Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświecone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowej w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświecone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowej w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświęcone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowej w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświecone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowe w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświecone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowej w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświecone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowej w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświecone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowej w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody
Myśl o utworzeniu wspólnoty harcerskiej zrodziła się wśród członków Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej zostało założone w roku 1958 z inicjatywy Łomżyniaków mieszkających poza swym rodzinnym miastem. Rozwijało się szybko. Zarząd Główny znajdował się w Warszawie, a w wielu miastach na terenie całej Polski powstawały odziały. Co kilka lat organizowane były w Łomży zjazdy wychowanków i nauczycieli szkół łomżyńskich. W czasie tych zjazdów, a także na zebraniach oddziałów, uczestnicy wspominali dawne lata spędzone w Łomży i odnawiali dawne przyjaźnie. Wśród członków Towarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łomżyńskiej było wielu harcerzy zarówno organizatorów skautingu jak też powstałej w marcu 1916 r., działającej legalnie I Drużyny Harcerskiej im. T. Kościuszki oraz harcerze i harcerki z lat późniejszych. Łączyły ich przeżycia z pierwszych lat działalności: walka o niepodległość, udział w I wojnie światowej, jak również rozwijające się harcerstwo w okresie międzywojennym, podczas II wojny światowej i tajna działalność podczas okupacji.
Wśród licznie zgromadzonych członków Oddziału Warszawskiego TPZŁ zrodziła się chęć utworzenia wspólnoty seniorów harcerstwa na wzór działającej w latach 1926 – 1927 w Warszawie Harcerskiego Koła Łomżan, zorganizowanego przez grono studentów i absolwentów warszawskich uczelni. Potrzeba częstszego spotykania się, odwiedzania miejsc obozów, biwaków i wędrówek harcerskich, wspomnienia przeżytych lat harcerskiej młodości spowodowała, że na początku lat 80-tych zamiary te nabrały realnych kształtów.
W dniu 11 listopada 1981 roku Komenda Hufca ZHP w Łomży zorganizowała uroczystość ponownego wmurowania na budynku przy ul. Sienkiewicza w Łomży, odnalezionej tablicy roku 1933, poświęconej pamięci Leona Kaliwody – harcerza, który zginął 11 listopada 1918 roku w czasie rozbrajania Niemców. Na uroczystość tę Komendant Hufca ZHP w Łomży hm. Józef Babiel, na posiedzeniu Zarządu Głównego TPZŁ w Warszawie zaprosił członków towarzystwa, zwłaszcza byłych harcerzy. Z zaproszenia tego skorzystali dh. Stanisław Dębowski, Franciszek Piaścik, Erwin Dąbrowski – uczestnicy wydarzeń w dniu 11 listopada 1918 roku na ul. Sienkiewicza. Przybyli także harcerze z lat późniejszych: Lubomir Plebański, Janusz Dziarski, Mieczysław Kłoskowski, Stanisław Bagiński i inni. Uroczystość ta była wielkim wydarzeniem dla organizatorów Drużyny Weteranów i przyjęta została jako I Spotkanie Listopadowe Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Zorganizowanie drużyny stawało się coraz bardziej realne. Członkowie Oddziału Warszawskiego TPZŁ rozpoczęli działania i przy pomocy Zarządu Głównego oraz innych oddziałów, a w szczególności przy ogromnym wsparciu ze strony Komendy Hufca Łomża – miasto i Komendanta hm. Józefa Babiela, latem 1984 roku zorganizowane zostało spotkanie w Morgownikach nad Narwią. Spotkanie to nazwano później I Zlotem Harcerzy Weteranów i Seniorów Ziemi Łomżyńskiej. Trwało od 30.05 do 1.06. 1984 roku. Udział w nim wzięło 21 osób, w tym 19 ze środowiska warszawskiego i 2 z Gdańska.
II Zlot zorganizowany został w Łomży w dniach 23 -26 czerwca 1985 roku i był powiązany z Chorągwianym Rajdem Kurpiowskim, organizowanym przez Chorągiew Łomżyńską ZHP. Uczestniczyło w nim 30 weteranów harcerstwa: 19 z Warszawy, 2 z Wyszkowa, 3 z Białegostoku, 2 z Inowrocławia, 1 z Tłuszcza, 1 ze Starachowic, 2 z Gdańska. Na tym Zlocie zapadła decyzja zorganizowania Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej.
Na IV Spotkaniu Listopadowym w 1985 roku powstanie DWHZŁ zostało potwierdzone przez komendanta Hufca ZHP im. Obrońców Wizny w Łomży. Patronem Drużyny został Leon Kaliwoda. Na komendanta wybrano dh Lubomira Plebańskiego z Warszawy. Na zastępowych powołano druhny i druhów:
Andrzeja Domaszewicza w Białymstoku
Tadeusza Butlera w Gdańsku
Halinę Miroszową w Warszawie
Romana Rakowskiego w Łomży
Marię Boruc w Zambrowie.
Postanowiono, że co roku organizowane będą Zloty czerwcowe oraz Spotkania listopadowe DWHZŁ.
Utworzone zastępy w oparciu o oddziały TPZŁ miały działać na zasadach drużyn. Główne ich zadania to utrwalanie więzi harcerskiej, zbierania materiałów historycznych o harcerstwie łomżyńskim, czczenie harcerzy poległych w walce o wolność Ojczyzny, przyjazne kontakty z młodzieżą harcerską.
W roku 1988 z funkcji komendanta zrezygnował dh Plebański. Na przełomie 1988 -1989 kilka miesięcy komendantką była Halina Miroszowa, po czym nowym komendantem został dh. Jerzy Remiszewski, przyboczną dh. Maria Mendlowska.
Drużyna w tym czasie liczyła 84 osoby, w tym:
Zastęp Warszawski 42
Zastęp Białostocki 10
Zastęp Gdański 10
Zastęp Łomżyński 7
Zastęp Zambrowski 15.
Zastępową Zastępu Łomżyńskiego została w tym czasie dh. Danuta Biedrzycka.
W roku 1990 został rozwiązany Zastęp Zambrowski, a w Łomży zastępowym został dh. Ryszard Kurpiewski.
W listopadzie 1988 r. na grobach harcerzy wmurowane zostały krzyże harcerskie, przygotowane przez dh. Tadeusza Butlera z Gdańska. W tymże roku zapoczątkowana została współpraca z 59 Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom”.
Na początku 1993 roku drużyna weteranów liczyła 84 członków, w tym:
Zastęp Warszawski 54 (zastępowy Zbigniew Malinowski)
Zastęp Białostocki 8 (zastępowa Anna Badyda)
Zastęp Gdański 8 ( zastępowy Janusz Sokołowski)
Zastęp Łomżyński 15. ( zastępowa Krystyna Mieszkowska)
W listopadzie tego roku na wieczna wartę odszedł dh. Jerzy Remiszewski. Nowym komendantem został dh Stanisław Kalinowski, zastępcą dh Janusz Dziarski, skarbniczką Bożena Kulesza, a członkiem komendy dh. Zbigniew Malinowski.
W listopadzie 1994 roku z funkcji komendanta zrezygnował dh Stanisław Kalinowski. Komendantem na jego miejsce został Janusz Dziarski, a od 1995 zastępcą została Krystyna Mieszkowska. Zastępową Zastępu Warszawskiego została Anna Oczepowska, a po jej rezygnacji w lutym 1995 roku – Jerzy Sawicki.
W czasie minionych 11 lat drużyna umocniła się i uaktywniła. Tematyka zlotów była coraz ciekawsza. Bardzo uroczyste „Spotkania listopadowe” poświecone były tym, którzy odeszli. Umocniła się współpraca z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”
W uznaniu działalności DWHZŁ decyzją Wojewody Łomżyńskiego z dnia 3 kwietnia 1995 roku, odznaczona została Odznaką „Za zasługi dla Województwa Łomżyńskiego”. Zgodnie z dążeniami Komendy Drużyny uaktywniony został Zastęp Łomżyński. Wstąpili nowi członkowie – harcerze z lat 1946-1949, a wśród nich Komendantka Łomżyńskiego Hufca Harcerek – hm. Janina Hanna Polakowska – Kowalska. Liczba członków drużyny wzrosła do 105 osób.
Zastęp Łomżyński przejął obowiązki organizowania, w imieniu Komendy, Zlotów i Spotkań Listopadowych oraz realizowania wniosków stawianych od początku powstania drużyny, tj. zbierania materiałów historycznych, dotyczących harcerstwa łomżyńskiego, uczczenia harcerzy poległych w walce o niepodległość Ojczyzny.
Wystosowany został Apel Rady Drużyny, nawiązujący do odezwy drużyny z 1991 roku, w sprawie uczczenia pamięci harcerzy Ziemi Łomżyńskiej poległych na polu chwały w postaci symbolicznego pomnika – głazu. Apel został skierowany do władz wojewódzkich, powiatowych i miejskich, wojska, organizacji oraz mieszkańców Łomży i województwa. W czasie XII Zlotu w 1995 roku Zastęp Łomżyński zorganizował wycieczkę autokarową do Muzeum Przyrody w Drozdowie, Biebrzańskiego Parku Narodowego i twierdzy w Osowcu.
W tymże roku odbył się Światowy Zlot Harcerstwa Polskiego w Zegrzu. W spotkaniu harcerskich pokoleń udział wzięła 8-osobowa reprezentacja drużyny, z komendantem Januszem Dziarskim , byłym uczestnikiem Światowego Zlotu w Spale w 1935 roku.
Wielkim wydarzeniem było odnalezienie w 1995 roku sztandaru Hufca Harcerzy w Łomży, przygotowanego do wyświęcenia w październiku 1948 roku, jednakże uroczystość ta została odwołana. Sztandar został ukryty, a po wielu latach odnaleziony. Na akademii w Urzędzie Wojewódzkim w dniu 10.11. 1995 roku został przekazany Drużynie Weteranów. Następnego dnia, w czasie uroczystej mszy świętej za Ojczyznę sztandar został wyświęcony.
W 1996 roku powstał zastęp DWHZŁ w Krakowie. Jego zastępową została dh. Wiesława Wiatr. W ten sposób stan drużyny wzrósł do 113 członków.
Również w marcu tego roku powołany został Społeczny Komitet Patronacki budowy pomnika – głazu pamięci bohaterskich harcerzy Ziemi Łomżyńskiej, poległych na polu chwały, do którego weszli przedstawiciele społeczeństwa łomżyńskiego: 17 osób zespołu honorowego i 45 osób zespołu roboczego. Przewodniczącym komitetu został wybrany Stanisław Jabłoński – przewodniczący Sejmiku Województwa Łomżyńskiego. Zastępcą i przewodniczącym zespołu roboczego został ppłk. Tadeusz Warec. Z Drużyny Weteranów do zespołu honorowego wszedł Janusz Dziarski, a do zespołu roboczego – dh. Krystyna Mieszkowska, jako zastępca przewodniczącego, Edward Stefanowicz – twórca projektu pomnika oraz Marian Mieszkowski, Tadeusz Chojnowski oraz Zdzisław Górski. Przy szczególnym zaangażowaniu członków Zastępu Łomżyńskiego pomnik został uroczyście odsłonięty i poświęcony 11 listopada 1996 roku w czasie miejskich uroczystości Święta Niepodległości.
Także na wniosek DWHZŁ skwerowi przy ul. Polowej, na którym stoi pomnik, w roku 1999 Urząd Miasta nadał nazwę „Skwer im. Leona Kaliwody”, a na budynku, przy ul. Leona Kaliwody na Osiedlu Maria Drużyna umieściła granitową tablicę z objaśnieniem, kim był Leon Kaliwoda i w jakich okolicznościach zginął.
We wrześniu 1996 roku DWHZŁ nabyła, na mocy decyzji Komendanta Hufca Ziemi Łomżyńskiej, prawa statutowe Harcerskiego Kręgu Seniorów, działającego na zasadach kręgu instruktorskiego. Od tej pory jej nazwa brzmi Drużyna Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody.
W czasie XIV Zlotu czerwcowego w Nowogrodzie zorganizowana została przez Drużynę Weteranów sesja popularnonaukowa „Spotkania Chętnikowskie” związana z 30 rocznicą śmierci Adama Chętnika i 70 rocznicą powstania Skansenu. Wygłoszono 6 referatów poświęconych Adamowi Chętnikowi i jego rodzinie. Opracowane materiały okazały się bardzo wartościowe i w 1998 r. DWHZŁ – KS wydała książkę pod tytułem „Spotkania Chętnikowskie”. Promocja tej książki odbyła się w czasie XV Jubileuszowego Zlotu w roku 1998. Był on szczególnie uroczysty. Udział w nim wzięło 65 osób. Obecny na zlocie komendant Chorągwi Mazowieckiej hm. Grzegorz Woźniak, podziękował Drużynie za udział w Alercie Naczelnika ZHP „Nieść chętną pomoc” na rzecz poszkodowanych w czasie powodzi. Kilka osób otrzymało odznaki indywidualne i albumy „Harcerzem być”.
Zgromadzeni na XV Zlocie weterani i seniorzy opracowali „Przesłanie”, w którym stwierdzono m.in., że wzajemna więź harcerzy, weteranów i seniorów to najlepszy dowód trwałości ideałów harcerskich. „Zdajemy sobie sprawę, że nie mamy szans na pełną harcerską aktywność, nie dotrzymamy kroku młodym. Stajemy jednak do dyspozycji młodych. Chcemy pomagać naszym doświadczeniem i praktyczną wiedzą życiową. Chcemy pomagać w chronieniu przed zapomnieniem i zatraceniem tego, co jest już historią harcerstwa łomżyńskiego …. Chcemy jeszcze działać dalej. Baczymy przy tym, abyśmy młodym nie zawadzali i nie starali się niezdrowo imponować. Pragniemy jedynie, aby nas akceptowali i z nami współpracowali…..”
Na tych zasadach prowadzona była i będzie współpraca z młodymi harcerzami. Szczególna przyjaźń i współpraca zawiązała się z 59 Łomżyńską Drużyną Harcerską „Ptaki ptakom” i jej drużynowym phm. Krzysztofem Pyczotem, 11 Starszoharcerską Drużyną Specjalnościową „Exodus”, 38 Drużyną Harcerską im. A. Chętnika z Nowogrodu oraz z innymi drużynami. Szczególną więzią połączyły się działania weteranów z 59 ŁDH „Ptaki ptakom”. Drużyna pomagała zawsze weteranom w przygotowaniu zlotów i brała w nich udział. Weterani odwiedzali harcerzy z 59 ŁDH w gajówce Miastkowo i leśniczówce Drozdowo. Uczestniczyli w uroczystościach i ogniskach, w spotkaniach opłatkowych i Dniu Myśli Braterskiej, podczas Przyrzeczenia Harcerskiego wręczali pamiątkowe dyplomy.
Od kilku lat tradycją stało się, że podczas złazu drużyn z okazji Dnia Myśli Braterskiej młodzi harcerze z łomżyńskich drużyn odwiedzają członków DWHZŁ –KS w ich domach, a przed Świętem Zmarłych wspólnie porządkują harcerskie groby, poznając życie i działalność poległych i zmarłych harcerzy.
W dniu 15 sierpnia 1998 roku członkowie DWHZŁ – KS brali udział w odsłonięciu i wyświęceniu pomnika 33 Pułku Piechoty w Łomży. Pomnik wystawiony został przez wojsko, na wniosek żołnierzy – weteranów 33 Pułku Piechoty, między innymi stuletniego już ppł. Erwina Dąbrowskiego, członka Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ – KS. Projekt pomnika opracował dh Edward Stefanowicz, a w sprawach organizacyjnych współpracował z nim dh Marian Mieszkowski.
Na Spotkaniu listopadowym w 1999 roku wybrany został nowy komendant – dh. hm. Jerzy Sawicki.
W skład komendy weszli:
- Krystna Mieszkowska – z-ca komendanta
- Janina Polakowska – Kowalska – sekretarz
pwd. Janusz Sokołowski
pwd. ks. Tadeusz Sutkowski – kapelan
- Marian Mieszkowski – pełnomocnik ds. historycznych i prawnych
- Zygmunt Zdanowicz – pełnomocnik ds. stopni instruktorskich
Zastępowymi byli:
- Elżbieta Dąbrowska – Zastęp Białystok
pwd. Janusz Sokołowski – Zastęp Gdańsk
- Jerzy Przestrzelski – Zastęp Koszalin
pwd. Wiesława Wiatr – Zastęp Kraków
- Krystyna Mieszkowska – Zastep Łomża
- Witold Czerniawski – Zastęp Warszawa
W roku 2000 skład osobowy wynosił 117 członków.
– Zastęp Białystok 10 członków
– Zastęp Gdańsk 12
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Kraków 11
– Zastęp Łomża 46
– Zastęp Warszawa 31
Rada Drużyny na swym posiedzeniu czerwcowym przyjęła i zatwierdziła Regulamin organizacyjny (konstytucję) DWHZŁ – KS im. Leona Kaliwody, opracowany przez zespół pod przewodnictwem hm. Mariana Mieszkowskiego. Regulamin określa organizację drużyny, obowiązki i przywileje jej członków. Na posiedzeniu rady drużyny ustalono konieczność przyspieszenia prac nad opracowaniem „Rysu Monograficznego Drużyny – Kręgu”. Powołany został zespół redakcyjny. Redaktorem prowadzącym mianowano hm. Mariana Mieszkowskiego. Opracowany został układ publikacji, przeanalizowane wszystkie zgromadzone materiały historyczne i zgromadzone zdjęcia. Ustalono tytuł „Rys monograficzny działalności Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej – Krąg Seniorów im. Leona Kaliwody na tle skautingu światowego i polskiego. Jest taka drużyna”. Wybrano 162 teksty napisane przez 94 autorów. Opracowanie obejmuje ponad tysiąc stron w dwóch tomach oraz 732 zdjęcia. W I tomie opisana jest historia powstania i działalność DWHZŁ – KS i Zastępów. W II tomie znajdują się życiorysy i wspomnienia harcerzy tworzących historię harcerstwa łomżyńskiego, od początku jego zorganizowania, poprzez udział w I i II wojnie światowej, rozwój w okresie międzywojennym oraz po odzyskaniu niepodległości po II wojnie światowej. Wartościowym materiałem opracowania są dwa suplementy „Historia rozwoju harcerstwa w Łomży w okresie pierwszego 10 – lecia (1913 – 1923)” Opracowana przez dh. prof. Franciszka Piaścika oraz książka dh. Stanisława Dębowskiego „Była taka drużyna”. W czasie Spotkania listopadowego w 2003 roku odbyła się uroczysta promocja „Rysu monograficznego..” Zainteresowanie książką było bardzo duże. W czerwcu 2004 roku wydany został „Aneks do II tomu Rysu monograficznego..”. Zawiera on historię IV Drużyny ZHP im. Króla Jana III Sobieskiego działającej przy Małym Seminarium serafickim oo kapucynów w Łomży w latach 1934 – 1939. Historię tę opracował dh Tadeusz Butler z Zastępu Gdańskiego na podstawie pamiętnika 13 – letniego ucznia tej szkoły – harcerza i zastępowego IV drużyny. Obejmuje okres od 19.04.1934 r., tj. od czasu założenia drużyny, do 12.07.1939 r. Autor pamiętnika, Adam Dziekoński, pochodzący z Konarzyc koło Łomży, w latach okupacji niemieckiej przeniósł się do Kolna i tam pracował razem z Tadeuszem Butlerem. Obaj należeli do organizacji Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa. W czerwcu 1945 roku Adam został aresztowany przez MO w Białymstoku. Zwolniony po krótkim czasie, wyjechał podobno do Łodzi i ślad po nim zaginął. W czerwcu 2002 roku z miejscowości Witaszyce k. Cieszyna przyszła przesyłka do prezydenta Łomży. Zawarte w niej były dokumenty A. Dziekońskiego oraz pamiętnik. Okazało się, że Adam Dziekoński mieszkał w Cieszynie i zaginął po przejściu granicy czechosłowackiej. Po wielu latach dokumenty te odnalazł jego kolega z Witaszyc i przysłał je do Łomży. Pamiętnik okazał się bardzo wartościowym materiałem do opracowania „Aneksu”. Na jego podstawie oraz relacji ostatniego drużynowego IV Drużyny – o. Bełdy Bujnowskiego, rodziny innych harcerzy, dh. Tadeusz Butler opracował wyjątkowo dokładnie historię IV Drużyny Harcerskiej, wzbogaconą wieloma zdjęciami.
W międzyczasie, w 2002 roku, członkowie Zastępu Łomżyńskiego DWHZŁ brali udział w przygotowaniach nadania Szkole Podstawowej w Konarzycach imienia ppor. Jadwigi Dziekońskiej, pseudonim „Jadzia” oraz ufundowaniu sztandaru i wbudowaniu tablicy pamiątkowej. W uroczystościach tych w Szkole Podstawowej w Konarzycach brała udział duża grupa weteranów i seniorów DWHZŁ –KS. Wydana też została książka o Szkole Podstawowej w Konarzycach i jej patronce –„Jadzi” – harcerce, żołnierzu AK, która została zastrzelona przez żandarmów niemieckich w Białymstoku.
Utrwalił się zwyczaj, że członkowie Drużyny wraz ze sztandarem biorą udział w uroczystościach patriotycznych, harcerskich, drużyny i okolicznościowych. Chętni członkowie Drużyny od wielu lat uczestniczą w ogólnopolskich Złazach Seniorów, organizowanych przez Wydział Seniorów przy Głównej Kwaterze ZHP oraz komendy chorągwi. Wrażeniami dzielą się na zlotach i Spotkaniach Listopadowych.
We wrześniu 2004 roku z funkcji zastępowej Zastępu Łomżyńskiego i zastępcy komendanta zrezygnowała hm. Krystyna Mieszkowska. Funkcje tę objęła hm. Irena Wagner. Kolejne zmiany zastępowej w Łomży to objęcie tej funkcji przez dh. Barbarę Erynk, a później przez dh. Annę Skarżyńską.
W listopadzie 2007 roku w czasie Spotkań Listopadowych wybrany został nowy komendant i komenda DWHZŁ – KS:
pwd. Stanisław Grodzki komendant
Waldemar Cieślik z-ca komendanta
pwd. Aleksandra Grodzka sekretarz
Barbara Erynk skarbnik
- Irena Wagner pełnomocnik ds. logistycznych
- Anna Badyda pełnomocnik ds. kontaktów z KCh
Kazimierz Chróścielewski
Do Rady Drużyny weszli członkowie Komendy oraz hm. Jerzy Sawicki, hm. Janusz Dziarski oraz hm. Krystyna Mieszkowska. Rozwiązane zostały zastępy w Białymstoku i w Krakowie, a powstał Zastęp w Olsztynie. Ponadto ustępujący komendant DWHZŁ – hm. Jerzy Sawicki, udekorowany został przez komendanta Białostockiej Chorągwi ZHP – hm. Andrzeja Bajkowskiego, Srebrnym Krzyżem „Za zasługi dla ZHP”.
W roku 2007 hm. Edward Stefanowicz, na podstawie zebranych materiałów historycznych, wykonał pismem ozdobnym 26 tablic tematycznych ze zdjęciami, poświęcone historii harcerstwa oraz bieżącej działalności harcerstwa łomżyńskiego. Powstała wystawa obejmująca okres od czasu tworzenia harcerstwa, działania pierwszych drużyn do dnia dzisiejszego. Prezentują zarówno ważne uroczystości i inicjatywy harcerskie, jak również codzienną pracę w drużynach, obozy harcerskie, rajdy i biwaki oraz działania na rzecz społeczności lokalnej. Wystawa prezentowana jest w korytarzu Domu Harcerza. Prezentacja pierwszych tablic odbyła się podczas obchodów Święta Niepodległości w Przedszkolu nr 8 w Łomży w 2007 roku, a oficjalne otwarcie odbyło się 24 listopada 2007 roku podczas Zjazdu Sprawozdawczo – Wyborczego Hufca Łomża.
Ze względu na choroby, wiek i odejście wielu weteranów stan liczebny drużyny znacznie uległ zmniejszeniu do 60 członków. W 2008 roku przedstawiał się następująco:
– Zastęp Gdańsk 5
– Zastęp Koszalin 7
– Zastęp Łomża 35
– Zastęp Warszawa 8
Zgodnie z regulaminem siedzibą komendy jest miejsce zamieszkania komendanta. Do roku 2008 wszyscy komendanci mieszkali w Warszawie. Po wybraniu w 2008 roku Stanisława Grodzkiego, komenda Drużyny przeniesiona została do Łomży. Zmniejszyła się także liczba członków w Zastępach. Przez 25 lat następowały zmiany w stanie Drużyny. Starsi wiekiem harcerze odeszli z tego świata, a nowi wstępują przeważnie do zastępu Łomżyńskiego. Stan wiekowy przedstawia się następująco:
Członkowie w wieku 80 -90 lat 18 osób
w wieku 70 -79 lat 35 osób
w wieku 60 -69 lat 6 osób
w wieku 50 -59 lat 1 osoba.
W Dniu Myśli Braterskiej w 2008 roku, na uroczystej zbiórce Zastępu Łomżyńskiego hm. Irena Wagner otrzymała srebrny krzyż „Za zasługi dla ZHP”, a na Spotkaniach Listopadowych w 2008 roku hm. Krystyna Mieszkowska oraz hm. Edward Stefanowicz otrzymali Złote Krzyże „Za zasługi dla ZHP”.
W czerwcu 2008 roku odbył się Jubileuszowy XXV Zlot Drużyny Weteranów i Seniorów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej. Przygotowano wystawę pamiątek harcerskich zgromadzonych w ciągu 25 lat. Podsumowano działalność drużyny oraz zastępów. Ponadto postanowiono, aby zastępy dążyły do zwiększenia stanu osobowego oraz zwiększyły dbałość o harcerzy potrzebujących pomocy.
Drużyna Weteranów, odkąd powstała, bardzo mocno wpisała się w działalność harcerstwa łomżyńskiego. Członkowie uczestniczą we wszystkich uroczystościach i ważnych imprezach hufca, a także wielu drużyn. Dzięki opracowaniom, gawędom przygotowanym przez członków DWHZŁ, młodzież pamięta o ważnych wydarzeniach i postaciach z historii Ziemi Łomżyńskiej. Kontakty z weteranami to ważna niewerbalna lekcja historii dla młodego pokolenia. Opracowane materiały, tablice na wystawę, przygotowane gawędy z historii harcerstwa łomżyńskiego sprawiają, że ważne wydarzenia i postacie z przeszłości pozostaną na długo w pamięci młodych harcerzy.
Rozdział V. Działalność programowa drużyn oraz środowisk harcerskich
Str. 253-260
Krystyna Mieszkowska
w listopadzie 2005 r. Ówczesny komendant DWHZŁ hm. Jerzy Sawicki i zastępowa Zastępu Łomżyńskiego hm. Krystyna Mieszkowska przekazują drużynowemu
phm. Krzysztofowi Pyczotowi albumy.
Dh. Irena Rybicka rozmawia z dh. Ludwikiem Brzostowski, obok hm. Janusz Sokołowski, pwd. Barbara Erynk.
Materiał pobrano z „Harcerstwo Łomżyńskie Wczoraj i Dziś. Tom 2. Rozdział 5”
Redakcja Serwisu
