Gibes Franciszek – 24.09.1877 – 11.11.1918

Najbardziej znanym bohaterem walk z 11 listopada 1918 r., dnia odzyskania Niepodległości przez Polskę, momentu rozbrajania Niemców w Łomży był oczywiście Leon Kaliwoda, komendant dowodzący oddziałami POW w mieście, który poległ od kuli niemieckiej na ul. Sienkiewicza. W dniu 11 listopada 1918 r., w trakcie rozbrajania oddziałów niemieckich zginęło także czterech innych Polaków, uczestników walk. Jednym z nich był Franciszek Gibes, mieszkaniec Łomży, cywil, który samorzutnie przyłączył się do peowiaków rozbrajających Niemców. F. Gibes został śmiertelnie postrzelony na ulicy Giełczyńskiej podczas walk z oddziałem niemieckim obsadzającym budynek dawnego Urzędu Akcyzy Rosyjskiej usytuowany na rogu ul. Dwornej i Giełczyńskiej. W czasach zaboru rosyjskiego budynek ten był wynajmowany na potrzeby administracyjne przez władze rosyjskie od Janiny Markiewicz, córki Mariana Śmiarowskiego, na zlecenie którego ten obiekt został wybudowany. Obecnie w tym budynku mieści się Muzeum Północno-Mazowieckie.

O Franciszku Gibesie, odznaczonym pośmiertnie krzyżem walecznych, do tej pory wiedzieliśmy niewiele. W ostatnich tygodniach, wspólnie z Czesławem Rybickim udało mi się odnaleźć na łomżyńskim starym cmentarzu przy ul. M. Kopernika w Łomży stary zaniedbany grób F. Gibesa. Grób zlokalizowany jest przy murze cmentarnym, w alei bocznej równoległej do alei głównej, po lewej stronie ww. alei głównej. Z pomocą P. Anny Składanek z kancelarii parafii katedralnej w Łomży zlokalizowałem także grób rodzinny Gibesów, w którym pochowana jest m.in. żona F. Gibesa Teodozja. Ponadto w Archiwum Państwowym w Białymstoku odnalazłem zespół dokumentów dotyczących wniosku F. Gibesa o przyznanie obywatelstwa rosyjskiego. Dzięki pomocy Pani Danuty Bzury Kierownika Oddziału w Łomży tegoż archiwum uzyskałem szybki dostęp do tych materiałów. Na tej bazie podjąłem próbę odtworzenia życiorysu Franciszka Gibesa, który przedstawiam poniżej.

Franciszek Gibes urodził się według większości dokumentów w Warszawie, a według własnego paszportu w Jadownikach Mokrych w Galicji 24 września/6 października 1877 r. Miejsce urodzenia Warszawę potwierdzać miał odpis aktu urodzenia z 1914 r. sporządzony na podstawie akt metrykalnych nr 418/1877 przez proboszcza parafii p.w. św. Stanisława Warszawa Wola. F. Gibes zmarł w wyniku postrzału w nocy z 11 na 12 listopada 1918 r. w szpitalu Ducha Św. w Łomży. Był synem Adama i Karoliny / według innych danych Katarzyny/ z d. Frydrych poddanych austriackich zamieszkałych w Jadownikach Mokrych w Galicji. W momencie urodzenia Franciszek Gibes był obywatelem Austrii. Jak wspomniałem wyżej w austriackim paszporcie F. Gibesa podane jest, że urodził się w Jadownikach Mokrych gm. Dąbrowa w Galicji. Jednakże w świadectwie zamieszkania wydanym w 1914 r, przez Gubernatora Łomżyńskiego podano Warszawę jako miejsce urodzenia F. Gibesa. Sprawa faktycznego miejsca urodzenia F. Gibesa wymaga jeszcze dalszych badań. Nie jest znany rok i okoliczności przenosin F. Gibesa na teren Rosji do Przywiślańskiego Kraju t.j. dawnego Królestwa Polskiego. Według materiałów metrykalnych przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym w Łomży Gibes przez pewien okres mieszkał w Krakowie w Galicji na terenie Austrii. Na podstawie akt metrykalnych dzieci F. Gibesa można uznać, że na terenie Guberni Łomżyńskiej F. Gibes mieszkał w latach 1904 – 1912 w parafii Grajewo gm. Bogusze. Należy dodać, że w 1905 jedno z jego dzieci urodziło się w Komorowie k. Ostrowi. W 1914 r. rodzina Gibesów mieszkała w Drożęcinie w ówczesnej gm. Mały Płock. W okresie I wojny światowej w tym w czasach okupacji niemieckiej 1915 – 1918 rodzina Gibesów mieszkała w Łomży.

Franciszek Gibes był mężem Teodozji z d. Kruszyńskiej, córki Michała i Józefy Kruszyńskich, urodzonej 18 maja 1881 r. w Dąbrówce Lgockiej, wówczas gmina Brudzice w gub. Piotrkowskiej, obecnie teren powiatu radomszczańskiego gmina Lgota Wielka woj. Łódzkie. Teodozja zmarła w Łomży 21 października1971 r., i została pochowana na starym łomżyńskim cmentarzu. Ślub Franciszka i Teodozji Gibes zawarty został w 1902 r.

Franciszek Gibes jako poddany austriacki, cudzoziemiec na terenie carskiej Rosji, wystąpił przed 1911 r., za pośrednictwem gubernatora guberni łomżyńskiej, do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rosji z wnioskiem o przyznanie mu prawa osiedlenia się na terenie Rosji i nadanie obywatelstwa rosyjskiego. Gubernator łomżyński N. Papudogło w dniu 16 stycznia 1911 r. wydał F. Gibesowi świadectwo przyznania z dniem wydania ww. dokumentu prawa do osiedlenia i zamieszkania w Rosji jednak bez przyznania Gibesowi obywatelstwa rosyjskiego. Według tego świadectwa F. Gibes był nadal cudzoziemcem podlegającym obowiązującym rosyjskim przepisom o cudzoziemcach. Dalsze próby uregulowania swojej sytuacji prawnej podejmował F. Gibes po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. Wiązało się to z faktem, że wojnę z Rosją prowadziło także państwo austro-węgierskie i istniało zagrożenie przymusowej deportacji obywateli austriackich w głąb Rosji poza strefę prowadzonych działań wojennych. Gibes skierował do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rosji w 1914 r. dwa podania o przyznanie obywatelstwa rosyjskiego. Pierwsze podanie datowane jest na dzień 27 listopada 1914 r. Drugie będące uzupełnieniem pierwszego nosi datę 4 grudnia/21 grudnia 1914 r. F. Gibes prosi władze rosyjskie o przyznanie obywatelstwa rosyjskiego dla siebie i dla żony Teodozji. Jest to dziwne w przypadku żony, która urodziła się i zamieszkiwała na terenie państwa rosyjskiego. W cytowanym dokumencie Gibes podawał, że urodził się w Warszawie.

Podaniom o przyznanie rosyjskiego obywatelstwa władze rosyjskie nadały bieg administracyjny. Z informacji o Franciszku Gibesie datowanej 16 kwietnia 1915 r., przygotowanej przez naczelnika powiatu kolneńskiego wynika, że F. Gibes urodził się w Warszawie 24 września/6 października 1877 r. Był Polakiem wyznania rzymskokatolickiego. Mieszkał w Kraju Przywiślańskim /dawnym Królestwie polskim – SZ/ od urodzenia, za granicę nie wyjeżdżał. Służbę wojskową w armii rosyjskiej odbył w miejscu zamieszkania w Warszawie. Był żonaty z Teodozją z Kruszyńskich. Posiadał siedmioro dzieci. Znał język rosyjski w mowie i piśmie. Otrzymał wykształcenie domowe. Majątku nie posiadał. Do pracy zdolny. Z zawodu wykonywanego majster budowlany, lub majster w cegielni. Wynajmował się do pracy w różnych zakładach. Sprawami politycznymi się nie zajmował, sądzony i skazany nie był. W początkach I wojny światowej został zatrzymany przez żandarmerię rosyjską jako stanowiący zagrożenie obywatel austriacki jednak do wywózki w głąb Rosji nie doszło.

Jak wspomniałem wyżej Franciszek Gibes w swoim życiorysie zamieszczonym w podaniu z dn. 4 grudnia 1914 r. o nadanie obywatelstwa rosyjskiego napisał, że urodził się w Warszawie, cały czas mieszkał w Kraju Przywiślańskim. Austria była dla niego krajem obcym i pragnął przyjąć obywatelstwo rosyjskie.

Był ojcem ośmiorga dzieci / dane do 1915 r./ : Łucji ur. 31 marca/13 kwietnia 1912 r. parafia Grajewo gm. Bogusze, Sabiny ur. 28 września 1910 r. parafia Grajewo gm. Bogusze, Genowefy ur. 19 czerwca/2 lipca 1909 r. parafia Grajewo gm. Bogusze zmarłej w Łomży 27 stycznia 1985 r., Zofii ur. 30.grudnia 1904 r./12 stycznia 1905 r. Komorowo gm. Ostrów, Stanisława ur. 2/15 września 1906 r. parafia Grajewo gm. Bogusze zmarłego w Łomży 16 kwietnia 1929 r., Henryka ur. 21 listopada/4 grudnia 1904 r. parafia Grajewo gmina Bogusze, Wiktora ur. 27 luty/4 marca 1914 Drożęcin wówczas gm. Mały Płock oraz Stefana zmarłego w wieku 54 l w Łomży 5 czerwca 1969 r.

Opr. Sławomir Zgrzywa 11.11.2018 r.

Ps. Wiem, że w Łomży mieszkają potomkowie rodziny Gibesów. Być może posiadają pamiątki i informacje pozwalające na uzupełnienie losów rodziny Gibesów. Chciałbym także dokonać ustaleń z rodziną w sprawie remontu pomnika Franciszka Gibesa, który TPZŁ pragnie przeprowadzić w 2019 r.

Bardzo proszę o kontakt z rodziną, a także z wszystkimi, którzy mogą coś uzupełnić i okazać wszelką pomoc w tej sprawie.

Źródło podstawowe : AP Białystok : Rząd Gubernialny Łomżyński, Zespół 4/6/0, jednostka : 1085

Zdjęcie grobu, w którym pochowany jest Franciszek Gibes

Zdjęcie grobu w którym pochowana jest żona Franciszka Gibesa

 Gibes Franciszek akt urodzenia Warszawa 1877 Wola św. Stanisława.

Materiał opracował Pan Sławomir Zgrzywa