oraz wykonał zielnik, atlas roślin lub zwierząt chronionych lub mapę województwa łomżyńskiego z naniesionymi rezerwatami przyrody.
- poznał tradycje, zwyczaje i obrzędy ludowe swojego regionu i wykonał zbiór legend, pieśni lub opisy istniejących i kultywowanych w najbliższym środowisku obrzędów ludowych.
III. Nasz rodowód
- Na zbiórce zastępu lub drużyny wygłosił gawędę o historii ZHP.
- Brał udział w tworzeniu kroniki drużyny lub szczepu.
- Brał udział w odtwarzaniu harcerskiej historii swojego regionu:
– odnalazł i przeprowadził wywiad z seniorem ZHP,
– odnalazł kroniki, zdjęcia, plakietki lub inne pamiątki z historii ZHP naszego regionu.
- Wykonał w izbie harcerskiej (harcówce, gablocie) kącik, wystawkę poświęconą tradycji ZHP.
- Poznał i opracował w formie albumu lub kroniki itp. historię swojego szczepu lub hufca.
Zmiany jakie rozpoczęły się w naszym kraju w 1989 roku miały również wpływ na funkcjonowanie organizacji harcerskiej i jej jednostek organizacyjnych. Zmieniały się zadania wychowawcze i kierunki pracy, miało to wpływ na to, że odznaka chorągwiana nigdy nie stała się powszechną.
ŚWIĘTO CHORĄGWI
Elementem pracy z Bohaterem było „Święto Chorągwi”. W latach 1985, 1986, 1987 – Święto Chorągwi było organizowane w ramach Kurpiowskiego Rajdu Zwycięstwa. W roku 1988 Święto Chorągwi trwało tydzień, w dniach 9 – 16 września. Inauguracją Święta była impreza rozpoczynająca kampanię bohater hufca Zambrów zorganizowana w Łętownicy, a zakończeniem Zlot Pamięci Września w Wiźnie.
ZDOBYWANIE IMIENIA PRZEZ HUFCE
Hufiec ZHP w Łomży – im. „Obrońców Wizny”. Hufiec Łomża otrzymał imię w 1974 roku, a więc jeszcze w strukturze Chorągwi Białostockiej.
Nadnarwiański Hufiec ZHP– 30 maja 1987 r. w Skansenie Kurpiowskim w Nowogrodzie Nadnarwiański Hufiec ZHP przystąpił do zdobywania imienia Adama Chętnika. Nadanie imienia i wręczenie sztandaru miało miejsce 29 maja 1988 r. także w Skansenie w Nowogrodzie.
Hufiec ZHP w Grajewie – 9 maja 1986 r. przystąpił do zdobywania imienia 9 Pułku Strzelców Konnych. Do kampanii „Bohater” przystąpiło i zadania wykonało 136 drużyn zuchowych, harcerskich i starszoharcerskich (92%) oraz wszystkie Kręgi Instruktorskie. Podsumowanie kampanii w szczepach odbyło się podczas XI Rajdu Szlakiem Pamięci Narodowej „Kosówka 87”. W dniu 9 maja 1987 r. na uroczystości nadania hufcowi imienia 9 Pułku Strzelców Konnych i wręczenia sztandaru zgromadziło się ok. 800 reprezentantów wszystkich środowisk harcerskich hufca.
Hufiec ZHP w Zambrowie– 19 września 1988 r. podczas Zlotu ‘Łętownica 88” hufiec Zambrów rozpoczął realizację kampanii „Bohater” i zdobywanie imienia 71 Pułku Piechoty. Nadanie imienia i wręczenie sztandaru odbyło się rok później.
KSZTAŁCENIE DRUŻYNOWYCH I „MAŁEJ KADRY”
Przez cały okres istnienia chorągwi dużą wagę przywiązywano do spraw kształcenia kadry. Chorągwiana Szkoła Instruktorów działała najpierw w Osowcu, a od sierpnia 1981 r. w Danówku. Szkołą kierowali kolejno Jolanta Samselska, Alina Wąż, Janusz Hałniewicz.
Podstawowa działalność, którą zajmowała się ChSI to: kursy dla drużynowych zuchowych i harcerskich, szkolenia kadry instruktorskiej, kursy przybocznych i zastępowych, kursy zastępowych Nieobozowej Akcji Letniej, biwaki, zimowiska i kolonie. Osiągnięcia szkoły instruktorów w Danówku wielokrotnie były prezentowane w Magazynie Harcerzy „Krąg” w TVP.
W czasie ferii zimowych i wakacji chorągiew łomżyńska organizowała obozy i zimowiska szkoleniowe dla drużynowych, przybocznych, obozy „brązowych sznurów”, m.in.:
– lipiec 1983 r. – udział w Centralnej Akcji Szkoleniowej CAS`83, obóz chorągwi łomżyńskiej w Czechyniu koło Wałcza;
– sierpień 1983 r. – ChAS`83 (Chorągwiana Akcja Szkoleniowa w bazie Woźnawieś nad jez. Dreńsko);
– zima 1984 r. – zimowisko szkoleniowe w Elblągu, kursu drużynowych harcerskich;
– zima 1985 r. – zimowisko szkoleniowe starszoharcerskie w Kaliszu;
– zima 1986 r. – zimowisko szkoleniowe chorągwi łomżyńskiej w Kozienicach;
– sierpień 1986 r. – chorągwiany obóz szkoleniowy dla drużynowych w Łebie;
– zima 1987 r. – zimowisko szkoleniowe chorągwi łomżyńskiej w Bełchatowie;
– lipiec 1987 r. – chorągwiany obóz szkoleniowy w Goniądzu;
– zima 1989 r. – zimowisko szkoleniowe w Mrągowie.
HARCERSKA AKCJA LETNIA I ZIMOWA
Harcerska Akcja Letnia i Zimowa była rokrocznie największym przedsięwzięciem programowo-organizacyjnym chorągwi. Podstawowe formy zorganizowanego wypoczynku obejmowały: kolonie zuchowe, obozy stałe, obozy wędrowne, obozy zagraniczne i zimowiska. Program letniego i zimowego wypoczynku podporządkowany był przede wszystkim: kształceniu tzw. małej kadry (zastępowych i przybocznych), podnoszeniu umiejętności harcerskich, rozwijaniu sprawności fizycznej, pracy wychowawczej zgodnie z metodą harcerską. Poświęcano wiele wysiłku by jak największa ilość dzieci i młodzieży harcerskiej mogła w atrakcyjny sposób spędzić chociaż część wakacji. Rozmiary Harcerskiej Akcji Letniej Chorągwi Łomżyńskiej w latach 1985 – 1988 prezentuje tabela:
Tabela 1. Ilość uczestników Harcerskiej Akcji Letnie w latach 1985-1988[1]
|
Rok |
||||
|
1985 |
1986 |
1987 |
1988 |
|
|
Ilość uczestników |
4 753 |
4 587 |
5 244 |
4 033 |
Obozy i kolonie były organizowane na terenie województwa łomżyńskiego w oparciu o chorągwianą i hufcową bazę wypoczynkową w: Nowym Młynie, Koźle, Zawadach Tworkach, Woźnejwsi i Goniądzu. Zuchy i harcerze chorągwi łomżyńskiej wypoczywali również w innych, atrakcyjnych regionach kraju, zarówno w górach, pojezierzu mazurskim jak i nad morzem. Rokrocznie brali też udział w akcjach centralnych m.in. Frombork, Operacja Bieszczady, Festiwal Kultury Młodzieży Szkolnej w Kielcach.
Latem 1988 roku (w dniach 9 – 23 lipca) na terenach obozowych zlokalizowanych w województwie olsztyńskim (okolice Grunwaldu) odbył się Zlot Związku Harcerstwa Polskiego. Nominację do udziału w Zlocie ZHP otrzymało 10 drużyn z chorągwi łomżyńskiej:
– 4 Zambrowska Drużyna Harcerska im. A. Małkowskiego – Hufiec ZHP Zambrów – drużynowy Andrzej Brzózka,
– 13 Drużyna Harcerska im. Powstańców Warszawy – Hufiec ZHP Wysokie Mazowieckie – drużynowa Marta Jaroszewicz pwd,
– 61 Drużyna Harcerska „Roch III” im. T. Kościuszki – Hufiec ZHP Kolno – drużynowy Kazimierz Korzep pwd,
– 38 Drużyna Harcerska im. A. Chętnika – Nadnarwiański Hufiec ZHP – drużynowa pwd Teresa Cwalina
– 31 Drużyna Harcerska im. Bohaterów Westerplatte – Hufiec ZHP Ciechanowiec – drużynowy Stanisław Brzozowski,
– 45 Drużyna Harcerska „Grzmot” im. L. Kaliwody – Hufiec ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży – drużynowy pwd Zbigniew Górski,
– 14 Łomżyńska Drużyna Harcerska „Baszta” – Hufiec ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży – drużynowy pwd Mieczysław Brzozowski,
– 2 Drużyna Starszoharcerska im. O. Małkowskiej – Hufiec ZHP Zambrów – drużynowa Ewa Godlewska
– 15 Drużyna Starszoharcerska „Wolne Ptaki” – Biebrzański Hufiec ZHP im. 9 Pułku Strzelców Konnych w Grajewie – drużynowy pwd Andrzej Chudek,
– 40 Harcerska Drużyna Wodna im. Zaruskiego – Hufiec ZHP Wysokie Mazowieckie – drużynowy pwd Marek Jałbrzykowski.
Zgrupowanie obozów Chorągwi Łomżyńskiej zlokalizowane było nad jez. Tynawskim, niedaleko wsi Tynawa, ok. 7 km. od Pól Grunwaldu. Wzięło w nim udział 130 uczestników i 31 osób kadry. Komendantem zgrupowania był dh. hm Józef Babiel, z-cą komendanta dh. Elżbieta Tabędzka hm. Symbolika obozu nawiązywała z jednej strony do tradycji średniowiecznego rycerstwa Ks. Janusza Mazowieckiego, a z drugiej do folkloru kurpiowszczyzny.
NIEOBOZOWA AKCJA LETNIA
Akcja Nieobozowego Lata stwarzała możliwość wspólnej działalności harcerzy i młodzieży niezorganizowanej i atrakcyjnego spędzenia czasu wolnego w okresie wakacji. Wyróżniającymi się zawsze hufcami w NAL były: Kolno i Zambrów. Hufiec Kolno dopracował się własnego, regionalnego programu. Celem kolneńskiej akcji „Cenniejsze niż złoto” było poznanie tradycji kulturowej Kurpiowszczyzny i historii swojej miejscowości. W 1979 r. Kolno uzyskało tytuł najlepszego organizatora NAL wśród hufców miejsko-gminnych w Polsce. Hufiec Zambrów przodował zawsze w działaniach ekologicznych, szczególną popularnością cieszyła się akcja „Uwaga nie deptać stokrotek”. W 1981 r. pierwsze miejsce we współzawodnictwie o tytuł najlepszego organizatora NAL w skali kraju zdobył hufiec Szumowo.
„BIEBRZĄ – NARWIĄ” – SPŁYW KAJAKOWY
Dużym przedsięwzięciem chorągwi łomżyńskiej był harcerski spływ kajakowy „Biebrzą i Narwią” o charakterze ogólnopolskim, organizowany w latach 1977 – 1982. W tym czasie w spływie wzięło udział ok. 2 tys. harcerek i harcerzy z całego kraju. Celem tej imprezy było ukazanie unikatowej w skali Europy fauny i flory regionu. Na uczestników czekało wiele atrakcji: konkursy wędkarskie i wiadomości o regionie, wodne zawody na orientację, konkurs na piosenkę spływu, zwiedzanie Biebrzańskiego Parku Krajobrazowego (obecnie Biebrzański Park Narodowy).
ROZWÓJ ZAINTERESOWAŃ – DRUŻYNY SPECJALNOŚCIOWE
Zawsze bardzo ważną sprawą w działalności harcerskiej było rozwijanie talentów, zainteresowań i zamiłowań. Stąd dużą wagę przywiązywano do działalności klubów i drużyn specjalnościowych, harcerskich zespołów artystycznych oraz klubów naukowych i technicznych. Niektóre kluby czy drużyny działające na terenie chorągwi łomżyńskiej mogły się pochwalić znacznymi osiągnięciami.
I tak:
– klub amatorskiej radiolokacji sportowej prowadzony przez Zbigniewa Kłosowskiego wychował wielu mistrzów Polski w tej dziedzinie. Członkini tego klubu w 1980 r. wywalczyła tytuł wicemistrzyni świata. W roku 1988 członkowie klubu na Mistrzostwach Polski w Radiolokacji zdobyli I miejsce w kategorii juniorek oraz II i III miejsce w kategorii juniorów
– klub językowy działający przy Zespole Szkół Drzewnych w Łomży pod kierunkiem Henryki Sędziak badał gwarę kurpiowską, efekty pracy były publikowane;
– zespół „Nadbiebrzańskie Nutki” z Goniądza kierowany przez Adama Grabowskiego zdobył I miejsce na Ogólnopolskim Festiwalu Piosenki Harcerskiej Siedlce’84;
– zespól „Przyniutki” z Wysokiego Mazowieckiego prowadzony przez Halinę Białą uzyskał nagrodę za przebój festiwalu na Harcerskim Festiwalu Kultury Młodzieży Szkolnej w Kielcach w 1984 r.;
– działający od 1986 r. przy Domu Harcerza w Łomży klub krótkofalarski, kierowany przez Grzegorza Rainko, przez rok swojej działalności nawiązał ok. 8 tys. łączności ze wszystkimi kontynentami. Członkowie klubu brali udział w zawodach organizowanych na terenie całej Polski. I tak w ćwiczeniach terenowych radiostacji klubowych w 1987 r. – II miejsce, „Harcerska Fala” w 1988 r. – I miejsce;
– działająca przy Zespole Szkół Mechanicznych w Łomży Harcerska Orkiestra Dęta wielokrotnie zdobywała wysokie miejsca na Przeglądach Orkiestr Dętych, uświetniała swoimi występami wszystkie najważniejsze uroczystości państwowe i harcerskie w mieście i chorągwi;
– od 1988 r. przy Domu Harcerza w Łomży rozpoczął działalność zespół „SIVINA II”. prowadzony przez dh Tomasza Brzezińskiego, który odnosił liczne sukcesy artystyczne.
Na terenie chorągwi działały też liczne drużyny specjalnościowe: żeglarskie, pożarnicze, krótkofalarskie, turystyczne, modelarskie. Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych w drużynach starszoharcerskich – wtedy HSPS – działało 112 klubów specjalnościowych. W latach późniejszych, ze względu na ograniczenie środków finansowych oraz przebudowę harcerstwa starszego i odejście od HSPS nastąpił znaczny spadek liczebny harcerstwa starszego i prawie całkowite zaprzestanie działania klubów specjalnościowych.
Tabela 2. Drużyny i kluby specjalnościowe w latach 1985-1988[1]
|
Zainteresowania – specjalności |
Rok |
|||||||
|
1985 |
1986 |
1987 |
1988 |
|||||
|
drużyny |
kluby |
drużyny |
kluby |
drużyny |
kluby |
drużyny |
kluby |
|
| „Czerwone berety”- obronne |
– |
– |
– |
– |
– |
– |
2 |
– |
| Łączności |
1 |
– |
2 |
– |
1 |
– |
1 |
1 |
| MSR – motoryzacyjne |
7 |
– |
5 |
– |
1 |
– |
2 |
– |
| Pożarnicze |
3 |
– |
4 |
– |
1 |
– |
7 |
– |
| Wodne |
7 |
– |
6 |
– |
6 |
– |
7 |
– |
| Służby zdrowia |
2 |
– |
1 |
– |
1 |
– |
4 |
– |
| Artystyczne |
4 |
– |
7 |
– |
10 |
– |
10 |
– |
| Turystyczno- krajoznawcze |
16 |
– |
38 |
– |
35 |
– |
30 |
– |
| Inne |
– |
– |
– |
1 |
– |
3 |
– |
3 |
| Razem |
40 |
– |
63 |
1 |
55 |
3 |
63 |
4 |
Bardzo prężnie działały zwłaszcza drużyny wodne. Przy Komendzie Chorągwi powołano Zespół Pilota (dh Leszek Muczyński), który dopracował się własnego systemu szkolenia. Odzwierciedleniem poziomu pracy była ilość zdobytych patentów żeglarza i sternika oraz innych uprawnień państwowych. Bardzo dobrymi wynikami mogła się również poszczycić chorągiew łomżyńska w wąskiej specjalności jaką była łączność. Szczególne zasługi dla rozwoju tej dziedziny miał dh Zbigniew Kłosowski.
KURPIOWSKI RAJD ZWYCIĘSTWA
W dniach 5 – 9 maja 1976 roku Łomżyńska Chorągiew ZHP była organizatorem I Kurpiowskiego Rajdu Zwycięstwa. Wpisał się on do tradycji działania chorągwi i był organizowany do 1992 roku. Rokrocznie w maju na urokliwe trasy rajdu, wiodące poprzez ziemię kurpiowską, ruszało ok. 1 000 – ca zuchów i harcerzy by odkrywać folklor kurpiowszczyzny, poznawać tradycje niepodległościowe tych rejonów, pogłębiać umiejętności harcerskie i zasmakować harcerskiej przygody. Pierwsze rajdy wymagały od uczestników szczególnego hartu ducha i ciała, gdyż wiązały się z wędrówką z całym ekwipunkiem oraz noclegami w wiejskich stodołach. Później organizowano noclegi w miasteczkach namiotowych, a plecaki i inny ekwipunek przewożono do miejsc biwakowych.
Zwolennikom turystyki pieszej proponowano 5-6 tras rajdowych (za organizację tras odpowiadały poszczególne hufce – trasy hufcowe), ale także organizowano trasy rowerowe i kajakowe. Rajdowi Kurpiowskiemu towarzyszył „Kurpiaczek” – czyli trasa dla najmłodszych zuchów.
Miejscem do którego zmierzali harcerze wieloma trasami był Nowogród, gdzie Rajd kończył się kilkudniowym zlotem. Zakończeniom Rajdu często towarzyszyły dodatkowe imprezy: wystawy, widowiska plenerowe, ogniska, apele poległych, harcerskie sceny prezentacji, harcerskie jarmarki, prezentacje twórców ludowych itp.
Rajd Kurpiowski był z punktu widzenia turystyki kwalifikowanej dużym osiągnięciem na terenie województwa łomżyńskiego i z roku na rok cieszył się coraz większym zainteresowaniem (w 1981 r. – 600 uczestników, a już w roku 1984 – 1 200 uczestników)
Hufce łomżyńskie organizowały własne przedsięwzięcia programowe związane z turystyką:
Łomża Miasto – Rajd Pamięci Września – prowadził szlakiem bitwy pod Wizną w 1939 r., Zlot Pamięci Września 1939 (organizowany przy współudziale ZW PTTK), HABETA – Harcerski Bieg Terenowy (tradycyjnie organizowany pod koniec września), Nocny Rajd „Złote Liście” (współorganizowany z ZW PTTK w październiku)
Grajewo – Rajd Szlakiem Miejsc Pamięci Narodowej (kwiecień), Rajd Topienia Marzanny (organizowany był na przełomie marca i kwietnia).
Wysokie Mazowieckie – Rajd Krasowo Cząstki (maj), Bieg ku Wiośnie (marzec)
Kolno – Rajd 40-lecia PRL, Kolneński Rajd Pamięci Września (wrzesień).
Zambrów – Hufcowy Rowerowy Rajd Szlakiem Miejsc Pamięci Narodowej – Tykocin (czerwiec), Hufcowy Rajd Rowerowy (wrzesień).
PODEJMOWANE ZADANIA I OSIĄGNIĘCIA CHORĄGWI ŁOMŻYŃSKIEJ
KONKURS RECYTATORSKI POEZJI PATRIOTYCZNEJ „STROFY O OJCZYŹNIE”
Dla chorągwi łomżyńskiej było to zawsze ważne wydarzenie kulturalne. Dbano o odpowiednią oprawą oraz wysoki poziom artystyczny. Laureaci reprezentujący chorągiew łomżyńską osiągali wysokie miejsca na szczeblu centralnym, np.:
Kielce 1985 – dh. Tomasz Chludziński z SP nr 1 w Łomży – I miejsce,
dh. Paweł Masłowski z SP nr 3 w Łomży – II miejsce,
FESTIWAL PIOSENKI HARCERSKIEJ
Reprezentanci Chorągwi Łomżyńskiej wielokrotnie zdobywali laury na Ogólnopolskim Festiwalu Piosenki Harcerskiej w Siedlcach, np.
1984 r. – Zespół „Nadbiebrzańskie Nutki” pod kierunkiem dh. A. Grabowskiego – I miejsce,
1985 r. – Magda Skoczek z SP nr 1 w Wysokiem Mazowieckiem – I miejsce w kategorii zuchów.
BIULETYN „ŻUCZEK” I INNE WYDAWNICTWA
Wydziały Programowe KCh opracowywały i upowszechniały inne materiały wspierające pracę drużyn, np.: różnego rodzaju scenariusze (kominków, ognisk, obietnicy zuchowej, przyrzeczenia harcerskiego, kampanii bohater w drużynie harcerskiej itd.), zbiór gawęd, ABC obrzędowości obozowej, propozycje różnego rodzaju gier i zabaw (w izbie harcerskiej, na śniegu i lodzie, w terenie), wybór materiałów historycznych dotyczących SGO „Narew”. Materiały te były kopalnią pomysłów dla każdego drużynoweg.
Hufiec Grajewo i Hufiec Łomża posiadały też własne wydawnictwa. KH w Grajewie systematycznie wydawała biuletyny: dla zuchów „Sobieradka”, dla harcerzy „Wskazidrogę”.
KONKURS „HARCERZE WSPÓŁGOSPODARZAMI WSI”
Współzawodnictwo pod hasłem: „Harcerze współgospodarzami osiedla, harcerze współgospodarzami wsi” miało promować działania podejmowane prze zastępy i drużyny na rzecz środowiska lokalnego. Dużo większą popularnością konkurs cieszył się wśród drużyn wiejskich. Niektóre drużyny przez wiele lat podejmowały zadania związane ze współzawodnictwem prowadząc szeroką działalność społeczną: organizując różnorodne imprezy artystyczne, sportowe i okolicznościowe dla mieszkańców wsi, propagując zachowania ekologiczne, dbając o estetykę otoczenia itd. Konkurs, na szczeblu chorągwi, kończył się przyznaniem tytułu najlepszym drużynom oraz wręczeniem nagród. Organizowano także zloty centralne w Załęczu Wielkim dla laureatów konkursu. W roku 1986 do konkursu przystąpiło 8 drużyn harcerskich. Najlepiej zadania zrealizowała 44 DH im. T. Kościuszki działająca w Targoniach Wielkich (hufiec Zambrów)[1]. Jej przedstawiciele reprezentowali naszą chorągiew na spotkaniu w Belwederze
WSPÓŁZAWODNICTWO O TYTUŁ DRUŻYNY SZTANDAROWEJ
Na VII Zjeździe ZHP przyjęto, iż sposobem na wzmacnianie drużyn może stać się współzawodnictwo o miano Drużyny Sztandarowej. Regulamin pomyślany był tak, aby premiować drużyny działające w środowisku w sposób twórczy i aktywny. Co roku do współzawodnictwa przystępowało kilkanaście drużyn z tereny hufców: Grajewo, Kolno, Zambrów.
Drużyna Sztandarowa o sobie[1]
Zambrów 16. X. 1984 r.
We wrześniu druhnie Ewie Wiśniewskiej przyszła do głowy szalona myśl utworzenia drużyny na bazie dwóch czwartych klas. Nasza „kariera” harcerska zapowiadała się całkiem nieźle, już po kilku zbiórkach naszą harcerską gromadę sfilmowano do historycznego pierwszego wydania magazynu „Krąg”, kilkoro z nas gościło również na antenie TVP.
Na zabawach, żartach upłynął nam pierwszy rok działalności, musieliśmy jednakże wykazać minimum harcerskiej wiedzy, gdyż 24 lutego 1982 r. złożyliśmy Przyrzeczenie Harcerskie. Rozpoczęliśmy aktywne harcerskie życie: ogniska, zadania alertowe, opieka nad ludźmi starszymi, zdobywanie sprawności, biegi terenowe. Lato 1982 i 1983 spędziliśmy w Koźle, gdzie poznaliśmy pionierkę, zdobnictwo obozowe, nocne warty, obieranie ziemniaków, pierwsze dni bez mamy. Zastęp „Wędrowniczek” uznany przez Radę drużyny za najlepszy z czterech pojechał na obóz do NRD[2] w okolice Marienburga. Po wakacyjnych wojażach czekała nas miła niespodzianka z KH ZHP Zambrów – decyzja o przyznaniu tytułu Drużyny Sztandarowej.
Na zbiórkach zastanawialiśmy się nad coraz poważniejszymi problemami (my współgospodarzami osiedla, pomoc słabszym, urządzanie harcówki) ale nie brakowało zabaw (bal maskowy, Andrzejki, loteria fantowa) i piosenek. Tu zanotowaliśmy też sukcesy, dh Wojciech Niewiński zdobył laury na Chorągwianym Festiwalu Piosenki Harcerskiej’83, a w rok później nagrodzono tercet z fletem (Agnieszka, Ewa i Sylwia).
Maj 1984 przebiegł pod znakiem Rajdu Kurpiowskiego. Dziewiątka naszych i tyleż z zaprzyjaźnionej 8 DH przemierzyliśmy dzielnie, z humorem i honorem trasę hufca Zambrów i nasze „Chodaki” wydreptały I miejsce i puchar Komendanta Hufca ZHP Zambrów i nagrodę w wysokości 25 tysięcy zł.[3]. Mogliśmy kupić kilka plecaków i sztormiaków.
Przydały się bardzo na uzupełnienie ekwipunku na obóz wędrowny trasą Braniewo – Frombork – Elbląg – Malbork – Krynica Morska – Sztutowo – Gdańsk. Nadmorskie przygody uwieczniliśmy na licznych zdjęciach w kronice naszej 16 Drużyny Harcerskiej im. Stanisława Moniuszki. Lubimy ją oglądać, ile wspólnie przeżytych chwil, ile wspomnień, wywołują jej karty. Już dziś marzymy o nowych letnich przygodach, zostaliśmy członkami PTTK[4], mamy dużo zdobytych sprawności z grupy krajoznawstwo oraz obozownictwo i zamówiliśmy już trasę na lato’85, tym razem spędzimy je na wyspach Uznam i Wolin.
CZUWAJ !
MAGAZYN HARCERZY „KRĄG” – AUDYCJA TVP
Do sukcesów chorągwi łomżyńskiej można zaliczyć częste goszczenie na antenie magazynu harcerskiego „Krąg”. Jego pierwszy i jubileuszowy setny odcinek nagrywany był w Zambrowie. Prezentowano również drużyny i instruktorów z innych hufców. W „Kręgu” pokazywano przebieg kampanii „Bohater”, a także uroczystości nadania imienia i wręczenia sztandaru. Dh. Jolanta Samselska została zaproszona do współpracy z Magazynem i prowadziła kilka kolejnych spotkań. W studio telewizyjnym gościli harcerze Hufca Łomża, harcerze starsi Hufca Wysokie Mazowieckie, Kierownik Wydziału Harcerskiego KCh ZHP (dh. Elżbieta Tabędzka). Przez tak częste goszczenie na antenie TVP, Magazyn Harcerski „Krąg” popularyzował działalność Chorągwi Łomżyńskiej na terenie kraju.
STOISKO CENTRALNEJ SKŁADNICY HARCERSKIEJ
Od 1983 roku w Łomży funkcjonowało stoisko CSH. Z inicjatywy Komendanta Chorągwi na drodze rozmów z Dyrektorem CSH i WPHW w Łomży utworzono harcerskie stoisko w sklepie „Merkury” przy ul. 22 lipca (dziś jest to sklep Biedronka przy ul. Dwornej). Z chwilą otwarcia Domu Harcerza przy ul. Polowej pomieszczenia na parterze budynku zajął sklep Centralnej Składnicy Harcerskiej. Było to ważne zarówno dla instruktorów jak i harcerzy. Po zakupy umundurowania czy literatury metodycznej nie trzeba było już jeździć do Warszawy. Sklep zyskał też dużą sympatię wszystkich mieszkańców miasta ze względu na możliwość zakupu sprzętu turystycznego. W latach 80 –tych niejednokrotnie ustawiały się przed nim długie kolejki, powoływano komitety kolejkowe wśród chętnych do zakupu namiotu czy śpiwora.
DOM HARCERZA
Dzięki zaangażowaniu i pomocy Urzędu Miejskiego w Łomży, Łomżyńskiej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz środowiska harcerskiego (na terenie całej chorągwi rozprowadzano cegiełki, drużyny harcerskie prowadziły także akcje zarobkowe – np. zbieranie surowców wtórnych, runa leśnego, dochody przeznaczając na budowę DH) w 1985 roku oddano do użytku Dom Harcerza przy ul. Polowej (obecnie nadal mieści się tam siedziba Hufca Nadnarwiańskiego). W budynku otwarto sklep Centralnej Składnicy Harcerskiej, znalazło się miejsce na siedzibę Hufca Łomża – Miasto im. „Obrońców Wizny”, harcówkę, herbaciarnię, gabinet metodyczny, ciemnię fotograficzną, modelarnię, później także klub krótkofalarski. Było to miejsce odbywania zbiórek przez harcerzy łomżyńskich, organizowania ciekawych spotkań i imprez harcerskich hufcowych i chorągwianych. W czasie ferii zimowych i wakacji było to miejsce organizowania wypoczynku dla pozostających w mieście zuchów i harcerzy.
INNE PRZEDSIĘWZIĘCIA PROGRAMOWE CHORĄGWI
Komenda Chorągwi koordynowała, organizowała lub była współorganizatorem wielu innych ciekawych propozycji dla drużyn zuchowych, harcerskich i starszo harcerskich.
Należały do nich:
– Zuchowy Wielobój Sprawnościowy (organizowany od 1976 r.),
– Manewry Techniczno – Obronne (organizowane co 2 lata od 1976 r.),
– Chorągwiane Zawody na Orientację,
– Turniej Wiedzy Obywatelskiej,
– udział w Alertach Naczelnika ZHP,
– zadania związane z obchodami kolejnych jubileuszy – 70, 75 i 80 – lecia harcerstwa łomżyńskiego
[1] „Żuczek” – październik –listopad’84. Chorągiew Łomżyńska. Wydział Programowy.
[2] Niemiecka Republika Demokratyczna.
[3] Przed denominacją.
[4] Polskie Towarzystwo Turystyczno Krajoznawcze.
DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWO – GOSPODARCZA KOMENDY CHORĄGWI ŁOMŻYŃSKIEJ
Komenda Łomżyńskiej Chorągwi ZHP im. SGO „Narew” początkowo mieściła się na ul. Poznańskiej, a od roku 1981 biuro przeniesiono do centrum miasta, gdzie w budynku Urzędu Wojewódzkiego przy ul. Nowej 2 zajmowała sześć pomieszczeń. Nigdy nie dysponowała odpowiednimi pomieszczeniami na archiwum, co nie pozwalało na prawidłowe zabezpieczenie akt.
W celu zabezpieczenia wypoczynku dzieci i młodzieży województwa łomżyńskiego chorągiew dysponowała Harcerskim Ośrodkiem „Okoń” w Goniądzu (w dyspozycji KCh ZHP) oraz dwiema bazami stałymi: w Koźle (baza Hufca Kolno) i Nowym Młynie (baza Hufca Łomża im. „Obrońców Wizny” w Łomży).
– Ośrodek Harcerski „Okoń” – Komenda Chorągwi otrzymała decyzją Wojewody w 1981 roku od Łomżyńskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Turystycznej „Biebrza” w Łomży. Ośrodek posiadał zabezpieczenie socjalne (toalety oraz zadaszone umywalnie z bieżącą wodą), kuchnię, świetlicę, stołówkę. Ośrodek dysponował 50 miejscami noclegowymi w budynku stałym i domkach campingowych oraz 100 miejsc pod namiotami. Przejęte domki campingowe, budynek stały oraz świetlica wymagały stałej konserwacji i remontów, co w miarę upływu czasu zwiększało koszty utrzymania ośrodka wykorzystywanego tylko w sezonie. W wyniku prowadzonych rozmów w 1988 roku Komenda Chorągwi pozyskała szkołę w Osowcu do wykorzystania całorocznego dla 50 osób oraz na 100 miejsc namiotowych. Jednocześnie porozumienie gwarantowało nieodpłatne korzystanie w sezonie letnim ze 100 miejsc noclegowych pod namiotami w Goniądzu.
– Nowy Młyn – baza stała Komendy Hufca Łomża im. „Obrońców Wizny” z zapleczem socjalnym, stołówką, świetlicą i kuchnią w budynku. Dysponowała 100 miejscami noclegowymi pod namiotami.
– Kozioł – baza stała Komendy Hufca w Kolnie na 140 miejsc. Posiadała zaplecze socjalne, świetlicę i kuchnię ze stołówką mieszczące się w budynku stałym. Baza noclegowa pod namiotami.
– Woźnawieś – Komendy Hufca w Grajewie – baza pod namiotami na ok. 200 miejsc. Nie posiadała zaplecza socjalnego. Była zelektryfikowana oraz posiadała ujęcie wodne.
Posiadane bazy, sprzęt turystyczny i kwatermistrzowski, budynek Domu Harcerza w Łomży, środki transportowe, materiały i środki pieniężne składały się na majątek chorągwi.
Posiadana baza sprzętowa na rok 1988 pozwalała na zorganizowanie wypoczynku dla 2240 uczestników w czterech turnusach obozowych.
Duży problem stanowiła niska jakość nabywanego w latach osiemdziesiątych sprzętu obozowo-turystycznego. „Najwięcej kłopotów przysparza niska jakość łóżek kanadyjek i turystycznych oraz namiotów małych. Prze okres pierwszego roku używalność łóżek spada o 20% i nie nadają się one do dalszego użytku ani do naprawy ze względu na ich konstrukcję. Namioty małe są wykonane z nieodpowiednich materiałów, które podczas deszczu przepuszczają wodę[1]”.
Tabela 3. Wielkość majątku chorągwi w latach 1985 -1988 (w tys. zł)[2]
|
Lp. |
Rodzaj majątku |
Rok |
|||
|
1985 |
1986 |
1987 |
1988 |
||
|
1. |
Środki trwałe |
7 373 |
8 840 |
31 185 |
40 066 |
|
2. |
Materiały (sprzęt obozowy i kwatermistrzowski |
27 114 |
30 872 |
35 924 |
39 060 |
|
3. |
Przedmioty nietrwałe |
1 972 |
1 780 |
2 232 |
2 575 |
| Razem |
36 459 |
41 492 |
69 339 |
81 701 |
|
PRACOWNICY KOMENDY CHORĄGWI
(STAN NA DZIEŃ 1 WRZEŚNIA 1984 R.)[3]
Dh. Zbigniew Żukowski hm – Komendant,
Dh. Albina Chojak hm – Z –ca Komendanta do spraw programowych,
Dh. Teresa Matysiuk hm – Z –ca Komendanta do spraw organizacyjnych,
Referaty programowe:
Dh. Teresa Niklewicz hm – Kierownik Referatu Instruktorskiego,
Dh. Dariusz Lutostański phm – Kierownik Referatu Starszoharcerskiego,
Dh. Elżbieta Tabędzka phm – Kierownik Referatu Harcerskiego,
Dh. Grażyna Sokolik phm – Kierownik Referatu Zuchowego,
Wydział Organizacyjny:
Dh Jolanta Samselska phm – Kierownik Referatu Organizacyjnego,
Dh Marek Olbryś phm – Kierownik Referatu Organizacji Wypoczynku,
Wydział Ekonomiczno – Finansowy:
Dh. Maria Bajorek – Główna księgowa,
Dh. Janina Gawrych – kasjerka,
Dh. Hanna Sokołowska – księgowa,
Dh. Stanisław Mieczkowski – kwatermistrz,
Dh. Zbigniew Gadziński – magazynier,
Dh. Krzysztof Pyczot pwd – kierowca
[1] Sprawozdanie z działalności (styczeń 1981 – styczeń 1985). Materiały Na III Konferencję Sprawozdawczo-Wyborczą Chorągwi Łomżyńskiej im. Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”.
[2] Sprawozdanie z działalności na lata 1985-1988. Materiały Na IV Konferencję Sprawozdawczo-Wyborczą Chorągwi Łomżyńskiej im. Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”.
[3] „Żuczek” Wydanie Startowe – wrzesień’84. Chorągiew Łomżyńska. Wydział Programowy.
Sylwetki niektórych instruktorów – pracowników etatowych Komendy Chorągwi Łomżyńskiej:
Helena Sutyniec – Zastępca Komendanta Chorągwi do spraw programowych od początku istnienia Chorągwi Łomżyńskiej do roku 1982.
Sławomira Cieślik – pracowała od początku działania Chorągwi Łomżyńskiej jako Kierownik Wydziału Organizacyjnego do 1980 r. Od 1981 do listopada 1983 r. pełniła funkcję Zastępcy Komendanta Chorągwi do spraw organizacyjnych.
Maria Chaberek – Kierownik Wydziału HSPS od 1977 do 1980 roku.
Hanna Kościuszko – Kierownik Wydziału Harcerskiego od 1979 do 1981 roku.
Krystyna Bućkowska – objęła funkcję Głównej Księgowej z chwilą utworzenia Chorągwi Łomżyńskiej i pracowała na tym stanowisku do 1983 roku.
Wiesława Rudź – starsza księgowa w Wydziale Ekonomiczno-Finansowym KCh od 1975 do 1983 roku.
Grażyna Wycińska – Kierownik Wydziału Zuchowego KCh od 1977 do 1982 roku.
W Komendzie Chorągwi oraz w komendach hufców pracowało, w okresie istnienia Chorągwi Łomżyńskiej, bardzo wielu znakomitych instruktorów. Niektórzy po odejściu z pracy etatowej nadal aktywnie działali i działają dotychczas w organizacji, inni, chociaż aktywnie nie uczestniczą w życiu ZHP, na zawsze zostali sympatykami harcerstwa.
Chociaż nie wymieniam tu ich nazwisk, należą się im podziękowania za dobrą służbę.
Bibliografia
| Sprawozdanie z działalności na lata 1985-1988. Materiały Na IV Konferencję Sprawozdawczo-Wyborczą Chorągwi Łomżyńskiej im. Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. |
| Sprawozdanie z działalności (styczeń 1981 – styczeń 1985). Materiały Na III Konferencję Sprawozdawczo-Wyborczą Chorągwi Łomżyńskiej im. Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. |
| Regulamin Odznaki Chorągwianej Harcerska Służba Ziemi Łomżyńskiej |
| Pietkiewicz O., Leksykon harcerstwa, Warszawa 1988 |
| „Żuczek” Wydanie Startowe – wrzesień’84. Chorągiew Łomżyńska. Wydział Programowy. |
| „Żuczek” Biuletyn Programowy Chorągwi Łomżyńskiej, wydanie specjalne z 1984 |
| „Żuczek” Biuletyn Chorągwi Łomżyńskiej, nr 2/1985 |
| „Żuczek” – wrzesień’89 – Start. Chorągiew Łomżyńska ZHP im. SGO „Narew”. |
| „Żuczek” – wrzesień’88 – Start. Chorągiew Łomżyńska ZHP im. SGO „Narew”. |
| „Żuczek” – wrzesień’85 – Start. Chorągiew Łomżyńska ZHP im. SGO „Narew”. |
| „Żuczek” – październik –listopad’84. Chorągiew Łomżyńska. Wydział Programowy. |
[1] Sprawozdanie z działalności na lata 1985-1988. Materiały Na IV Konferencję Sprawozdawczo-Wyborczą Chorągwi Łomżyńskiej
[1] „Żuczek” – wrzesień’85. Chorągiew Łomżyńska ZHP im. SGO „Narew”.
