Rozwiązanie do Zagadki historycznej nr. 162

Zagadka 162
Może na samym początku wyjaśnię, że budynek, którego lokalizacji  szukaliśmy został częściowo zniszczony w czasie wojny, poza tym większość zdjęć przedwojennych nie obejmuje całego budynku, tylko jego fragment.  Wejście które widać na fotografii z 1915, dwa okna, a także okna piwniczne możemy odnaleźć praktycznie tylko na jednym ze zdjęć z okresu międzywojennego. Na innych zdjęciach  nie widać tej części budynku, która nas interesuje i która ułatwi nam rozwiązanie. To było powodem dla którego nie zostało zidentyfikowane do tej pory, pomimo, że jest znane od około 10 lat (zostało opublikowane na aukcji Ebay w 2010 r.)

Zacznijmy od analizy fotografii z 1915r. Strzałki wskazują szczegóły, które nas doprowadzą do identyfikacji tego miejsca. Trzeba zwrócić uwagę na:
1. Wejście, wysokie i z niskim stopniem
2. Dwie ozdobne lampy po obu stronach wejścia
3. Układ okien, balkon
4. Okno piwniczne na poziomie chodnika
5. Po prawej w głębi widzimy osoby na rogu budynku

Teraz zobaczmy, co to za miejsce.
Jest to budynek, który znajdował się u zbiegu ulic Nowogrodzkiej i Wojska Polskiego “Szosowej”. Oczywiście zdjęcie z 1915 roku obejmuje wyłącznie mały fragment elewacji, a dokładnie tę część w głębi po prawej stronie, gdzie róg budynku zasłania profil przechodnia. Cała trudność polegała na tym, żeby skupić uwagę na tej mniej wyeksponowanej części budynku i porównać ją z fotografią z I Wojny Światowej. Czyli trzeba było zrobić mały zoom i powiększyć ten interesujący nas obszar.

Na tym wycinku w powiększeniu możemy porównać rozmieszczenie szczegółów zaznaczonych strzałkami na zdjęciach. Muszę dodać, że mamy do czynienia ze zdjęciami wykonanymi z różnej odległości, dlatego zmienia się perspektywa. Drzewo, które wydaje się większe, zasłania co prawda balkon, ale jest on widoczny na innych, późniejszych fotografiach. Niestety są to zdjęcia pokazujące zniszczenia wojenne, budynek ten został wyburzony i na jego miejscu wybudowano w okresie powojennym biurowiec, gdzie mieściło się ŁPB.

Na tym fotomontażu  poniżej możemy zobaczyć, jak niewielki jest fragment tego budynku  widoczny na zdjęciu z 1915 r. Zostaje nam do wyjaśnienia jeszcze jedna kwestia, mianowicie co znajdowało się tam przed wojną ? Otóż na załączonym planie z 1920 r., to miejsce jest opisane jako Starostwo “najprawdopodobniej Starostwo Powiatowe”. Na planie Felczaka z 1939 r. znajdziemy tam Ubezpieczalnię Społeczną. W tym samym budynku tylko w jego prawym skrzydle od strony ul. Nowogrodzkiej mieścił się  Sąd Grodzki.

Praktycznie dotarliśmy już do końca naszego problemu. Ale jednak jest jedna rzecz o której warto wspomnieć, chodzi mi o pewien szczegół widoczny na fotografii niemieckiej. Widzimy tam generała von Scholtza ze swoim sztabem, niektóre osoby mają okulary umocowane na daszkach czapek, co świadczy o tym, że przyjechali na motocyklach bądź w  samochodzie z otwartym dachem.
Dlaczego zebrali się właśnie tam, w tym budynku ?
Łomża została zdobyta przez 8 Armię von Scholtza 10 sierpnia 1915 r  i natarcie 8 Armii poszło dalej na wschód. Wyjaśnieniem może być to oznaczenie, które widzimy powieszone po prawej stronie wejścia, duża litera F na kwadratowym tle i napis pod spodem. Symbol ten oznaczał jednostkę łączności, w tym przypadku może to być Fernsprecher lub Fernmelder, bo były to telegrafy lub telefony polowe do zapewnienia komunikacji. Oznaczenie to było wykonane w formie flagi z tkaniny w kolorze jaskrawoczerwonym z brzegiem zamocowanym w listwie drewnianej i białym napisem,  z symbolem F. Oznaczenie to posiadało system pasków do zawieszania, bądź zamocowywania jego w miejscu widocznym z daleka jako znaku, że w tym miejscu znajdowała się jednostka łącznościowa. Udało mi się znaleźć zdjęcia tego typu elementu oryginalnego.

A tu przykład zastosowania tej flagi w innym miejscu przez wojsko niemieckie w okresie I Wojny Światowej.  W ten sposób dotarliśmy już do końca naszej zagadki. Z pewnością na temat tych zdjęć można by było jeszcze wiele powiedzieć, ale to już wykracza poza ramy tego formatu.
Cóż, jako, że to była zagadka dla czytelników Serwisu Historycznego Łomży  z przyjemnością chciałbym pogratulować pani Krystynie Dziekońskiej za prawidłowe zlokalizowanie położenia budynku, jak też za poprawną odpowiedź na drugą część pytania, gdzie pani wspomina o Starostwie które się tu mieściło przez jakiś czas. Odpowiedź została udzielona w komentarzu do Zagadki Historycznej nr. 162 w Grupie Serwis Historyczny Ziemi Łomżyńskiej na Facebooku dnia  5.03.2021 o 15.39. Dobrą lokalizację podał również pan Krzysztof w komentarzu na stronie Serwisu Historycznego Ziemi Łomżyńskiej, ale zrobił to dzień później 6.03. Jeśli chodzi o Pocztę Polową (Feldpostdienst), czy mieściła się też tutaj jako sugestia pani Krystyny, to nie mam żadnych dostępnych informacji na ten temat. Odziały łączności były odrębnymi jednostkami od Poczty Polowej. Jeśli ktoś dysponuje taką wiedzą to proszę o komentarz.
Pozdrawiam serdecznie i dziękuję wszystkim za udział w tej małej lekcji historii.

Zbigniew Parzych

Źródło zdjęć flagi oddziałów łączności niemieckiej: https://www.der-fernmelder.de/zubehoer-nachrichtentechnik/f-flagge/
Reszta zdjęć pochodzi z aukcji internetowych bądź z własnej kolekcji autora.

artykuł powiązany: https://historialomzy.pl/zagadka-162/

Dziękujemy za przeczytanie artykułu :)

Jeśli chcesz być informowana(-y) o nowych artykułach, to polub naszą stronę na https://www.facebook.com/historialomzy
oraz
zgłoś swój akces do grupy na FB:
https://www.facebook.com/groups/historialomzy