pwd. Barbara Erynk
WAŻNE POSTACIE HARCERSTWA ŁOMŻYŃSKIEGO
(materiały z zadania „Zaduszki harcerskie”)
Str. 145 – 163
Leon Kaliwoda „Grzmot” Lewiński-Luczyński
Leon Kaliwoda urodził się w 1899 roku w miejscowości Tiumień na Syberii. W 1900 roku rodzina Kaliwodów wraca do kraju i zamieszkuje w Warszawie. Jako kilkunastoletni chłopiec wstępuje do harcerstwa. Marzył, aby zostać lekarzem, ale ojciec przekonało go, że Polsce potrzeba światłych rolników niż lekarzy i Leon zostaje studentem SGGW. Był aktywnym działaczem Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1917 roku, po aresztowaniu Jana Kraszewskiego – Komendanta Okręgu POW w Łomży, Główna Komenda POW w Warszawie kieruje Leona Kaliwodę do Łomży. Zostaje on Komendantem Obwodu i zamieszkuje u rodziny Kraszewskich i Jarnuszkiewiczów. Po wakacjach 1918 r. Leon Kaliwoda jako druh „Grzmot” obejmuje komendę I DH im. T. Kościuszki. Młody, energiczny L. Kaliwoda umiejętnie łączy działalność harcerską z działalnością POW.
Dnia 11 listopada 1918 ginie w czasie rozbrajania Niemców w Łomży na ul. Sienkiewicza. W pogrzebie uczestniczyły tłumy, wszystkie organizacje, szkoły, duchowieństwo, seminarium duchowne, siostry zakonne. Cała Łomża żegnała Leona. Trumnę z ciałem pochowano na miejscowym cmentarzu i postawiono krzyż z białej brzozy. Pomnik, jaki jest na jego grobie obecnie, postawiono w 1933 r. w 15 rocznicę jego śmierci. Środki na wybudowanie pomnika pochodziły ze zbiórki pieniędzy wśród ludności Łomży. 11 listopada 1933 r. pomnik została odsłonięty i wyświęcony. W tym dniu wmurowano tablicę na budynku przy ul. Sienkiewicza gdzie zginął Leon.
L. Kaliwoda pośmiertnie został odznaczony orderem Virtuti Militari. Zrywający się do lotu orzeł na jego pomniku symbolizuje zrywającą się do niepodległości Polskę po 123 latach niewoli, za którą oddał swoje życie Leon i wielu młodych Polaków z harcerskim krzyżem na piersi. Pochowany w sektorze nr 19 grób 31.
Halina Jarnuszkiewicz
Urodziła się w 1903 r. Plutonowa w I Żeńskiej Drużynie Harcerskiej im. Wandy w Łomży. Córka Adeli Jarnuszkiewiczowej z domu Kraszewskiej. Siostra Jerzego. Narzeczona Leona Kaliwody. Łączyła ich młodzieńcza miłość na śmierć i życie, wspólna walka o Polskę i wyższe wartości moralne. W dniu 21 stycznia 1919 r. odeszła z tego świata w 16 roku życia . Pochowana w sektorze 19, grób 34 obok L. Kaliwody.
Zofia Chętnik z d. Klukowska
Byłą pierwszą żoną Adama Chętnika, współzałożycielką i fundatorką Skansenu Kurpiowskiego w Nowogrodzie. Pochodziła z rodziny ziemskiej koło Grodna. Przyjaciółka Elizy Orzeszkowej, korektorka prac męża Adama. W czasie okupacji współpracowała z partyzantami, a także organizowała tajne nauczanie na terenie Nowogrodu. Po wyzwoleniu nauczycielka j. francuskiego w szkołach w Łomży.
Kazimierz Kuleszczyk
Urodził się w 1928 r. w Łomży. Z harcerstwem zetknął się będąc uczniem szkoły podstawowej. Był nauczycielem w szkole podstawowej nr 6. W lutym 1948 r. zostaje przybocznym hufca. W lipcu na obozie w Irenie (pow. Zaklików, woj. Lubelskie) pełnił funkcję komendanta obozu. Po reorganizacji ZHP w 1949 r. przyjmuje funkcję komendanta ZHP. Utonął w rzece Narwii k. Morgownik w 1950 r. Pochowany sektor 10 grób 24.
Rena Żyłko
Urodziła się w 1901 r. W 1914 r. zetknęła się z harcerstwem na pensji u pani Korzeniowskiej, była w drużynie Maryli Żbikowskiej. W 1915 roku wraz z rodziną wyjeżdża do Kijowa. Po rewolucji październikowej wraca do Polski i kontynuuje naukę. Tam włącza się do pracy w harcerstwie. Na przełomie lat 1917/1918 zorganizowała III Drużynę Harcerek, którą prowadziła jako drużynowa. Drużyna liczyła 40 dziewcząt i miała 2 zastępy. Drużyną tą zaopiekowała się Łomżyńska Organizacja Harcerek, w ten sposób Rena została przyboczną drużynowej III DH i miała funkcję w I Drużynie. Po zdaniu matury krótko pracuje w sądzie jako urzędniczka. W 1920 r. wyjeżdża do Wilna i zostaje skierowana do podchorążówki Ochotniczej Legii Kobiet. Uzyskuje stopień kaprala podchorążego. W okopach nabawiła się gruźlicy płuc i zmarła w 1926 r. Za udział w wojnie otrzymała Krzyż Walecznych. Po śmierci została patronką IV Drużyny Harcerskiej przy Gimnazjum im. M. Konopnickiej. Drużyna ta kontynuowała pracę Reny Żyłko, a przede wszystkim otoczyła opieką groby poległych żołnierzy i harcerzy. Obecnie zastęp Łomżyński DWHZŁ – KS przyjął za patronkę Renę Żyłko.
Pochowana sektor 28, grób 79.
Mieczysław Mioduszewski.
Urodził się 19.04.1924 r. Jako uczeń szóstej klasy Szkoły Powszechnej w Rutkach wstąpił w szeregi ZHP. W szkole średniej kontynuował działalność harcerską. W 1942 r. wstępuje w szeregi AK i przyjmuje pseudonim „Balsam”. W 1949 został aresztowany za działalność w podziemiu i skazany na 6 lat więzienia. Po wojnie w 1952 r. wstąpił do partii, skończył prawo i pracował w sądzie łomżyńskim jako prokurator. Od 1995 r. był członkiem DWHZŁ – KS. W 2002 r. przyznano mu godność Weterana Harcerstwa Łomżyńskiego. Zmarł 01.06.2007 r. Pochowany na cmentarzu parafialnym w Łomży w rodzinnym grobie.
Pochowany sektor 9 grób 99.
Danuta Białobłocka (z domu Kajko)
Urodzona 15.07.1923. Jako młoda uczennica w 1937 r. wstąpiła do harcerstwa i Solidacji Mariańskiej. Była uczennica Gimnazjum Kupieckiego. W późniejszych latach była zastępową zuchów. Po zbiórkach robiła kukiełki i organizowała przedstawienia oraz zabawy. Od 1993 roku należała do Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Brała czynny udział w zlotach czerwcowych i spotkaniach listopadowych. Z wielką radością przyjmowała harcerzy na Dzień Myśli Braterskiej i razem z dh. Anią Troks przygotowywała dla nich przedstawienie. Brała udział w złazach w 2002 r. w Rzeszowie, w 2003 w Białymstoku. W 2003 r. przyznano jej godność „Zasłużony Weteran Harcerstwa Łomżyńskiego”. Zmarła 03.08.2007 r. i została pochowana w rodzinnym grobie obok męża na łomżyńskim cmentarzu sektor 9, grób 34.
pwd. Danuta Biedrzycka z d. Szypniecka HR
Urodziła się 08.01.1928 w Łomży. W 1941 r. wraz z rodziną została deportowana do Kazachstanu. Przydzielono ich do sowchozu „Puszkin”. Tam pracowała w polu, ojciec jej pracował 3 km od miejsca zamieszkania. 14 listopada w czasie śnieżnej zamieci zabłądził i zamarzł. Wiosną odnaleziono w stepie ciało ojca. Matka, aby ratować dzieci od głodu załatwiła miejsce w samochodzie ciężarowym i zawiozła ich do sierocińca. Stamtąd, z pomocą organizacji, która zajmowała się dziećmi polskimi, Danuta z bratem wyjechała do Indii do miejscowości Jamnagar. Tu każde dziecko dostało swoje łóżko i jedzenie. W Jamnagarze rozpoczęła naukę i wstąpiła do harcerstwa, które było bardzo dobrze prowadzone. Był to 1942 rok. W 1943 r. wyjechała do Waliwade i tam kontynuowała naukę. Zdobywała sprawności harcerskie. Tam też złożyła Przyrzeczenie Harcerskie i otrzymała krzyż harcerski. W 1947 r. powróciła do Polski. Tu kontynuowała naukę w Liceum Pedagogicznym oraz działalność harcerską. Po zakończeniu Liceum Plastycznego wyjechała do pracy i kontakt z harcerstwem urwał się. Dopiero w 1987 roku wstąpiła do DHWZŁ – KS. Była bardzo aktywną weteranką, brała aktywny udział w Zlotach Czerwcowych i Spotkaniach Listopadowych. Od 1988 r. zastępowa Zastępu Łomżyńskiego DHWZŁ – KS. Brała udział w złazach w 1999 r. w Gdańsku, w 2000 r. w Gnieźnie, w 2001 r. w Lublinie, 2003 r. w Białymstoku. Organizowała zbiórki harcerskie w swoim ogrodzie. W 2003 r. otrzymała godność „Zasłużonego Weterana Harcerstwa Łomżyńskiego”. Zmarła 14.07.2007. Zastęp Łomżyński odprowadził ją na miejsce wiecznego spoczynku ze sztandarem Hufca Łomżyńskiego ZHP.
Pochowana: sektor 27, grób 119.
hm. Kazimierz Cwalina
Urodził się w Łomży w 1912 r. Do ZHP wstąpił będąc w III klasie Męskiego Gimnazjum Ogólnokształcącego im .T. Kościuszki w Łomży. W 1925 r. brał udział w obozie harcerskim. W 1926 r. jako zastępowy brał czynny udział w pracach drużyny, prowadząc nieraz 2 zastępy. Był w drużynie przybocznym. W roku 1928 r. uczestniczył w obozie hufca łomżyńskiego w Beskidzie Wschodnim. W 1930 r. uczestniczył w obozie instruktorskim dla drużynowych i przybocznych Chorągwi Mazowieckiej w Buczu. Przed maturą w latach 1931-1933 pełnił funkcję drużynowego tej drużyny, należał do redakcji pisma harcerskiego „Czuwaj”. Latem 1933 r. zorganizował pięciodniowy obóz wędrowny dla harcerzy zastępu drużyny gimnazjum. Wszystkie stopnie harcerskie zdobył na obozach harcerskich. Jesienią 1933 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Łomży. Jako alumn seminarium brał udział w obozie instruktorskim kleryków harcerzy w 1936 r. nad Berezyną za Wilnem. Na tym obozie uzyskał stopień instruktorski podharcmistrza. Przeczuwając zbliżający się koniec ziemskiego życia, prosił, aby na jego grobie umieścić harcerski krzyż, który przechowywał w swoich zbiorach. Był kapelanem DHWZŁ – KS. Zmarł 16.10.1996 r. Został pochowany na cmentarzu łomżyńskim w asyście sztandaru i licznie reprezentowanego zastępu łomżyńskiego DHWZŁ-KS.
Pochowany: sektor 7, grób 155.
Zofia Rakowska z d. Makieło
Urodzona 22.02.1920 r. w Łomży. Do harcerstwa wstąpiła w 1936 r., a do DHWZŁ – KS należała od 1994 r. Brała udział w zbiórkach zastępu, Zlotach Czerwcowych i Spotkaniach Listopadowych. Przyznano jej godność „Zasłużony Weteran Harcerstwa Łomżyńskiego”. Zmarła, pochowana sektor 10 grób 241.
Roman Rakowski
Urodził się w 1916 r. harcerz z okresu międzywojennego. W roku 1938 drużynowy przy Szkole Ćwiczeń w Łomży. Już w szkole powszechnej był przybocznym dh. W. Gulanowskiego. W latach II Wojny Światowej pod okupacją rosyjską w szkołach wycofano naukę języka polskiego, historii i geografii, toteż młodzież harcerska w tym i dh Roman przystąpił do samokształcenia z tych przedmiotów. Były też komplety tajnego nauczania. Harcerstwu nadano tajny charakter. Po wojnie był komendantem Hufca Męskiego ZHP w Łomży. Od 1986 roku wstępuje do DHWZŁ – KS. W latach 1987-1990 był przybocznym w Drużynie Weteranów. Organizuje Zastęp Łomżyński i był jego zastępowym do 1993 r. Brał udział w zbiórkach zastępu, Zlotach Czerwcowych i Spotkaniach Listopadowych. Zmarł 07.03.1994 r., pochowany sektor 10 grób 241
hm. Marian Mieszkowski
Urodził się 13.09.1929 r. w Łomży. Będąc w trzecim oddziale szkoły powszechnej wstąpił do harcerstwa. W 1938 r. drużynowym jego był Roman Rakowski. Z chwilą wybuchu II Wojny Światowej przerywa udział w harcerstwie. Dopiero od 1983 r. nawiązuje kontakt z ZHP. W 1984 r. jako prezes ZG TPZŁ wspiera inicjatywę zorganizowania DHWZŁ –KS i zostaje jego członkiem. Brał udział w zbiórkach zastępu, Zlotach Czerwcowych i Spotkaniach Listopadowych. Będąc członkiem Zastępu Łomżyńskiego brał czynny udział w odzyskaniu sztandaru Hufca Harcerzy ZHP w Łomży. Brał czynny udział w powstaniu pomnika „Głazu Poległych Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej”. Pozyskiwał środki na budowę pomnika. Brał czynny udział w organizacji budowy pomnika 33 PP SK. Opracował materiały i zgromadził je do wydania książki „Rys Monograficzny DHWZŁ – KS”. Był członkiem Komisji Rewizyjnej przy Hufcu ZHP w Łomży. Został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi dla ZHP, oraz wieloma odznaczeniami za pracę zawodową i społeczną. Zmarł 12.01.2005 r. Pochowany: sektora 14 grób 60.
Władysław Gulanowski
Urodził się 14.05.1917 r. w Bogulmie, w guberni samackiej w dawnej Rosji. Rodzice jego wyjechali z Polski, jak wiele rodzin, w wyniku działań I Wojny Światowej. Po powrocie do Polski, po Rewolucji Październikowej osiedlili się w Łomży przy ul. Obwodowej (dziś ul. Generała Sikorskiego). Tu Władysław ukończył szkołę powszechną i rozpoczął naukę w gimnazjum męskim im. T. Kościuszki, które ukończył w 1939 r. Marzeniem jego było aktorstwo i zamierzał studiować w Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, ale wybuch II Wojny Światowej zniweczył jego marzenia. Będąc uczniem szkoły powszechnej wstąpił do harcerstwa. Jako 13 letni młodzieniec z zdobytym doświadczeniem w szkolnej drużynie uformował nieformalny zastęp z dzieci biegających bez celu po ulicach. Polecił, by każdy z członków tego zastępu uzyskał od rodziców pozwolenie uczestnictwa. Za zarobione pieniądze ze sprzedaży butelek kupił piłkę do gry nożnej oraz inny drobny sprzęt sportowy, co bardzo uatrakcyjniło zabawy nieformalnego zastępu. Włodek był bardzo bezpośredni, życzliwy i zarażał wszystkich optymizmem. Rodzice podopiecznych byli zadowoleni z jego działalności. Był prawdomówny i żądał tego od innych. W okresie wakacji urządzał marsze do lasu Jednaczewskiego i do Giełczyna. Służyło to wyrobieniu orientacji w terenie i umiejętności posługiwania się kompasem. Ulubionym miejscem była pobliska Kraska z jej ćwiczebnymi okopami 33 PP. Za zagajnikami i strugą urządzał za zgodą rodziców zbiórki o zmroku, co miało na celu pozbycie się dziecięcego lęku przed ciemnością. Władek dbał również o rozwój fizyczny harcerzy, urządzając zawody w skokach, biegach, pchnięciu kulą, którą zastępował dobrze dobrany kamień. Doskonalił również umiejętności pływackie w sztucznym stawie przy strudze. W okresie zimowym zbierał harcerzy w świetlicy dworcowej, słuchali radia oraz gawęd przygotowanych przez dh. Władka. Przejawiał wyraźne talenty reżyserskie i tworzył skecze, do których pisał teksty. Były zabawne, ale nikomu nie ubliżały. Zawiadowca stacji udzielał dużej pomocy w przygotowaniach dekoracji oraz ubiorów dla małych aktorów. Widzami byli ich rodzice, znajomi i inne dzieci.
Władek będąc uczniem gimnazjum został drużynowym ZHP przy Szkole Powszechnej nr 3. Wtedy, aby wstąpić do harcerstwa, konieczne było posiadanie gwarancji, że kandydat nie przyniesie harcerstwu ujmy i nie zhańbi go. Harcerstwo przedwojenne było organizacją elitarną, więc nie każdy mógł być do niego przyjęty. Przede wszystkim uczeń musiał wykazać się dobrymi ocenami. Ponadto powinien posiadać pewne predyspozycje psychiczne i zdolności. Organizacja nie była nastawiona na ilość członków, lecz na jakość.
Dh Władysław Gulanowski był przede wszystkim głęboko patriotycznym młodzieńcem z głęboko zakorzenioną świadomością kierowania młodzieżą w duchu umiłowania ojczyzny. „Bóg, Honor i Ojczyzna” były przewodnią ideą codziennej pracy. Wycieczkom i obozom przyświecały także cele poznawania historii i naszych zabytków historycznych. Miejscami najczęstszych wycieczek był Las Jednaczewski z odwiedzeniem pomnika Stacha Konwy. Drozdowo – majątek Lutosławskich, góra królowej Bony w Starej Łomży, forty w Piątnicy, Wizna, Jedwabne, Nowogród, Morgowniki, Szablak. Ważnym miejscem, ze względu na jego wagę historyczną, jest miejsce śmierci dh Leona Kaliwody na ul. Sienkiewicza i jego miejsce spoczynku, grób Sawy-Sawickiego oraz groby poległych harcerzy i żołnierzy na cmentarzu parafialnym w Łomży. Pielęgnowano miejsca historyczne. Grób powstańczy z 1863 r. przy Szosie Zambrowskiej był pod stałą opieką harcerzy. Dh. Gulanowski organizował spotkania okolicznościowe np. z okazji składania Przyrzeczenia Harcerskiego i wręczania krzyża harcerskiego. Słuchano gawęd na tematy harcerskie, patriotyczne i moralno-etyczne. Doświadczenia zdobyte na obozach, wycieczkach harcerskich były twardą, dobrą zaprawą i stały się pomocne w późniejszej działalności konspiracyjnej i partyzanckiej.
Pod hasłem „każdy człowiek jest twoim bratem” dh Gulanowski kształtował morale swoich harcerzy, ich koleżeńskość oraz bezinteresowność niesienia pomocy bliźnim, docenianie i nie bagatelizowanie przeciwnika. Harcerz zawsze pomaga słabszym kolegom w nauce. Każdy starszy człowiek spotykał się z należytym szacunkiem, ze względu na przeżyte lata, siwy włos, kalectwo czy ułomność. Harcerz musi świecić dobrym przykładem, to hasło stosowano, na co dzień przez dh. Władka. Razem z drużyną brał udział w pracach społecznych przy sadzeniu drzew, krzewów i kwiatów oraz przy porządkowaniu terenu. Był to harcerz – społecznik z głębokim poczuciem patriotyzmu i gotowości niesienia pomocy innym. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać. W każdą niedzielę, oprócz późnej jesieni i mroźnej zimy, drużyna dh Gulanowskiego szła na godzinę 6.00 do kościoła na mszę, a potem na wycieczkę do lasu. Maszerowano i śpiewano piosenki. Obok zwykłej radości chodzenia w grupie parami po drogach polach i lasach dawały coraz nowe i dziwne przygody i podchody. Dh Włodek zapoznawał harcerzy z przyrodą poprzez poznawanie nazw drzew, krzewów, ziół i runa leśnego. Idąc polami spotykali gniazda kuropatw, myszy polnych, legowisko zająca albo mrowisko. Wspaniałą rzeczą było obserwacja mrówek, jak one się poruszają wydeptanym szlakiem, idąc jedna za drugą, niosąc kawałek liścia czy inną zdobycz. Uczył, które owoce leśne i grzyby są jadalne, co pomagało przetrwać nieraz, gdy skończył się prowiant. Drużyna budowała domki dla ptaków i dokarmiała je zimą. Takie wycieczki nie obowiązkiem wyrabiania silnej woli, ale przyjemnością, na którą młodzież czekała cały tydzień.
Dokarmianie ptaków kosztowało, a prawo harcerskie nie pozwala, a honor zabrania przyjmowania darowizny, trzeba odpracować. Harcerze Gulanowskiego szli do gospodarzy, sprzątali obejścia, rąbali drewno i wykonywali inne prace stosowne do ich wieku, a w zamian otrzymywali karmę dla ptactwa. Bywało tak, że gospodarz ujęty tym czynem dawał więcej karmy.
Jedną z metod pracy w zastępie była forma sprawnościowo – fizyczna. Polegała na zdobywaniu stopni i sprawności harcerskich na obozach, wycieczkach, marszach, tropieniu, terenoznawstwie i posługiwaniem się kompasem w terenie otwartym i w lesie. Radzenie sobie w różnych okolicznościach. Propagowaniu pieśni patriotycznych i piosenek harcerskich, tworzenie nowych, które z wielkim talentem tworzył W. Gulanowski.
W końcu sierpnia 1939 r. nie było już wątpliwości, że wybuchnie wojna. Dh Włodek uczył swoich harcerzy rozpoznawać wrogie samoloty niemieckie oraz niosące pomoc francuskie i angielskie. Apelował do harcerzy, aby nie wahali się, udzielać pomocy potrzebującym.
Wybuch II Wojny Światowej uniemożliwił realizację jego życiowych marzeń – o studiowaniu w Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie, do której został przyjęty.
Od początku sowieckiej okupacji na Ziemi Łomżyńskiej działał w konspiracyjnej organizacji Służba Zwycięstwu Polski współpracując z harcerzami łomżyńskimi. Kolportuje gazetki patriotyczne, ulotki, prasę, itp. NKWD bardzo szybko wpadła na jego trop, znając jego działalność harcerską. Zmuszony był do ukrywania się. Podczas obławy na niego zdołał uciec, ale NKWD aresztowało jego matkę i wywieziono ją na Syberię. On zaś przekroczył granicę Generalnej Guberni i przebywał w siedleckim. Po wybuchu wojny niemiecko – sowieckiej 22.06.1941 r. wrócił do Łomży. Lata okupacji niemieckiej spędza w Łomży, działając w szeregach ZWZ, a następnie AK. Brał czynny udział z bronią w ręku między innymi w akcji „Burza” na bagnach pod Wizną. Podczas jednej z akcji został ranny w rękę i głowę.
Dh Gulanowski nie przerwał pracy w harcerstwie, organizował pięcioosobowe zastępy, które następnie przekształcał w małe oddziały. Od członków oddziałów przyjmował przysięgę, która była zmodyfikowanym przyrzeczeniem harcerskim. Przysięga odbywała się na cmentarzu, przy grobie Leona Kaliwody, w nocy o godzinie 24.00. Na cmentarz każdy musiał przyjść sam, omijając niemieckie patrole, gdyż obowiązywała godzina policyjna. Nie był to rodzaj zabawy, ale wyrabianie silnej woli, hartu ducha i odwagi. Dh Gulanowski uczył zasad konspiracji, pilnował, aby z każdego oddziału tylko jedna osoba miała kontakt z jednym członkiem podstawowej grupy konspiracyjnej.
Należał do organizacji konspiracyjnych – Polska Niepodległa i Armia Krajowa.
Po zakończeniu działań wojennych dh Gulanowski pracował w referacie wojskowym Starostwa Łomżyńskiego, będąc nadal w konspiracji. Urząd Bezpieczeństwa aresztował go 13lipca 1945 r. Po śledztwie i rozprawie przed Sądem Rejonowym w Białymstoku w dniu 06.11.1945 został skazany na 10 lat pozbawienia wolności i 5 lat praw obywatelskich. Karę więzienia odbywał w Rawiczu i Wronkach przez 6 lat. Zwolniony został 13.07.1951 r. na mocy amnestii. Wrócił do Łomży, gdzie czekała na niego matka, która wróciła z Syberii w 1946 r. W wyniku szykan, dyskryminacji, jako były harcerz, żołnierz podziemia, działacz społeczny, nie mógł otrzymać żadnej pracy. W 1952 r. zawarł związek małżeński, z którego urodziło się dwóch synów. Ciężar utrzymania rodziny spoczywał na żonie, on zaś zajął się gospodarstwem domowym, przejmując całkowicie obowiązki swojej żony. Nie ulega wątpliwości, że dramatyczne przeżycia i represje, jakie go dotknęły poczyniły nieodwracalne zmiany w jego osobowości. Sytuacja ta zmieniła całkowicie jego charakter, z człowieka pełnego energii i siły działania dla dobra społecznego, stał się człowiekiem zamkniętym w sobie i nieufnym, jak gdyby przygaszonym. Zmarł 23.06.1977 r. i spoczywa w grobie rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Łomży przy ul. Kopernika sektor 11, grób 35.
Zarówno organizacja harcerska jak i AK nie uhonorowały jego ofiarnej działalności żadnymi odznaczeniami.
Erwin Dąbrowski
Urodził się 03.10.1898 r. w Warszawie. Do Łomży przyjechał z rodzicami, gdy miał 6 lat. Od tego czasu całe swoje życie związał z Łomżą. Od 1916 r. należał do I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki i do POW. Dnia 11.11.1918 wraz z Leonem Kaliwodą brał udział, jako jego zastępca w sławnej akcji rozbrajania Niemców na ul. Sienkiewicza w Łomży, gdzie bohatersko zginął L. Kaliwoda. W roku 1924 zostaje zastępcą komendanta hufca. Swoją karierę zawodową związał z wojskiem. Przez cały czas swojej pracy zawodowej utrzymywał współpracę z strukturami ZHP. Od 1987 był członkiem DHWZŁ –KS. Za swoją pracę zawodową i służbę wojskową otrzymał wiele odznaczeń. Został odznaczony najwyższym odznaczeniem harcerskim –Krzyżem za zasługi dla ZHP z rozetą. Zmarł mając 103 lata w dniu 12.11.2001 r. Przyznano mu godność „Zasłużony Weteran Harcerstwa Łomżyńskiego” oraz Patent Nestora Współtwórcy Harcerstwa Łomżyńskiego. Pochowany: sektor 7, grób 115.
Aleksy Żaryn
Urodził się w 1913 w Łomży. Harcerz okresu międzywojennego. Należał do drużyny hm. Jarka Majewskiego. Było to harcerstwo o charakterze tajnym. Ta grupa harcerska przyjęła obowiązek organizowania oporu i walki z okupantem. Aleksy Żaryn –absolwent Gimnazjum Męskiego im. T. Kościuszki w 1936 roku organizator Samodzielnego Zastępu (plutonu) Żeglarskiego im. 33 PP. Walczy z okupantem poprzez ulotki, plakaty i bojkot mityngów partyjnych. Punktem oparcia harcerzy był klasztor o.o. Kapucynów. Działalność harcerzy od początku tropiło NKWD. Pierwszą jego ofiarą był Aleksy Żaryn, aresztowany w październiku 1939 r. Podczas śledztwa bity i torturowany, wreszcie po dwóch tygodniach pobytu w więzieniu zakatowany przez sowieckich oprawców. Pochowany w grobie rodzinnym na łomżyńskim cmentarzu. Pochowany: sektor 11, grób 146
Roman Tercjak
Harcerz okresu międzywojennego. W drużynie dh. Janka Majewskiego, pod kierunkiem, którego powstała wybrana grupa starszo harcerska. Ta wybrana grupa harcerzy, do której należał, dh Roman Terejak podjęła obowiązek organizowania oporu i walki z okupantem. Były więc ćwiczenia wojskowe na „Górce Zawadzkiej”, kursy sanitarne, ulotki, plakaty i bojkot mityngów partyjnych, w których brał udział dh. Romek. Przenosił tajne dokumenty przez granicę bolszewicko – niemiecką. Brał udział w akcji pod Kolnem przy majątku Lachowo, w czasie, której wzięto do niewoli zakładników niemieckich. Warunkiem zwolnienia zakładników było wypuszczenie na wolność 100 więźniów za każdego z nich. Walkę wygrano. Po wojnie, gdy w 1950 r. harcerstwo zaczęto reorganizować, przerwał kontakty z harcerstwem. Zmarł 09.04.1994 r. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Łomży przy ul. Kopernika.
Zofia Podbielska z domu Mogielnicka
Urodziła się 08.12.1903 r. w Łomży. W latach 1915-1918 los rzucił jej rodzinę na Ukrainę do miasta Połtawa. Zosia zaczęła naukę w Żeńskim Gimnazjum ewakuowanym z Suwałk. Tam też wstąpiła do harcerstwa. W krótkim czasie po wybuchu rewolucji w Rosji, Niemcy wkroczyli od Połtawy. Wtedy rodzina Zosi wróciła do Łomży i zaczęła ona naukę w Żeńskim Seminarium Nauczycielskim, gdzie wstąpiła do III Drużyny Harcerek im. Emilii Plater. W 1923 r. ukończyła seminarium i zaczęła pracę, jako nauczycielka w Szkole Podstawowej nr 5 w Łomży. W latach 1926-1931 powierzono jej funkcję drużynowej, a po skończeniu studiów funkcję hufcowej. Przez całe życie starała się wypełniać Przyrzeczenie Harcerskie. Zmarła 28.02.1993 r. Pochowano ją na cmentarzu w Łomży, sektor 35, grób 86.
Stefan Wądołowski
Urodzony w 1900 r. wstępuje do drużyny skautowej w 1913 r. Po śmierci Leona Kaliwody nastąpiło połączenie dwóch męskich drużyn harcerskich. Komendantem wyznaczono Stefana Wądołowskiego. Drużyna została podzielona na 4 plutony, a w ciągu roku powiększyła się do 6. Do harcerstwa mogły być przyjęte osoby obdarzone zaufaniem, dobrzy uczniowie, cechujący się koleżeńskością, patriotyzmem, sumiennością i odwagą. Organizacja nie była nastawiona na ilość, ale na jakość. Toteż Stefan, jak i jego koledzy, był również „peowiakiem”. Jako ochotnik 33 Pułku Piechoty bierze udział w bitwie pod Nasielskiem, gdzie ginie koło wsi Głodowo 17.08.1920 r. Żył lat 20. Pochowany na łomżyńskim cmentarzu parafialnym. Sektor 10, grób 69.
Jan Grzymkowski
Urodzony w 1901 r. w Łomży. Wstępuje do harcerstwa w 1913 r. W niedługim czasie (1917) zostaje zastępowym w I Drużynie Męskiej im. T. Kościuszki. Zbiórki zastępu odbywają się w jego mieszkaniu przy ul. Dwornej. Uzyskuje III stopień harcerski. Na zbiórkach uczy prawa harcerskiego i przygotowuje młodszych kolegów do uzyskania sprawności. Poza tym na zbiórkach prowadził różne gry i zabawy. Ulubioną grą był „kimo” polegała ona na tym, że cały zastęp wychodził do sąsiedniego pokoju, Janek na stole rozkładał kilkanaście różnych przedmiotów, potem na 2 minuty wpuszczał, uczestników, aby mogli zobaczyć i zapamiętać. Następnie zakrywał stół, a wszyscy zapisywali na kartce zapamiętane przedmioty. Zwyciężał ten, kto zapamiętał najwięcej. W okresie wiosenno-letnim w niedzielę urządzał jednodniowe wycieczki do lasu Jednaczewskiego, do lasów w Kalinowie i Drozdowie. Pobyt w lesie spędzali na grach zabawach i śpiewie. Czas był niepewny i Janek w wieku 15 lat składa przysięgę „Peowiacką” i staje się członkiem bojówki. Jako ochotnik 33 Pułku Piechoty w obronie Lwowa śmiertelnie ranny, zmarł w szpitalu w Nowym Sączu w dniu 01.04.1918 r. Miał 18 lat. Pochowany sektor 7 grób 178).
Ksiądz Bolesław Dobkowski
Urodził się 13.01.1900 r. Po ukończeniu szkoły powszechnej, rozpoczął naukę w Seminarium Nauczycielskim Męskim w Łomży. W 1920 r. przerywa naukę i zgłasza się, jako ochotnik do wojska. Po zwolnieniu ze służby wojskowej kontynuował naukę, którą ukończył w 1924 r. Pracował, jako nauczyciel przez 2 lata. W 1926 r. wstąpił do Seminarium Duchownego w Łomży, które skończył w 1931 r. i podjął pracę duszpasterską, jako wikary w Ostrołęce. Od 01.09.1931 r. biskup łomżyński powołał go do pracy z młodzieżą w szkołach łomżyńskich. Poza pracą katechety w szkołach zajmuje się młodzieżą zrzeszoną w Solidacji Mariańskiej przy katedrze oraz z harcerstwem. Z dniem 01.09.1939 zostaje powołany do pracy duszpasterskiej w parafii Drozdowo. Po zakończeniu wojny wznowił pracę z młodzieżą i dziećmi szkół łomżyńskich, jako prefekt, oraz podjął pracę w harcerstwie. W 1946 r. ksiądz Bolesław Dobkowski został Komendantem Hufca Harcerzy ZHP w Łomży. Pracował nad organizacją i rozwojem drużyn harcerskich. Organizował obozy i biwaki, co przyciągało młodzież do harcerstwa. Był jednym z inicjatorów fundacji sztandaru Łomżyńskiego Hufca Harcerzy ZHP. Sztandar został wykonany, ale nie został wręczony ze względu na zakaz ówczesnych władz. W wyniku reorganizacji ZHP w 1949 r. przestał pełnić funkcję Komendanta Hufca Harcerzy ZHP w Łomży. W dalszym ciągu do 1962 r. był prefektem w szkołach. Jednocześnie do 1 grudnia 1981 roku pełnił obowiązki kapelana w szpitalu. Chodził po ulicach w sutannie, a na głowie nosił czapkę harcerską z lilijką. Zmarł 15.04.1987 r. Zgodnie z jego wolą został pochowany na cmentarzu parafialnym w Łomży sektor 34, grób 65.
Bolesław Kozłowski ps. „Grot”
Urodził się w 1918 r. w Łomży. Wstąpił do harcerstwa w okresie międzywojennym. Po wybuchu wojny zaczęły się represje młodzieży. Wielu harcerzy podjęło trudną i nierówną walkę partyzancką. W akcji pod Kolnem, w której dowódcą był Bolesław Kozłowski, wzięto do niewoli 5 zakładników niemieckich. Warunkiem ich uwolnienia było wypuszczenie 100 więźniów za każdego zakładnika. Akcja udała się. Sytuacja w kraju wymagała walki z okupantem, więc dh Kozłowski należał do walczących organizacji jak Związek Walki Zbrojnej, przekształcony w AK. Współpracował z biskupem Łukomskim w sprawach wojskowych i przyjmował w obecności biskupa przysięgę harcerzy. Zmarł w 1982 roku.
Piotr Zieliński
Urodzony w Łomży 04.08.1906 r., Jako uczeń Państwowego Gimnazjum wstąpił do I Drużyny Harcerzy im. T. Kościuszki w Łomży. Był współredaktorem pisma harcerskiego „Czuwaj”. Prowadził kronikę rajdów, szkicując różne obiekty i karykatury koleżanek i kolegów. Od 1927 r. związany z wojskiem. W 1937 r. został awansowany do stopnia kapitana. Z chwilą wybuchu wojny włączył się do walki w obronie ojczyzny. Aresztowany i deportowany do obozu w Kozielsku niedaleko Smoleńska. Wywieziony jednym z pierwszych transportów do lasu Katyńskiego i tam zamordowany. Na cmentarzu w Łomży znajduje się symboliczna płyta z jego nazwiskiem. Sektor 13, grób 25
Franciszek Penkala
Urodził się w 1902 r. w Łomży. Jako uczeń klasy II Państwowego Gimnazjum. Harcerz I Drużyny Harcerzy im. T. Kościuszki w Łomży, zastęp IV „Wilgi”. Początkiem lipca 1920 r. odezwa J. Piłsudskiego wzywająca wszystkich zdolnych pod broń odbiła się szerokim echem wśród harcerzy. Młodzi harcerze licznie wstępują do wojska. Tworzy się kompania ochotników przy 33 Pułku Piechoty. Sekcją harcerską dowodził dh Władek Pisz. Na fortach w Piątnicy koło Łomży w obronie Łomży zginął dh Franciszek Penkala. Przeżył 18 lat. Pochowany sektor 28, grób 203.
Jan Żbikowski
Harcerz I Drużyny Harcerzy im. T. Kościuszki w Łomży, zastęp I „Czajki”, do którego należał późniejszy prymas Polski Stefan Wyszyński. Należał do bojówki Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 1918 r. Ochotnik 33 PP. Ranny dwukrotnie w bitwie pod Paprociami Wielkimi. Umiera w niewoli bolszewickiej we wsi Pęchratka dnia 09.08.1920 r. Przeżył 18 lat. Pochowany sektor 29, grób 10.
Sabina Tercjak z d. Wądołowska
Urodziła się w 1931 r. Do harcerstwa należała od 1966 r. Od 1987 r. należała do DHWZŁ –KS i uzyskała stopień wędrowniczki. Brała udział w zbiórkach zastępu, Zlotach Czerwcowych i Spotkaniach Listopadowych. Zmarła w 2003 r. Pochowana sektor 20, grób 64
Danuta Kozak z domu Duczyńska
Do harcerstwa wstąpiła będąc uczennicą Gimnazjum i Liceum im. M. Konopnickiej przy ul. Zjazd od roku szkolnego 1937/1938. Wybuch wojny spowodował, że przeszła do podziemia w walce z okupantem. Do DHWZŁ – KS wstąpiła w 1989 r. Brała udział w Zlotach Czerwcowych i Spotkaniach Listopadowych. Zmarła w 1996 r.
Cecylia Ziellińska
Urodziła się w 1902 r. Do harcerstwa w stąpiła do II Drużyny Żeńskiej zorganizowanej przez dh. Renę Żyłko w 1917 r. Była zastępową w I zastępie dziewcząt starszych. Zmarła w 1990 r., pochowana sektor 13, grób 25
Harcerstwo Łomżyńskie.