Gibes Franciszek – 24.09.1877 – 11.11.1918
Najbardziej znanym bohaterem walk z 11 listopada 1918 r., dnia odzyskania Niepodległości przez Polskę, momentu rozbrajania Niemców w Łomży był oczywiście Leon Kaliwoda, komendant dowodzący oddziałami POW w mieście, który poległ od kuli niemieckiej na ul. Sienkiewicza. W dniu 11 listopada 1918 r., w trakcie rozbrajania oddziałów niemieckich zginęło także czterech innych Polaków, uczestników walk. Jednym z nich był Franciszek Gibes, mieszkaniec Łomży, cywil, który samorzutnie przyłączył się do peowiaków rozbrajających Niemców. F. Gibes został śmiertelnie postrzelony na ulicy Giełczyńskiej podczas walk z oddziałem niemieckim obsadzającym budynek dawnego Urzędu Akcyzy Rosyjskiej usytuowany na rogu ul. Dwornej i Giełczyńskiej. W czasach zaboru rosyjskiego budynek ten był wynajmowany na potrzeby administracyjne przez władze rosyjskie od Janiny Markiewicz, córki Mariana Śmiarowskiego, na zlecenie którego ten obiekt został wybudowany. Obecnie w tym budynku mieści się Muzeum Północno-Mazowieckie.
O Franciszku Gibesie, odznaczonym pośmiertnie krzyżem walecznych, do tej pory wiedzieliśmy niewiele. W ostatnich tygodniach, wspólnie z Czesławem Rybickim udało mi się odnaleźć na łomżyńskim starym cmentarzu przy ul. M. Kopernika w Łomży stary zaniedbany grób F. Gibesa. Grób zlokalizowany jest przy murze cmentarnym, w alei bocznej równoległej do alei głównej, po lewej stronie ww. alei głównej. Z pomocą P. Anny Składanek z kancelarii parafii katedralnej w Łomży zlokalizowałem także grób rodzinny Gibesów, w którym pochowana jest m.in. żona F. Gibesa Teodozja. Ponadto w Archiwum Państwowym w Białymstoku odnalazłem zespół dokumentów dotyczących wniosku F. Gibesa o przyznanie obywatelstwa rosyjskiego. Dzięki pomocy Pani Danuty Bzury Kierownika Oddziału w Łomży tegoż archiwum uzyskałem szybki dostęp do tych materiałów. Na tej bazie podjąłem próbę odtworzenia życiorysu Franciszka Gibesa, który przedstawiam poniżej.
Franciszek Gibes urodził się według większości dokumentów w Warszawie, a według własnego paszportu w Jadownikach Mokrych w Galicji 24 września/6 października 1877 r. Miejsce urodzenia Warszawę potwierdzać miał odpis aktu urodzenia z 1914 r. sporządzony na podstawie akt metrykalnych nr 418/1877 przez proboszcza parafii p.w. św. Stanisława Warszawa Wola. F. Gibes zmarł w wyniku postrzału w nocy z 11 na 12 listopada 1918 r. w szpitalu Ducha Św. w Łomży. Był synem Adama i Karoliny / według innych danych Katarzyny/ z d. Frydrych poddanych austriackich zamieszkałych w Jadownikach Mokrych w Galicji. W momencie urodzenia Franciszek Gibes był obywatelem Austrii. Jak wspomniałem wyżej w austriackim paszporcie F. Gibesa podane jest, że urodził się w Jadownikach Mokrych gm. Dąbrowa w Galicji. Jednakże w świadectwie zamieszkania wydanym w 1914 r, przez Gubernatora Łomżyńskiego podano Warszawę jako miejsce urodzenia F. Gibesa. Sprawa faktycznego miejsca urodzenia F. Gibesa wymaga jeszcze dalszych badań. Nie jest znany rok i okoliczności przenosin F. Gibesa na teren Rosji do Przywiślańskiego Kraju t.j. dawnego Królestwa Polskiego. Według materiałów metrykalnych przechowywanych w Archiwum Diecezjalnym w Łomży Gibes przez pewien okres mieszkał w Krakowie w Galicji na terenie Austrii. Na podstawie akt metrykalnych dzieci F. Gibesa można uznać, że na terenie Guberni Łomżyńskiej F. Gibes mieszkał w latach 1904 – 1912 w parafii Grajewo gm. Bogusze. Należy dodać, że w 1905 jedno z jego dzieci urodziło się w Komorowie k. Ostrowi. W 1914 r. rodzina Gibesów mieszkała w Drożęcinie w ówczesnej gm. Mały Płock. W okresie I wojny światowej w tym w czasach okupacji niemieckiej 1915 – 1918 rodzina Gibesów mieszkała w Łomży.
Franciszek Gibes był mężem Teodozji z d. Kruszyńskiej, córki Michała i Józefy Kruszyńskich, urodzonej 18 maja 1881 r. w Dąbrówce Lgockiej, wówczas gmina Brudzice w gub. Piotrkowskiej, obecnie teren powiatu radomszczańskiego gmina Lgota Wielka woj. Łódzkie. Teodozja zmarła w Łomży 21 października1971 r., i została pochowana na starym łomżyńskim cmentarzu. Ślub Franciszka i Teodozji Gibes zawarty został w 1902 r.
Franciszek Gibes jako poddany austriacki, cudzoziemiec na terenie carskiej Rosji, wystąpił przed 1911 r., za pośrednictwem gubernatora guberni łomżyńskiej, do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rosji z wnioskiem o przyznanie mu prawa osiedlenia się na terenie Rosji i nadanie obywatelstwa rosyjskiego. Gubernator łomżyński N. Papudogło w dniu 16 stycznia 1911 r. wydał F. Gibesowi świadectwo przyznania z dniem wydania ww. dokumentu prawa do osiedlenia i zamieszkania w Rosji jednak bez przyznania Gibesowi obywatelstwa rosyjskiego. Według tego świadectwa F. Gibes był nadal cudzoziemcem podlegającym obowiązującym rosyjskim przepisom o cudzoziemcach. Dalsze próby uregulowania swojej sytuacji prawnej podejmował F. Gibes po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. Wiązało się to z faktem, że wojnę z Rosją prowadziło także państwo austro-węgierskie i istniało zagrożenie przymusowej deportacji obywateli austriackich w głąb Rosji poza strefę prowadzonych działań wojennych. Gibes skierował do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Rosji w 1914 r. dwa podania o przyznanie obywatelstwa rosyjskiego. Pierwsze podanie datowane jest na dzień 27 listopada 1914 r. Drugie będące uzupełnieniem pierwszego nosi datę 4 grudnia/21 grudnia 1914 r. F. Gibes prosi władze rosyjskie o przyznanie obywatelstwa rosyjskiego dla siebie i dla żony Teodozji. Jest to dziwne w przypadku żony, która urodziła się i zamieszkiwała na terenie państwa rosyjskiego. W cytowanym dokumencie Gibes podawał, że urodził się w Warszawie.
Podaniom o przyznanie rosyjskiego obywatelstwa władze rosyjskie nadały bieg administracyjny. Z informacji o Franciszku Gibesie datowanej 16 kwietnia 1915 r., przygotowanej przez naczelnika powiatu kolneńskiego wynika, że F. Gibes urodził się w Warszawie 24 września/6 października 1877 r. Był Polakiem wyznania rzymskokatolickiego. Mieszkał w Kraju Przywiślańskim /dawnym Królestwie polskim – SZ/ od urodzenia, za granicę nie wyjeżdżał. Służbę wojskową w armii rosyjskiej odbył w miejscu zamieszkania w Warszawie. Był żonaty z Teodozją z Kruszyńskich. Posiadał siedmioro dzieci. Znał język rosyjski w mowie i piśmie. Otrzymał wykształcenie domowe. Majątku nie posiadał. Do pracy zdolny. Z zawodu wykonywanego majster budowlany, lub majster w cegielni. Wynajmował się do pracy w różnych zakładach. Sprawami politycznymi się nie zajmował, sądzony i skazany nie był. W początkach I wojny światowej został zatrzymany przez żandarmerię rosyjską jako stanowiący zagrożenie obywatel austriacki jednak do wywózki w głąb Rosji nie doszło.
Jak wspomniałem wyżej Franciszek Gibes w swoim życiorysie zamieszczonym w podaniu z dn. 4 grudnia 1914 r. o nadanie obywatelstwa rosyjskiego napisał, że urodził się w Warszawie, cały czas mieszkał w Kraju Przywiślańskim. Austria była dla niego krajem obcym i pragnął przyjąć obywatelstwo rosyjskie.
Był ojcem ośmiorga dzieci / dane do 1915 r./ : Łucji ur. 31 marca/13 kwietnia 1912 r. parafia Grajewo gm. Bogusze, Sabiny ur. 28 września 1910 r. parafia Grajewo gm. Bogusze, Genowefy ur. 19 czerwca/2 lipca 1909 r. parafia Grajewo gm. Bogusze zmarłej w Łomży 27 stycznia 1985 r., Zofii ur. 30.grudnia 1904 r./12 stycznia 1905 r. Komorowo gm. Ostrów, Stanisława ur. 2/15 września 1906 r. parafia Grajewo gm. Bogusze zmarłego w Łomży 16 kwietnia 1929 r., Henryka ur. 21 listopada/4 grudnia 1904 r. parafia Grajewo gmina Bogusze, Wiktora ur. 27 luty/4 marca 1914 Drożęcin wówczas gm. Mały Płock oraz Stefana zmarłego w wieku 54 l w Łomży 5 czerwca 1969 r.
Opr. Sławomir Zgrzywa 11.11.2018 r.
Ps. Wiem, że w Łomży mieszkają potomkowie rodziny Gibesów. Być może posiadają pamiątki i informacje pozwalające na uzupełnienie losów rodziny Gibesów. Chciałbym także dokonać ustaleń z rodziną w sprawie remontu pomnika Franciszka Gibesa, który TPZŁ pragnie przeprowadzić w 2019 r.
Bardzo proszę o kontakt z rodziną, a także z wszystkimi, którzy mogą coś uzupełnić i okazać wszelką pomoc w tej sprawie.
Źródło podstawowe : AP Białystok : Rząd Gubernialny Łomżyński, Zespół 4/6/0, jednostka : 1085
Zdjęcie grobu, w którym pochowany jest Franciszek Gibes
Zdjęcie grobu w którym pochowana jest żona Franciszka Gibesa
Gibes Franciszek akt urodzenia Warszawa 1877 Wola św. Stanisława.
Materiał opracował Pan Sławomir Zgrzywa
Witam
Jestem prawnuczką Franciszka Gibesa, wnuczką Henryka. Mamy zdjęcie prababci Teodozji i jej córki Genowefy oraz oczywiście Henryka.
Niestety nie mamy zdjęcia Franciszka. Chętnie skontaktujemy się z resztą rodziny
Dziękujemy za ten historyczny wpis.
Prosimy o kontakt.
Grażyna Mirosz-Motyka
Tel.695609060
Witam
Dzienkuje bardzo za tak Pienkny artykul o moich przodkach.W ta prace poswiencil Pan duzo mozolnych godzin.Jestem Panu bardzo wdzienczna.Ja sama prowadze drzewo rodzine iwiem jak warzne jest nasze pochodzenie i kim byli nasi przodkowie i czym sie zajmowali. Dzienkuje za artykol. Mam do Pana prosbe jesli jest to mozliwe aby mi Pan udostempnil numery aktow dzieci Stefana Gibesa.Pozdrawiam Tea Åkerlund. tel. +46-704881521.